کانی‌ شناسی، شیمی مگنتیت و منشأ کانسار آهن کورکورا-1 (شرق تکاب)

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 6، دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 11، دی 1393، صفحه 355-374   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v6i2.22650

نویسندگان

محمد معانی جو^* ؛ رحیمه سالمی

بوعلی سینا

چکیده

کانسار آهن کورکورا-1 در شرق شهرستان تکاب استان آذربایجان غربی و در زون آتشفشانی ارومیه- دختر قرار گرفته است. واحدهای رخنمون‌یافته منطقه مورد مطالعه شامل سنگهای آتشفشانی کالک‌آلکالن با ترکیب غالب ریولیت، آندزیت، داسیت و سنگهای کربناتی سازند قم است که به علت نفوذ سنگهای آذرین درونی با ترکیب دیوریت تا گرانودیوریت و کوارتز دیوریت در مجموعه فوق، ضمن ایجاد دگرگونی همبری و متاسوماتیسم، موجب تشکیل کانیهای اکتینولیت، تالک، کلریت، فلوگوپیت، کوارتز، اپیدوت و مرمر در نزدیکی کانسنگ شده است. منطقه مورد مطالعه شامل یک زون اسکارنی، یک زون دگرگونی و کانسنگ آهن است. کانیهای کانسنگ در کانسار کورکورا-1، شامل مگنتیت با Ti پایین (04/0 تا 2/0 درصد وزنی)، آپاتیت به مقدار بسیار اندک (به‌عنوان کانی فرعی)، کانیهای سولفیدی از جمله پیریت و کالکوپیریت است. کانیهایی از جمله کالکوسیت، مالاکیت، آزوریت، کوولیت، هماتیت و گوتیت در اثر فرآیندهای هوازدگی و سوپرژن شکل گرفته‌اند. کانیهای زون اسکارنی شامل گارنت، پیروکسن، کلسیت ثانویه، اپیدوت و کلریت است و زون دگرگونی نیز شامل مرمرهای منطقه است. دگرسانیهای سرسیتی، سیلیسی، کلسیتی، کلریتی-اپیدوتی، آرژیلی، پروپلیتی و اکتینولیتی از دگرسانیهای مهم در این کانسار است. وسعت دگرسانی کلریتی- اپیدوتی و کلسیتی در کانسنگ و پروپیلیتی در سنگهای آتشفشانی منطقه بیشتر از سایر دگرسانیهاست. نتایج مطالعات EPMA1 در 30 نقطه از کانیهای مگنتیت و هماتیت کانسار کورکورا-1 نشان می دهد که مقدار عناصرTi و V کم (به‌طور میانگین و به‌ترتیب 004/0 و 002/0 درصد وزنی) و Mn و Al (به طور میانگین به‌ترتیب 33/0 و 32/5 درصد وزنی) بالاست. پس نمونه‌ها در نمودارهای تمایز کننده کانسار‌های آهن در محدوده اسکارن قرار می‌گیرند. Mn بالا در نمونه‌های کانسار، نشانگر جانشینی Fe+2 توسط Mn+2 در شبکه مگنتیت است. عناصر V، Mn، Ti و Zn همبستگی مثبت و عناصر Ni، Ca، Si ,P، Mg، Cu، Al و Cr همبستگی منفی را با Fe نشان می دهد. آنالیز گوتیت‌های کورکورا-1 میزان 5/2 تا 4% وزنی SiO2، میانگین 76% وزنی Fe، میانگین ppm 110% وزنی Ni و بدون Ti و Cr را در ساختار خود نشان می‌دهد. شواهد مینرالوگرافی و ژئوشیمیایی کانسنگ، رخداد آهن در همبری کربنات‌ها و شواهد کانیهای اسکارنی، گواه بر منشأاسکارنی در کانسار کورکورا-1 است.

کلیدواژه‌ها

کانی شناسی؛ شیمی مگنتیت؛ کانسار آهن؛ اسکارن؛ کورکورا-1؛ تکاب

مراجع

Azizi Shotorkheft, H., 2003. Petrogenesis of contact metamorphic rocks and related Fe skarn in Shahrak area, east of Takab. M.Sc. Thesis, University of Tehran, Tehran, Iran, 134 pp. (in Persian with English abstract)

Barton, M.D. and Johnson, D.A., 1996. An evaporitic-source model for igneous- related Fe- oxide (REE- Cu- Au- U) mineralization. Geology, 24(3): 259−262.

Barton, M.D. and Johnson, D.A., 2000. Alternative brine sources for Fe- oxide (-Cu- Au) systems: Implications for hydrothermal alteration and metals. In: T. M. Porter (Editor), Hydrothermal Iron Oxide Copper-gold and Related Deposits: A Global Perspective. V. 1, Australian Mineral Foundation Inc, Adelaide, pp. 43−60.

Beaudoin, G., Dupuis, C., Gosselin, P. and Jebrak, M., 2007. Mineral chemistry of iron oxides: application to mineral exploration. In: C.J. Andrew (Editor), Ninth Biennial SGA meeting, SGA, Dublin, pp. 497−500.

