تأثیرپذیری عزالدّین عبدالسّلام مقدسی از عطار

زبان و ادبیات عربی

مقاله 3، دوره 6، شماره 10، مرداد 1393، صفحه 89-113   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v6i10.40964

نویسندگان

حدیث دارابی^* ؛ یحیی معروف

دانشگاه رازی کرمانشاه

چکیده

عزالدین عبد السّلام مقدسی از شاعران و نویسندگانِ اهل تصوف و عارفِ قرن هفتم هجری است. یکی از آثار مشهور و رمزی او کتاب «کشف الأسرار فی حکم الطیور و الأزهار» است. وی در این اثر برای بیان افکار صوفیانه ی خود، به فراوانی از رمز استفاده کرده است. او در تنظیم یکی از بخش های این کتاب، از پرندگانی که عطار برای حرکت به سوی سیمرغ استفاده کرده، بهره برده است به گونه ای که تردیدی در مورد تأثیرپذیری او از عطار باقی نمی گذارد. این مقاله بر اساس مکتب فرانسه در ادبیات تطبیقی به تأثیرپذیری مقدسی از "منطق الطیر" عطار، در استفاده از نماد پرندگانی مانند: بلبل، باز، هدهد، طاووس، مرغابی و سیمرغ می پردازد. او در بیان تمثیل هایی چون "شمع و موم"، "شمع و پروانه" و مضامین عرفانی دیگر به مختارنامه عطار نیز توجه داشته است. از سویی دیگر با بررسی این کتاب با سایر آثار عطار، ردپایی از مضامین و تمثیل های عارفانه ی عطار در آن کاملاً مشهود است.

کلیدواژه‌ها

عزالدین عبد السّلام مقدسی؛ کشف الأسرار فی حکم الطیور و الأزهار؛ عطار؛ منطق الطیر؛ سیمرغ

مراجع

قرآن کریم.

اشرف زاده، رضا، (1373)، تجلی رمز و روایت در شعر عطار، تهران: اساطیر.

بادکوبه هزاوه، احمد، (1385)، «ابن غانم»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، صص: 354-360.

پورجوادی، نصرت الله، (1392)،‌ «نگاهی به تمثیل عرفانی شمع و پروانه، در اشعار فریدالدین عطار»، روزنامه ایران، سال نوزدهم، شماره 5468، ص 8.

پورنامداریان، تقی، (1368)، رمز و داستان های رمزی در ادب فارسی، انتشارات علمی و فرهنگی.

داودی، مقدم، فریده، (1389)، «تحلیل حکایت موسی و ابلیس در عقبه طور در متون عرفانی»، فصلنامه تخصصی پیک نور زبان وادبیات فارسی، سال اول، شماره دوم، صص: 60-95.

زرین کوب، عبد الحسین، (1378)، صدای بال سیمرغ، تهران: سخن.

ستاری، جلال، (1384)، مدخلی بر رمز شناسی عرفانی، تهران: نشر مرکز.

شفیعی کدکنی، محمد رضا، (1388)، مقدمه، تصحیح و تعلیقات منطق الطیر، تهران: سخن.

شوالیه، ژان، گربران، آلن، (1378)، فرهنگ نمادها، ترجمه: سودابه فضایلی، تهران: جیحون.

صرفی، محمد رضا، (1386)، «نماد پرندگان در مثنوی»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی، سال پنجم، شماره 18، صص: 53-76.

صفا، ذبیح الله، (1379)، تاریخ ادبیات ایران، ج 6، تهران: فردوس.

عطار، محمد بن ابراهیم، (1388)، منطق‌الطیر، مقدمه، تصحیح و تعلیق: محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.

ـــــــــــــــ ، (1386)، اسرارنامه، مقدمه، تصحیح و تعلیق: محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.

ـــــــــــــــ ، (1389)، مختارنامه، مقدمه، تصحیح و تعلیق: محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.

ـــــــــــــــ ، (1375)، دیوان عطار، به اهتمام و تصحیح تقی تفضلی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

فروزانفر، بدیع الزمان، (1389)، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فرید الدین محمد عطار نیشابوری، به کوشش: محمد حسین مجدم، تهران: زوّار.

محمدی، محمد هادی، عباسی، علی، (1381)، ساختار یک اسطوره، تهران: چیستا.

محمودی، مریم، (1389)، «بررسی و تحلیل نماد دریا در آثار عطار»، پژوهش نامه زبان و ادبیات فارسی، سال دوم، شماره هشتم، صص: 173-193.

نصر، سید حسین، (1353)، مجموعه آثار فارسی شیخ اشراق، تهران: اساطیر.

نیشابوری، ابو اسحاق، (1340)، قصص الأنبیاء، به اهتمام: حبیب یغمایی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

منابع و مآخذ عربی

ابن العربی، محی الدین، (1370)، فصوص الحکم، بیروت: الزهراء.

حیدر، علی، فارس، عیسى، عبد القادر،‌ ماهر، (2007م)، «الفکر والأسلوب فی شعر عبد السلام المقدسی»، مجله جامعه تشرین للدراسات والبحوث العلمیه- سلسله الآداب والعلوم الإنسانیه، المجلد 29، العدد 1.

خوارزمی،‌کمال الدین حسین بن حسن، (بی‌تا)، جواهر الأسرار، تصحیح: محمد جواد شریعت، اصفهان: مشعل.

سلام، محمد زغلول، (بی‌تا)، الادب فی العصر المملوکی، ج 1، قاهره: اسکندریه.

قاسم، قاسم عبده، (1990)، ماهیه الحروب الصلیبیه، کویت: عالم المعرفه .

محمد، علاء عبدالوهاب، (بی‌تا)، حقّق و علّق لکشف الأسرار فی حکم الطیور و الأزهار، قاهره: دار الفضیله.

المقدسی، عز الدّین بن عبدالسّلام بن غانم، (بی‌تا)،کشف الأسرار فی حکم الطیور و الأزهار،‌ حقّقه و علّق علیه: علاء عبدالوهاب محمد، قاهره: دار الفضیله.

الیونینی،‌ قطب الدین أبو الفتح، (1413)، ذیل مرآه الزمان، قاهره: دار الکتاب الإسلامی.

منابع اینترنتی

علی‌پور، علی، (1389)، "طاووس در فرهنگ و ادب فارسی"، برگرفته از سایت

http://rasekhoon.net/article/show/164328/

غلامی، مصطفی، (1385)، "بررسی و تحلیل هدهد در ادب فارسی" برگرفته از سایت

hzrcgroup.com/.../40dcf2e8c5a84981ab5c845944c51.