بررسی امکان کاشت پاییزه نخود در شرایط آب و هوایی سراوان

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 2، دوره 5، شماره 1، آبان 1393، صفحه 23-32   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v1393i1.46056

نویسندگان

محسن زعفرانیه^{* 1}؛ احمد نظامی²؛ سیدمسعود ضیائی³؛ میترا جباری³

¹دانشگاه ولایت، ایرانشهر

²دانشگاه فردوسی مشهد

³مجتمع آموزش‌عالی سراوان

چکیده

در برخی مناطق‌ گرم و خشک، وجود فصل رشد مناسب در طول پاییز و زمستان و وقوع درجه‌حرارت بالا در بهار سبب گرایش به کشت نخود در پاییز شده است. بنابراین به‌منظور بررسی مقدماتی امکان کاشت پاییزه نخود
(Cicer arietinum L.) در شرایط آب و هوایی سراوان، آزمایشی در پاییز سال1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی سراوان به‌صورت کرت‌های خُردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. کرت های اصلی شامل سه تاریخ کاشت (20مهر، 11آبان و اول آذر) و کرت های فرعی شامل پنج ژنوتیپ نخود MCC488, MCC208, MCC258, MCC770, MCC361))‌ بودند. تاریخ کاشت تأثیر معنی‌داری بر عملکرد دانه، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، تعداد غلاف خالی، وزن100دانه، عملکرد زیستی، عملکرد اقتصادی و شاخص برداشت داشت و گیاهان کشت‌شده در 20مهر بیشترین عملکرد دانه را داشتند. اثر ژنوتیپ نیز بر کلیه صفات اندازه‌گیری‌شده معنی دار شد و ژنوتیپ MCC361 با میانگین عملکرد دانه 6/204‌گرم در مترمربع بیشترین عملکرد را دارا بود. اثر متقابل تاریخ کاشت و ژنوتیپ، معنی‌دار شد و بیشترین عملکرد دانه را ژنوتیپMCC361 در تاریخ کاشت اول (20مهر) با میانگین 255‌گرم در مترمربع و کمترین آن را ژنوتیپMCC770 در تاریخ کاشت سوم (اول آذر) با میانگین 55/17‌گرم در مترمربع داشتند. همبستگی مثبت و معنی‌داری بین عملکرد دانه با تعداد غلاف در بوته (**84/0r= )، تعداد دانه در بوته (**63/0r= )، عملکرد زیستی (**55/0r= ) و شاخص برداشت (**55/0r= ) مشاهده شد. نتایج این مطالعه نشان داد که هرچند کاشت پاییزه نخود در منطقه سراوان موفقیت‌آمیز بوده است، ولی برای حصول نتایج مطمئن‌تر، تداوم این‌گونه آزمایش‌ها و بررسی دقیق‌تر واکنش ارقام نخود به کاشت‌های پاییزه توصیه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

اجزای عملکرد؛ تاریخ کاشت؛ ژنوتیپ؛ شاخص برداشت

مراجع

1. Ahmed, F., Islam, M.N., Jahan, M.A., Rahman, M.T., and Ali, M.Z. 2011. Phenology, growth and yield of chickpea as influenced by weather variables under different sowing dates. Journal of Experimental Biosciences 2(2): 83-88.

2. Azam, M., Abid, H., Wajid, S.A., and Maqsood, M. 2002. Effect of sowing date, irrigation and plant densities on radiation interception and its utilization efficiency in Lentils. International Journal of Agriculture & Biology 4(2): 217-219.

3. Bagheri, A., Nezami, A., Gnjaeli, A., and Parsa, M. 1997. Agronomy and Breading. Jahad Daneshgahi Mashhad. Publisher, p. 522.

4. Dapaah, H.K., Mckenzie, B.A., and Hill, G.D. 2000. Influence of sowing date and irrigation on the growth and yield of pinto beans (Phaseolus vulgaris) in a subhumid temperate environment. Journal of Agricultural Science 134: 33-43.

5. Kanooni, H. 2005. Evaluation of fall sowing of cold tolerant chickpea (Cicer arietinum L.) germplasms in field. Journal of Plant and Seed 20: 89-99. (In Persian with English Abstract).

6. Khaksafidi, A., Noura, N., Biroudian, N., and Najafi Nejad, A. 2010. Rainfall temporal distribution patterns in Sistan & Balouchestan province. Journal of Water and Soil Conservation 17: 44-61. (In Persian with English Abstract).