Bonyadi, Z., Davison, G.J., Mahrabi, B., Meffre, S. and Ghazban, F., 2011. Significance of apatite REE depletion and monazite inclusion in the brecciaed Se-Chahun iron oxids-apatite deposit, Bafq district, Iran: Insights from par agenesis and geochemistry. Chemical Geology, 281(3-4): 253−269.

Deer, W.A., Howie, R.A. and Zussman, J., 1992. An introduction to rock forming minerals. 2 nd edition, Longman, Harlow, Wiley, New York, 712 pp.

Einaudi, M.T., Meinert, L.D. and Newberry, R.J., 1981. Skarn deposits. Economic Geology, 75th Anniversary, 1987: 317−391.

Frietsch, R., 1973. The origin of the Kiruna iron ores. Geology. Foren, Stockholm Fort, 95(4): 375−380.

Frietsch, R., 1984. On the magmatic origin of iron ores of Kiruna type: discussion. Economic Geology, 79(8): 1949−1951.

Frost, R.B., 1991. Stability of oxide minerals in metamorphic rocks. Reviews in Mineralogy , 25(1991): 469–487.

Geijer, P., 1931. The iron ores of the Kiruna type: Geological distribution, geological characters, and orgin. Sveriges geologiska undersökning, Serie C, Avhandlingar och uppsatser 367, Gen.-stab. lit. anst. i distr, Stockholm, 39 pp.

Gosselin, P., Beaudoin, G. and Jebrak, M., 2007. Application of the geochemical signature of iron oxides to mineral exploration. GAC-MAC Annual Meeting Program with Abstract [CD-ROM].

Guilbert, J.M. and Park, C.F., 1986 . The Geology of Ore Deposits. W.H. Freeman and Company, Oxford and New York, 985 pp.

Hallaji, A., 1991. Study of REE mineralogy and origin of Golgohar Fe deposit (Sirjan-Kerman), M.Sc. Thesis, Tarbiat Moalem University, Tehran, Iran, 183 pp.

Jami, M., 2005. Geology, geochemistry and evolution of the Esfordi phosphate—iron deposit, Bafq Area, central Iran. Unpublished Ph.D. thesis, University of New South Wales, Australia, 355 pp.

Kwak, T.A., 1994. Hydrothermal alteration in carbonate-replacement deposits, ore skarns and distal equivalents. In: D.R. Lentz (Editor), Alteration and Alteration Processes Associated with Ore-Forming Systems. Geological Association of Canada, Short Course Notes, St. Johns, Newfoundland, 11: 381−402.

Loberg, B.E. and Horndahl, A.K., 1983. Ferried geochemistry of Swedish Precambrian iron ores. Mineralium Deposita, 18(3): 487–504.

Marschik, R. and Spikings, R., 2008. Geochronology and stable isotope signature of alteration related to hydrothermal magnetite ores in Central Anatolia, Turkey. Mineralium Deposita, 43(1): 111−124.

Miri, M., 2011. Petrological and geochemical studies of igneous rocks of Tekyeh Bala (southeastern Kordestan) with special view on Fe mineralization. M.Sc. Thesis, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran, 142 pp.

Murray, J.W., 1979. Iron oxides. In: R.G. Burns (Editor), Reviews in Mineralogy 6, Marine Minerals. Mineralogical Society of America, Washington, D.C., pp. 47−98.

Nystrom, J.O. and Henriquez, F., 1994. Magmatic features of iron ores of the Kiruna type in Chile and Sweden: Ore textures and magnetite geochemistry. Economic Geology, 89: 820−839.

Pournik, P., 2007. Geological-Mining and Evaluation report on Fe deposit of Shahrak. 350 pp. (in Persian)

Rahgoshay, M., Mackizadeh, M.E., Amooei Ardakani, T. and Shafaei Moghaddam, H., 2008. Study of geochemistry of garnet-vesuvianite-wollastonite-pyroxene assemblages in Hosh skarns, west of Taft (Yazd province). Crystallography and Mineralogy Magazine of Iran, 16(1): 31−48. (in Persian with English abstract)

Ray G.E., Lefebure D.V., 2000. A synopsis of iron oxide ± Cu ± Au ± P ± REE deposits of the Candelaria-Kiruna-Olympic Dam family. British Columbia Ministry of Energy and Mines, Geological Fieldwork 1999, Paper 2000-1: 267−272.

Razjigaeva, N.G. and Naumova, V.V., 1992. Trace element composition of detrital magnetite from coastal sediments of Northwestern Japan Sea for provenance study. Journal of Sedimentary and Petrology, 62(5): 802−809.

Schwartz, M.O. and Melcher, F., 2004. The Faleme iron district, Senegal. Economic Geology, 99(5): 917–939.

Sheikhi, R., 1995. Economic geology study of Shahrak Fe deposit, east of Takab. M.Sc. Thesis, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran, 161 pp. (in Persian with English abstract)

Whitney, D.L. and Evans, B.V., 2010. Abbreviations for names of rock-forming minerals. American Mineralogist, 95(1): 185−187.