نقش الگوهای اخلاقی در تربیت اجتماعی از منظر قرآن کریم

علوم قرآن و حدیث

مقاله 4، دوره 51، شماره 2 - شماره پیاپی 103، آذر 1398، صفحه 75-96   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/naqhs.v51i2.68445

نویسندگان

حسینعلی جان نثاری^* ؛ سید حسین واعظی

دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان واحد خوراسگان

چکیده

پژوهش حاضر با هدف استخراج نقش الگوهای اخلاقی در تربیت اجتماعی از منظر قرآن کریم با روش توصیفی همراه با تحلیل محتوایی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته است. نظام‌های آموزشی، متناسب با اهداف خود، الگویی را برای تربیت اخلاقی ارائه می‌دهند. قرآن کریم، بر بهره‌گیری از الگوها و پیروی از اسوه‌های حسنه تأکید کرده است، زیرا الگوها در کلیه مراحل زندگی از جمله برنامه‌های تربیتی کاربرد داشته و محتوای تربیت را به صورت عینی و عملی ارائه می‌دهد. یافته‌های پژوهش حاکی است: اهداف مهم قرآن کریم از طرح الگوها، معرفی الگوهای شایسته، شکوفایی استعدادهای متربی، هماهنگی الگوهای اجتماعی بوده و برای رسیدن به این اهداف، الزاماتی مانند: شناخت الگوها، مسئُولیت پذیری، تقلید و حس زیباشناختی انسان را مطرح نموده است. شیوه‌های وصول به این اهداف عبارت است از: قرابت و نزدیکی، ارائه الگوهای مثبت، ارائه الگوهای منفی، پیروی از علم، استمرار، و تنوع در الگوها. معمولاً الگوپذیری در کودکی تقلیدی بوده، ولی کم کم جای خود را به استنباط و انتخاب می‌دهد و همچنان که الگوها آسیب پذیرند، الگوپذیران نیز همواره در معرض آسیب‌های گوناگون اجتماعی قرار دارند.

کلیدواژه‌ها

"قرآن کریم"؛ "اخلاق"؛ "الگوهای ترییتی"؛ "الگو پذیری"

مراجع

ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1362.

اتکینسون، ریتال ال، و همکاران، زمینه روان شناسی، ترجمه محمدنقی براهنی و همکاران، 1377.

آلپورت، گوردن، و دیگران، روان شناسی اجتماعی از آغاز تاکنون، ترجمه محمدتقی منشی طوسی، انتشارات آستان قدس رضوی، 1371.

باقری، خسرو، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران: مدرسه، چاپ نوزدهم، 1388.

بیرو، آلن، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه باقر ساروخانی، انتشارات کیهان، 1366.

حسینی نسب، داود، وعلی اصغر اقدم، فرهنگ واژه‌ها، تعاریف و اصطلاحات تعلیم و تربیت، 1368.

دلشاد تهرانی، مصطفی، سیری در تربیت اسلامی، تهران، مؤسسه نشر و تحقیقات ذکر، 1377.

دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1373.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تهران: دفتر نشر کتاب، 1404 ق.

الرود، فردریک، «فلسفه‌های معاصر تربیت اخلاقی»، ترجمه حسین کارآمد، ماهنامه معرفت، 1381 ش، شماره 61، 71 تا 85.

ساروخانی، باقر، دایره المعارف علوم اجتماعی، تهران، انتشارات موسسه کیهان، 1376.

سیف، علی اکبر، روان شناسی پرورشی، تهران، انتشارات آگاه، 1370.

طباطبائی، محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه: جمعی از مترجمان، بنیاد علمی و فرهنگی طباطبایی، 1363.

طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، 1364.

کلاینبرگ، اتو، روان شناسی اجتماعی، ترجمه علی محمد کاردان، تهران، نشر اندیشه، 1372.

کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ پنجم، 1362.

مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش عقاید، تهران، شرکت چاپ و نشر بین الملل سازمان تبلیغات اسلامی، 1372.

مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1371.

منطقی، مرتضی، روان شناسی تربیتی، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی، 1384.