مسألۀ عینی و ذهنی در فلسفۀ نیگل

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 7، دوره 49، شماره 2، آذر 1396، صفحه 139-156   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v49i2.68690

نویسنده

امید همدانی^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

فلسفه تامس نیگل، فیلسوف آمریکایی، دربرگیرنده گستره متنوعی از مسائل فلسفی، از فلسفه ذهن تا فلسفه سیاسی است اما رشته پیوند میان تمام این قلمروهای متنوع و متکثر فلسفی در تفکر او، مسأله عینی و ذهنی است. توانایی نگریستن آدمی به مسائل فلسفی از چشم‌اندازهای عینی و ذهنی و تقابل میان این دو نظرگاه، مجموعه‌ای از مسائل فلسفی را پدید می‌آورد که حل و فهم آن‌ها از نظر او، بدون توجه به نگاه عینی و ذهنی ممکن نیست. در این مقاله، من کوشیده‌ام تا شرح و تبیینی از نگاه نیگل به مسأله عینی و ذهنی به دست دهم و معنای عینی‌انگاری نیگلی را روشن کنم. من بر بنیاد دو کتاب نگریستن از هیچ‌کجا و حرف آخر نشان می‌دهم که عینی‌انگاری نیگل چگونه تحول یافته است. بر بنیاد این تحلیل، عینی‌انگاری نیگل دو شکل پیدا می‌کند: عینی‌انگاری بر بنیاد خودی عینی که می‌تواند خویش را از نظرگاه‌های خاص و محدود جدا کند و فهمی جامع‌تر از خود و واقعیت کسب کند و عینی‌انگاری بر بنیاد ساختار ذهن آدمی که محدود به قیود معرفتی خاص در نگریستن به جهان و حتی شک در بنیادهای معرفت خویش است یعنی همان محدودیت ناشی از افکاری که گریز و گزیری از آن‌ها نیست. من سپس به این نکته اشاره خواهم کرد که این دو درک و دریافت از عینی‌انگاری و بیان این دعوی که در برخی از قلمروهای فلسفی می‌بایست از نوع اول و در برخی قلمروهای دیگر از نوع دوم استفاده کرد، در وهله نخست نوعی ناسازگاری را در فلسفه نیگل پدید می‌آورد اما توجه به چهارچوب کلی عینی‌انگاری نیگلی، می‌تواند رافع این ناسازگاری باشد.

کلیدواژه‌ها

عینی؛ ذهنی؛ عینی‌انگاری نیگلی؛ چشم‌انداز؛ خود عینی

مراجع

Boghossian, Paul A, Fear of Knowledge: Against Relativism and Constructivism, Oxford: Clarendon Press, (2006).

Dancy, J. “Contemplating One’s Nagel.” Philosophical Books 29(1): 1-16. (1988)

Dummett, M., Truth and Other Enigmas, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, (1978).

Frege, G. (1892). “On Sense and Nominatum,” in A. P. Martinich (ed.) The Philosophy of Language, Oxford University Press, (1996).

Heidegger, M, Sein und Zeit, Gesamtausgabe, Band. 2. Frankfurt: Vittorio Klostermann, (1977).

Husserl, E. The Shorter Logical Investigations, Trans. J. N. Findlay, Edited and Abridged by Dermot Moran. London & New York: Routledge, (2001).

Kant, I., Critique of Pure Reason, Trans. Norman Kemp Smith. London: Macmillan, 1933.

Kierkegaard, S, Concluding Unscientific Postscript to Philosophical Fragments, Trans. & Ed. Alstair Hannay. Cambridge: Cambridge University Press, (2009)

Lycan, W. G., Consciousness, Cambridge: MIT Press, (1987).

Nagel, T, The Last Word, Oxford: Oxford University Press, (1997).

Nagel, T, Mortal Questions, Cambridge: Cambridge University Press. (1979).

Nagel, T, The View From Nowhere, New York and Oxford: Oxford University Press, (1986).

Peacocke, C., “No Resting Place: A Critical Notice of Thomas Nagel, The View from Nowhere.” Philosophical Review 98(1): 65-82, (1989).

Putnam, H., Reason, Truth and History, Cambridge: Cambridge University Press, (1981).

Quine, W., Ontological Relativity and Other Essays, New York: Columbia University Press, (1969).

Rorty, Richard, Philosophy and the Mirror of Nature, Princeton, N. J.: Princeton University Press, (1979).

Thomas, A., Thomas Nagel, Stocksfield: Acumen, (2009).

Williams, B., Descartes: The Project of Pure Inquiry, London & New York: Routledge, (2005).

Wittgenstein, L., Tractatus Logico-Philosophicus, Trans. D. F. Pears & B. F. McGuinness, London: Routledge & Kegan Paul, (1961).