7. McKenzie, B.A., Hill, G.D., Gunaratnam, R., and Jones, A.V. 1995. Evaluation of the ICARDA cold tolerance chickpea nursery. Proceeding Agronomy Society of N. Z 25: 47-50.

8. Ministry of Jihad-e-Agriculture. 2010. Office of Agricultural Statistics and Information. Available at Web (site http://dbagri.maj.ir/zrt/yearrep.asp?p=118&o=9900).

9. Mousavi, S.K., and Pezeshkpour, P. 2006. Evaluation of Kabuli chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars response to sowing date. Journal of Iranian Field Crop Research 4: 141-154. (In Persian with English Abstract).

10. Najibnia, S. 2004. Evaluation of fall sowing of cold tolerant chickpea (Cicer arietinum L.) germplasms in Mashhad condition. MSc. Thesis. Ferdowsi University of Mashhad.

11. Nayyar, H., Chander, K., Kumar, S., and Bains, T. 2005. Glycine betaine mitigates cold stress damage in chickpea. Agronomy for Sustainable Development 25: 381-388.

12. Nezami, A. 2002. Evaluation of cold tolerance in chickpea (Cicer arietinum L.) for fall planting in the highlands of Iran. PhD. Thesis. Ferdowsi University of Mashhad.

13. Nezami, A., and Bagheri, A. 2004. Responsiveness of cold tolerant chickpea characteristics in fall and spring planting: II- yield and yield components. Journal of Iranian Field Crop Research 3: 156-170. (In Persian with English Abstract).

14. Otoole, N. Stoddard, F.L., and Obrien, L. 2001. Screening of chickpea for adaption to autumn sowing. Journal of Agronomy and Crop Science 186: 193-207.

15. Rezvani Moghaddam, P., and Sadeghi Samarjan, R. 2008. Effect of sowing dates and different irrigation regimes on morphological characteristics and grain yield of chickpea (Cicer arietinum L.). Journal of Iranian Field Crop Research 6: 315-325. (In Persian with English Abstract).

16. Saxena, M.C. 1984. Agronomic studies on winter chickpea. In: M.C. Saxena and K.B. Singh. (Eds.). Ascochyta Blight and Winter Sowing of Chickpea p. 123-139. Martinus Nijhoff/Dr. W. Junk Publishers, The Hague, The Netherlands.

17. Saxena, M.C. 1993. The challenge of developing biotic and abiotic stress resistance in cool-season food legumes. In: K.B. Singh and M.C. Saxena (Eds.). Breeding for Stress Tolerance in Cool-Season Food Legumes. p. 3-14. John Wiley and Sons, Chichester, Uk.

18. Shamsi, K. 2009. Effect of sowing date and row spacing on yield and yield components of chickpea under rainfed condition in Iran. Journal of Applied Biosciences 17: 941-947.

19. Singh, K.B., Malhorta, R.S., and Saxena, M.C. 1993. Relationship between cold severity and yield loss in chickpea (Cicer arietinum L.). Journal of Agronomy and Crop Science 170: 121-127.

20. Singh, K.B., Malhotra, R.S., and Saxena, M.C. 1989. Chickpea evaluation for cold tolerance under field conditions. Crop Science 29: 282-285.

21. Singh, K.B., Malhotra, R.S., Saxena, M.C., and Bejiga, G. 1997. Superiority of winter sowing over traditional spring sowing of chickpea in the Mediterranean region. Agronomy Journal 89: 112-118.

22. Summerfield, R.J., Roberts, E.H., and Hadley, P. 1987. Photothermal effects on flowering in chickpea and other grain legumes. In: Adaptation of Chickpea and Pigeonpea to Abiotic Stress p. 33-48. Proc. of the Consultation Workshop, 19-21 Dec. 1984, ICRISAT. Patancheru, India: ICRISAT.

23. Tomar, G.S., Mishra, Y., and Rao, K. 1982. Path analysis and its implications in selection of high yielding chickpea (Cicer arietinum L.). Indian Journal of Plant Physiology 25: 127-132.

24. Van Rheenen, H.A., Singh, O., and Saxena, N.P. 1997. In: A.N. Asthana and M. Ali (Eds.). Recent Advances in Pulses Research. p. 441-458. IIPR, Kanpur, India.

25. Zafaranieh, Z., Nezami, A. Parsa, M., Porsa, H., and Bagheri, A. 2009. Evaluation of fall sowing of cold tolerant chickpea (Cicer arietinum L.) germplasms under complementary irrigation in Mashhad condition: II- yield and yield components. Journal of Iranian Field Crop Research 7: 109-129. (In Persian with English Abstract).