نقد سبک‌شناسانه سروده «بکائیه إلی شمس حزیرانِ» عبدالوهاب البیّاتی

زبان و ادبیات عربی

مقاله 4، دوره 6، شماره 10، مرداد 1393، صفحه 167-195   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v6i10.41028

نویسندگان

علی نجفی ایوکی^* ؛ سید رضا میر احمدی

دانشگاه کاشان

چکیده

سروده «بکائیّه إلی شمس حزیران» از جمله سروده‌های انتقادی وکوبنده عبدالوهاب البیاتی شاعر نامدار معاصر عربی(1926-1999) است که با زبانی ساده و درعین حال مبهم، به بازنمایی اوضاع سیاسی- اجتماعیِ کشورهای عربی و آسیب‌شناسیِ علل شکست ژوئن 1967 اختصاص یافته است. بیاتی خود را جدا از تعهد به جامعه و مردم آن نمی‌داند و در پرتو آن، پرداختن به جامعه از اصلی‌ترین دغدغه‌های شعری اوست. پژوهش حاضر بر آن است تا به بررسی سبکی سروده یاد شده بپردازد و می‌کوشد از رهگذر کاوش در سه سطح زبانی، ادبی و فکریِ اثر به ارزیابی و نقد سبک‌شناسانه آن اقدام نماید. از جمله جلوه‌های سبکی این متن، شکستن قالب‌های سنتی شعر، توجه به زمان ماضی، نماد پردازی و بینامتنی است. دیگر آن‌که شاعر برای بیان اندیشه مورد نظر به شکل مناسبی از ابزار زبانی بهره گرفته، به گونه‌ای که می‌توان تناسب دو سطح فکری و زبانی را به بهترین وجه شاهد بود. سطح فکری سروده نیز حکایت از آن دارد که گرچه بیاتی، ترسیم آشکاری از خواسته‌ها و آرزوهایش ارائه نمی‌دهد، با این‌همه در لایه پنهان و کم‌رنگ متن، دعوتِ عرب‌ها به همدلی و خیزش سیاسی را در دستور کار
دارد.

کلیدواژه‌ها

عبدالوهاب بیاتی؛ سبک‌شناسی؛ شکست حزیران؛ بکائیه؛ انتقاد

مراجع

قرآن کریم.

نهج البلاغه. (2003م). شرح و تحقیق: علی‌محمد علی دخیل، بیروت: دارالمرتضی.

پنکه ساز، إنعام. «الأسلوب و الأسلوبیه فی المعارضات». مجله التراث الأدبی، السنه الأولی، العدد الرابع.

التفتازانی، سعد الدِّین. (؟). شرح المختصر علی تلخیص المفتاح، قم: دارالحکمه.

جحا، میشال خلیل. (2003م). أعلام الشعر العربی الحدیث. بیروت: دارالعوده.

الجزائری، محمد. (2000م). تخصیب النص. الأردن: طباعه مطابعه الدستور التجاریّه.

خاقانی‌اصفهانی، محمد. (1389). «سبک شناختی قصیده لاعب النرد محمود درویش»، مجله انجمن ایرانی زبان عربی، ش17.

داد، سیما. (1382) فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: انتشارات مروارید.

دیکسون کندی، مایک. (1385). دانشنامۀ اساطیر یونان و روم، ترجمۀ رقیه بهزادی، تهران: انتشارات طهوری.

رزوق، خلیل. (1995). شعر عبدالوهاب البیاتی فی دراسه الأسلوبیه، بیروت: مؤسسه الأشرف.

سروانتس. (1354هـ. ش). دن کیشوت، ترجمۀ پ. سیروان، تهران: چاپخانۀ سپهر.

سلیمی، علی-احمدی، محمدنبی. (2010م) «الأدب و عناصره الجمالیّه». مجله اللغه العربیه و آدابها، السنه السادسه، العدد العاشر.

سمیعی (گیلانی)، احمد. (1386). «مبانی سبک‌شناسی شعر»، فصل نامه ادب پژوهشی، شماره دوم.

شریم، جوزیف میشال. (1987م). دلیل الدراسات الأسلوبیه، بیروت: المؤسسه الجامعیه للدراسات و النشر و التوزیع.

شمیسا، سیروس. (1372). کلیات سبک‌شناسی. تهران: انتشارات فردوس.

...................... (1383). نقد ادبی. تهران: انتشارات فردوس.

شفیعی کدکنی، محمد رضا. (1358). موسیقی شعر. تهران: آگاه.

شوالیه، ژان-گرین، آلن. (1382). فرهنگ نمادها. تهران: انتشارات جیحون.

صبیحی، محی الدین. (1972). الدراسات التحلیلیه فی الشعر العربی المعاصر. دمشق: منشورات وزاره الثقافه و الإرشاد القومی.

عباس، حسن. (1998م). خصائص الحروف و معانیها، دمشق: منشورات اتحاد الکتّاب العرب.

عشری زاید، علی. (2008م). عن بناء القصیده العربیه الحدیثه، القاهره: مکتبه الآداب.

الغذامی، عبداللّه محمد. (2006). تشریح النص. المغرب: المرکز الثقافی العربی، الدار البیضاء.

قاسم الزبیدی، علی. (2009م). درامیّه النص الشعری الحدیث، دمشق: دار الزمان.

محمود خلیل، ابراهیم. (2010م). النقد الأدبی الحدیث من المحاکاه إلی التقلید، عمان: دار المسیره للنشر و التوزیع و الطباعه.

المسدی، عبدالسلام. (2006م). الأسلوبیه و الأسلوب، بیروت: دار الکتاب الجدید المتحده.

معروف، یحیی. (1378). العروض العربی البسیط، تهران: سمت.

الملائکه، نازک. (1989). قضایا الشعر المعاصر. بیروت: دارالعلم للملایین.

الهاشمی، السیّد أحمد. (2002). جواهر البلاغه فی المعانی و البیان و البدیع، شرح و تحقیق: حسن حمد، بیروت: دار الجیل.