شناسایی و تعیین میزان گسترش در آبکندهای فعال با استفاده از سنجش از راه دور

آب و توسعه پایدار

مقاله 10، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 10، شهریور 1397، صفحه 67-72   

نوع مقاله: مقاله علمی- ترویجی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v5i1.59123

نویسندگان

عباسعلی قزل سوفلو¹؛ محسن مغربی^{* 2}؛ فرزانه داروغه³

¹آزاد اسلامی مشهد

²دانشگاه تهران

³فردوس

چکیده

فرسایش خندقی از جمله انواع فرسایش آبی و تشدیدشونده است که رخداد و گسترش آن موجب تغییرات بارز در منظر زمین، پسرفت اراضی، صدمه به تأسیسات، آبشستگی و تخریب ایستگاه‌های هیدرومتری و محیط زیست می‌شود. باتوجه‏ به تنوع و گسترش آبکندهای منطقه و گسترش فرسایش خندقی از نقطه‌ای به نقطه دیگر، به‏ منظور شناسایی آن‌ها، از تکنیک سنجش از دور و سامانه اطلاعات مکانی استفاده گردیده است. برای دستیابی به اهداف تحقیق، تغییرات مکانی و زمانی فرسایش خندقی همراه با میزان گسترش اراضی خندقی شده، از تصاویر ماهواره‌ای لندست 7 و لندست 8 با قدرت تفکیک 30 متر در دو بازه زمانی 2001 (1380) و 2014 (1393) استفاده گردید. به ‏منظور افزایش قدرت تفکیک مکانی، با استفاده از باند PAN )15متر) و تکنیک Resolution merge، اندازه پیکسل‌ها از 30 متر به 15 متر ارتقا داده شده است. این عملیات برای کلیه باندها در دو بازه زمانی انجام گرفته است. نتایج حاصل از پوشش دو لایه آبراهه‌ای، در بازه زمانی 13 ساله در حوضه شوردره، واقع در حوضه آبریز رودخانه‌های قره‌سو و گرگان رود در استان گلستان، حاکی از افزایش طولی خندق‌ها و افزایش تراکم زهکشی زیرحوضه‌های آبریز دارد، به ‏طوری‏که در بازه مورد نظر نرخ فرسایش 0/99 متر در سال برآورد شده است. گسترش خندق‌ها رابطه مستقیمی با سازند زمین‌شناسی کاربری اراضی و سایر اقدامات انسانی از جمله احداث غیراصولی راه‌های روستایی و درون مزرعه‌ای دارد.

کلیدواژه‌ها

فرسایش خندقی؛ سنجش از دور؛ شوردره؛ تراکم زهکشی

مراجع

احمدی، م. 1390. تحلیل عوامل موثر بر شکل‏ گیری و گسترش فرسایش خندقی (مطالعه موردی: حوضه دشت کهور لامرد، فارس). پایان ‏نامه کارشناسی ارشد دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران. صفحه 103.

صوفی، م. و چرخابی ا. ح . 1383. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی فرآیند ایجاد خندق و نرخ رشد آن در لامرد و مرودشت. نشریه پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری تهران، صفحه 95.

عوض‏زاده توکلی، ف. 1388. برآورد میزان گسترش طولی خندق با استفاده از مدل (مطالعه موردی: استان بوشهر). پایان‏نامه کارشناسی ارشد. دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران. صفحه 111.

محمدی، ع. ا. 1385. واسنجی چهار مدل پیش‏ بینی رشد طولی فرسایش خندقی، پایان‏ نامه کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران.

مختاری، 1. 1382. بررسی ویژگی ‏های مورفوکلیماتیک خندق‏ های استان اصفهان. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی. انتشارات پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری. صفحات 42-49.

Brooks A.P., Shellberg J.G., Knight J. and Spencer J. 2009. Alluvial gully erosion: an example from the Mitchell fluvial megafan, Queensland, Australia. Earth Surface Processes and Landforms: The Journal of the British Geomorphological Research Group, 34(14): 1951-1969.

Burkard M.B. and Kostaschuk R.A. 1997. Patterns and controls of gully growth along the shoreline of Lake Huron. Earth Surface Processes and Landforms: The Journal of the British Geomorphological Group, 22(10): 901-911.

Desmet P.J.J. and Govers G. 1997. Two-dimensional modelling of the within-field variation in rill and gully geometry and location related to topography. Catena, 29(3-4): 283-306.

Gabris G., Kertesz Á. and Zambo L. 2003. Land use change and gully formation over the last 200 years in a hilly catchment. Catena, 50(2-4): 151-164.

Giordano A. and Marchisio C. 1991. Analysis and correlation of the existing soil erosion maps in the Mediterranean basin. Quaderni di Scienza del Suolo, 3 :97-132.

Kirkby A., Clark D. and McPherson A. 2009. Drainage Modification Associated with the Northern Lapstone Structural Complex, New South Wales, Australia. Geoscience Australia.

Millington A.C., Walsh S.J. and Osborne P.E. eds. 2013. GIS and remote sensing applications in biogeography and ecology (Vol. 626). Springer Science & Business Media.

Martınez-Casasnovas J.A. 2003. A spatial information technology approach for the mapping and quantification of gully erosion. Catena, 50(2-4): 293-308.

Poesen J. and Govers G. 1990. Gully erosion in the loam belt of Belgium: typology and control measures. In Soil erosion on agricultural land. Proceedings of a workshop sponsored by the British Geomorphological Research Group, Coventry, UK, January 1989. (pp. 513-530). John Wiley & Sons Ltd..

Poesen J., Nachtergaele J., Verstraeten G. and Valentin C. 2003. Gully erosion and environmental change: importance and research needs. Catena, 50(2-4): 91-133.

Schlindwein P.A. 2004. Evolution of Piedmont Floodplains and Stream Channels: Implication for Urban Stream Restoration. World Water and Environmental Resources Congress, Salt Lake City, Utah, United States.

Siakeu J. and Oguchi T. 2000. Soil erosion analysis and modelling: a review. Transactions of the Japanese Geomorphological Union, 21(4): 413-429.

Pellikka P.K.E., Clark B.J.F., Sirviö T. and Masalin K. 2005. September. Environmental change monitoring applying satellite and airborne remote sensing data in the Taita Hills, Kenya. In Proceedings of the 1st International Conference on Remote Sensing and Geoinformation Processing in the Assessment and Monitoring of Land Degradation and Desertification, Trier, Germany (7-9).

Sidorchuk A., Borisova O. and Panin A. 2001. Fluvial response to the Late Valdai/Holocene environmental change on the East European Plain. Global and Planetary Change, 28(1-4): 303-318.

Singh B.M. 1977. Interpretation of satellite imagery for delineation of ravines. Journal of the Indian Society of Photo-Interpretation, 5(1): 3-31.

Vrieling A., Rodrigues S.C., Bartholomeus H. and Sterk G. 2007. Automatic identification of erosion gullies with ASTER imagery in the Brazilian Cerrados. International Journal of Remote Sensing, 28(12): 2723-2738.

Valentin C., Poesen J. and Li Y. 2005. Gully erosion: impacts, factors and control. Catena, 63(2-3): 132-153.