گفتمان اقتدارگرای سنتی و اقتصاد سیاسی تعذیب

دانشنامه حقوق اقتصادی

مقاله 5، دوره 25، شماره 14، مهر 1397، صفحه 89-120   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/le.v25i13.64722

نویسنده

سید محمد جواد ساداتی^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

نظام واکنش‌های کیفری در ایران برای مدت‌هایی مدید و تا پایان عصر اقتدارگرایی سنتی، پیوندی ناگسستنی با الگوهای تعذیبی برقرار کرده بود. این آیین‌های شکوهمند، بیش از هر چیز به تراژدی هولناکی از تقطیع رنج در امتداد زمان شباهت داشتند که هدف نهایی آن‌ها، کیفرپذیرکردن تمامی اجزای جسم بزهکار بود. زنده خواری، چهارشقه کردن، شمع آجین کردن و سرانجام زنده زنده سوزاندن تنها پرده‌هایی از این نمایش مشمئزکنندۀ تحمیل رنج بودند. تولد و تداوم این تراژدی رنج بنیاد، نشات گرفته از همگرایی دو پدیدۀ بسیار پیچیده در تاریخ حیات قدرت در ایران (البته تا پایان عصر قاجار) بوده است: دولت‌های اقتدارگرا و هویت‌های محافظه‌کار در برابر قدرت. شکل‌گیری همین دو پدیده نیز خود ریشه در تحولات پنهان فرهنگی، سیاسی و اجتماعی داشته که به هنگام بحث در خصوص چرایی پیدایش مجازات‌های خشن در ایران باید مورد توجه قرار گیرند. آیین‌های از هم دریدن و مثله کردنی که قدرت اقتدارگرا در سکوی مجازات برپا می‌کرد؛ اغلب از سوی اندیشمندان حقوق کیفری به‌مثابۀ یک تحمیل رنج ساده و تهی از محاسبه‌گری عقلانی پنداشته شده است. در حقیقت، تصور غالب آن است که تنها گذار از تراژدی تعذیب به کیفرهای بهنجار ساز و سالب آزادی را باید به‌منزلۀ نقطۀ آغاز عقلانیت کیفری به شمار آورد. بااین‌وجود، کالبدشکافی فرایند پیچیدۀ شکل‌گیری و تداوم همین مجازات‌های بسیار خشن نیز بیانگر جلوه‌های تحسین برانگیز از جریان تحمیل عقلانی رنج است. بررسی این فرایند پیچیده به اثبات می‌رساند که قدرت اقتدارگرا چگونه به صورتی کاملاً بهینه و محاسبه گرانه از ظرفیت واکنش‌های کیفری در راستای تداوم خود بهره برده است. در حقیقت، این قدرت اقتدارگرا همان شیوه‌ای از تحمیل رنج را بر جسم بزهکار تحمیل می‌کند که وجدان جمعی شدیداً خواهان آن است. این قدرت است که از طریق به کار انداختن اقتصاد سیاسی مجازات در پی تولید و تداوم اثرات خود با کمترین هزینه می‌باشد. تولد و تداوم این الگوهای تعذیبی را نیز باید به‌منزلۀ بخشی از اقتصاد سیاسی کیفر مورد بررسی قرار داد. در این مقاله، تلاش بر آن است تا ضمن کالبدشکافی فرایند پیچیدۀ شکل‌گیری رویکردهای تعذیبی به بحث در خصوص الگوهایی بپردازیم که تعذیب را از یک واکنش غیر عقلانی جداساخته و به‌مثابۀ شکلی از اقتصاد محاسبه گرانه تحمیل رنج به تصویر می‌کشند.

