بررسی پتروگرافی و پترولوژی سنگهای آتشفشانی کواترنر قزل‌ قلعه واقع در شمال شرق قروه

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 5، دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 11، دی 1393، صفحه 315-329   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v6i2.22041

نویسندگان

علیرضا باجلان^* ؛ مرتضی شریفی

اصفهان

چکیده

استراتوولکان کواترنر قزل قلعه واقع در شمال شرق شهرستان قروه جزو آتشفشانهای بازالتی خطی محور قروه- بیجار- تکاب به شمار می‌رود که در نوار دگرگونی سنندج- سیرجان قرار دارد. این سنگها شامل الیوین بازالت، بازانیت، تفریت و آلکالی بازالت و اغلب از نوع آلکالن هستند. سنگهای فوق دارای بافتهای پورفیری با خمیره میکرولیتی، بافت حفره‌دار و گاهی گلومروپورفیری، ویتروفیری و بادامکی می‌باشند. کانیهای اصلی شامل الیوین، کلینوپیروکسن، پلاژیوکلاز و کانیهای فرعی شامل اپاک، آپاتیت، زیرکن و کانی ثانویه حاصل از تجزیه بازالت‌ها کلسیت است. همچنین ایدنگزیت توسط هیدراسیون و اکسیداسیون الیوین تشکیل شده است. خاموشی موجی اکثر کانیها نشان‌دهنده دگرشکلیهای گوشته ای است. داده‌های ژئوشیمیایی این سنگها بیانگر ترکیب نوع آلکالن پتاسیم بالای ماگمای سازنده این سنگها است. نمودارهای عنکبوتی حاکی از غنی‌شدگی از عناصر LREE و LILE و تهی‌شدگی از عناصر HREE به همراه نبود ناهنجاری منفی Eu و حضور ناهنجاری مثبت عناصرCs Sr و Pb نشاندهنده ماهیت آلکالن ماگما و سرچشمه گرفتن آن از یک منبع گوشته غنی‌شده زیر لیتوسفر قاره ای است. این سنگها در نمودارهای پتروژنتیک و تعیین محیط تکتونوماگمایی، در جایگاه بازالت های درون‌صفحه ای قرار می گیرند و از ذوب‌بخشی تقریباً 1 تا 5 درصد یک منبع گوشته ای گارنت لرزولیتی غنی‌شده به وجود آمده اند. شواهد میکروسکپى از جمله بافتهای غیرتعادلى در کانیها (حالت زونه، انحلال و ماکل) بر آلایش ماگمایى توده ولکانیکى دلالت دارد.

کلیدواژه‌ها

آلکالی بازالت؛ قروه- تکاب؛ کواترتری؛ قزل قلعه؛ ایدنگزیت؛ سنندج- سیرجان

مراجع

Aldanmaz, E., Koprubasi, N.O., Gurer, F., Kaymakci, N. and Gournaud, A., 2006. geochemical constraints on the Cenozoic, OIB-type alkaline volcanic rocks of NW Turkey: implications for mantle sources and melting processes. Lithos, 86 (1-2): 50–76.

Cox, K.G., Bell, J.D. and Pankhurts, R.J. (translated by Amini S.), 1979. The interpretation of igneous rocks. George Allen and Unwin, Oxford University Press, London, 464 pp.

Darvishzadeh, A. and Shahbazi, H., 1999. Classification of genetic enclave strato-volcano of Qezeljeh Kand, north east Qorveh, west of Iran. Journal of Petrology, 6(88): 45-59 (in Persian).

De La Roche, H., Leterrier, J., Grand claude, P. and Marchel, M., 1980. A classification of volcanic and plutonic rocks using R1-R2 diagrams and major elements, its relationships with current nomenclature. Chemical Geology, 29(1-4): 183–210.

Hanson, G.N., 1980. Rare Earth Elements in Petrogenetic Studies of Igneous System. Earth and Planetary Science Letters, 8: 371–406.

Hirschman, M., 1998. Origin of the transgressive granophyres in the layered series of the Skaergaard intrusion, East Greenland. In: D.J. Geist and C.M. White (Editors). Journal of Volcanology and Geothermal Research, 52(1-3): 185–207.

Hosayni, M., 2004. Geological map of Ghorveh, scale 1:100,000. Geological Survey of Iran.