کلیدواژه‌ها

اقتدارگرایی سنتی؛ فره ی ایزدی؛ نظریه ی سیاسی مذهب؛ اقتصاد سیاسی مجازات؛ هویت های تقدیرگرا

مراجع

Book

[1] Abrahamian, Yervand. (2016). History of Modern Iran, Translated by Mohammad Ebrahim Fattahi, Twelve edition, Ney Publication

[2] Eslami, Rohallah. (2016). Iranshahar Governmentality(Countinuation Power Technology in Iran), Ferdowsi University of Mashhad Publication

[3] Amin, Seyyed Hassan. (2004). History of Iran Law, Publication of Encyclopedia of Iranian

[4] Bashiriyeh, Hossein. (2016). Introduction to the Political Sociology of Iran(Islamic Republic period), seventh edition, Negahe Moaaser Publication

[5] Bashiriyeh, Hossein. (2017). Social basis of Iran Revolution, Translated by Ali Ardestani, Forth Edition, Negahe Moaser Publication

[6] Beyhaghi, A booalfazl. History of Beyhaghi, Under the Supervision of Ali Akbar Fayyaz, Second Edition, Ferdowsi University of Mashhad Publication

[7] Pollack, Jakob, Pollack Travelogue, Translated by Keykavoos Jahandari, Kharazmi Publication

[8] Khazani, Yaaghoob. (2016). Process of Structuring of Prison, Agah Publication

[9] Nezam Almolk Toosi. (1969). Siyar Almolook, Tarjome & Nashr Publication

[10] Rabiyi, Naser & Rahro Khajeh, Ahmad. (2012). History of Prison in Qajar & Pahlavi period, Qoqnoos Publication

[11] Reza Qoli, Ali. (2016). Sociology of Autocracy, Twenty-second published, Ney Publication

[12] Janoos, Jany. (2010). Criminal Justice in the Sasani period, Translated by Rahim Foroghi nik, Encyclopedia of Criminal science

[13] Lady Sheel. (1990). Lady Sheel Memories, Translated by Hassan Abootorabian, Noo Pablication

[14] Foucault, Michel. (2014). Discipline and Punish(Birthday of Prison), Translated by Nikoo Sarkhosh & Afshin Jahandideh, Ney Publication

[15] Katoozian, Mohammad Ali Homayoon. (2017). Iran, Short term Society, Seventh Edition, Ney Nashr

[16] Katoozian, Mohammad Ali Homayoon. (2014). Government & Society in Iran, Translated by Hassan Afshar, Seventh Edition, Markaz Publication

[17] Kristen Sen. (2012). Iran in Sasani period, Translated by Rashid Yasami, Behzad Publication

[18] Xenophon. (1972). Cyrus Nameh, Translated by Reza Mashayekhi, Tarjome & Nashre Ketab Publication

[19] Nameye Tansar be Goshnasb(1974). under the Observation of Mojtaba Minavi, Second Edition, Sherkate Sahamiye Entesharate Kharazmi

[20] Will Durant. (1993). History of Civilization(The East, Civilization Cables), Third edition, Sherkate Entesharate elmi & Farhangi

Article

[21] Eslami, Rohh allah & Bahrami, Vahid. (2016), Political Phenomenology of Farah Yazidi in Avesta & Shahname, Journal of Political Science, Tenth year, p7-40

[22] Alvandi, Reza. (2017). Research about Trail and Punishment in Safavi Period, New History Quarterly, Seventh year, No. 18, p. 31-60

[23] Javan Jaafari, Abd alreza & Esfandiari, Mohammad Saleh. (2017). Function of Prison in Theories of Sociology of Punishment, journal of Criminal Law Doctrine, NO.12, P. 137-168

[24] Javan Jaafari, Abd alreza & Sadati Seyyed Mohammad Javad. (2016). Concept of Power in the Sociology of Punishment, Quartery of Research in Criminal law, No.11, p.9-38

[25] Farajiha, Mohammad, Roostayi, Mehrangiz. (2012). Comparative Aprroach about relation between value of Work Force and Criminal Justice System, Journal of Comparative Law, No. 4, p. 97-116

[26] Mohammadi, Zekr allah & Bitarafan, Mohammad. (2013). Transmission of idea of Farah Izadi from Ancient Iran to Islamic Iran, Journal of Speech of History, No. 16. P. 3-36

[27] Bashir,Sahzad. (2006). Shah Ismail and the Qazelbash: Cannibalism in the religious history of early safavid Iran, University of Chicago

[28] Rusch, George & Kirchheimer,Otto. (2009). Punishment and Social Structure, with a new introduction by Dario Melossi, fifth printing, transection Publisher

[29] Simon, Jonathan. (2007). Governing Through Crime, Oxford university press