Irvine, T.N. and Baragar, W.R.A., 1971. A guide to chemical classification of the common volcanic rocks. Canadian Journal of Earth Sciences, 5(8): 448– 523.

Krets, R., 1983. symbols for rocks – formatting minerals. American Mineralogist, 68: 227–279.

LeBas, M.J., LeMaitre, R.W., Streckeisen, A. and Zanettin B., 1986. A chemical classification of volcanic rocks based on the total alkali silica diagram. Journal of Petrology, 27(3): 745–750.

Malakutiyan, S., 2005. Petrography and petro genesis of the plyo- quaternary- volcanic rocks in axis Qorveh –Tkab. Ph.D. thesis, University of Islamic, Azad Science and research, Iran, 140 pp.

Marsh, B.D., 1998. On the interpretation of crystal size distribution in magmatic systems. Journal of Petrology, 39(4): 553–599.

Meschede, M., 1986. A method of discrimination between types of Mid-Ocean- Ridge basalt and continental tholeiites With the Nb- Zr- Y diagram. Chemical Geology, 56(3-4): 207– 218.

Moein Vaziri, H., 1997. The history of magmatism in Iran. Tehran University Press, Tehran, 440 pp. (in Persian)

Moein Vaziri, H., 1999. Petrography and geochemistry of ultramafic young zenolite basalt of Iran, examples of the peninsula Saray Bijar-Qorveh area, Damavand and Hasanali Rhine castles. The Second Conference Geological Survey of Iran, Tehran, Report 78, 23 pp. (in Persian)

Moein Vaziri, H. and Ahmadi, A., 1991. Petrography and petrology of igneous rocks. Tehran University Press, Tehran, 539 pp. (in Persian)

Moein Vaziri, H. and Aminsobhani, A., 1985. Study of young volcanic region being involved in Qorveh-Takab. Tehran University Press, Tehran, 350 pp. (in Persian)

Nabavi, M.H., 1977. The geological history of Iran. Geological Survey and Mineral exploration of Iran, Tehran University Press, Tehran, 109 pp. (in Persian)

Nakamura, N., 1974. Determination of REE, Ba, Fe, Mg, Na and K in carbonaceous and ordinary chondrites. Geochimica et Cosmochimica Acta, Journal of Petrology, 38(5): 757–775.

Nelson, S.T. and Montana, A., 1992. Sieve texture plagioclase in volcanic rocks produce by rapid decompression. American Mineralogist, 77: 1242–1249.

Pearce, J.A., 1996. Trace element characteristic of lava from destructive plate boundaries. In: R.S. Thorope (Editor), Andesites. John Wiley and Sons, Chichester, New York, pp. 525–548.

Pearce, J.A. and Cann, J.R., 1973. Tectonic setting of basaltic volcanic rocks determind using trace elements analysis. Earth and Planetary Science Letters, 19(2): 290– 300.

Pearce, J.A. and Norry, M.J., 1979. Petrogenetic implications of Ti, Zr, Y and Nb variation in volcanic rocks. Contributions to Mineralogy and Petrology, 69(1): 33–47.

Rollinson, H., 1993. Rising geochemical data: evaluation, presentation, interpretation. Longman John Wiley and Sons, New York, 352 pp.

S,ghedi, I., Downes, H., Vaselli, O., Szakacs, A., Balogh, K. and Pecskay, Z., 2004. Postcollisional Tertiary-Quaternary mafic alkali magmatism in the Carpathian-Pannonia region: a review Tectonophysics. Chemical Geology, 393(1-4): 43–62.

Shelley, D. (Translated by Mohamadzadeh, F.), 1993. Igneous and metamorphic rocks under the microscope, classification, textures, microstructures and mineral preferred-orientations. Chapman and Hall, Unwin, London, 445 pp.

Sun, S.S. and McDonough, W.F., 1989. Chemical and isotopic systematics of oceanic basalts implications for mantle composition and processes. In: A.D. Saunders, and M.J. Norry (Editors.). Magmatism in Ocean Basins. 42. Geological Society Special Publication, London, pp. 313–335.

Winchester, J.A. and Floyd, P.A., 1977. Geochemical discrimination of different magma series and their differentiation products using immobile elements. Chemical Geology, 20: 325–342.