نقد و بررسی ترجمه غزلیات حافظ به زبان عربی

زبان و ادبیات عربی

مقاله 3، دوره 6، شماره 11، مرداد 1393، صفحه 73-101   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v6i11.34065

نویسنده

محمدرضا عزیزی^*

دانشگاه بیرجند

چکیده

در مقالة حاضر، هشت ترجمه موجود از تمام یا گزیده ای از غزلیات خواجه حافظ شیرازی به زبان عربی گردآوری و معرفی می گردد. میزان توفیق مترجمان عرب زبان در انتقال اندیشه و هنر حافظ بررسی می شود و به کیفیت فهم اشعار و تمایز سبکی این ترجمه ها در زبان مبدأ و مقصد پرداخته می شود.
رویکرد ترجمه اعم از تحت‌اللفظی، ارتباطی و آزاد بیان می شود؛ تلاش خواهد شد ریزه کاری های رویکرد هر مترجم پیگیری و یکدستی رویکرد نیز با مثال های گوناگون، تبیین گردد. سپس به شیوه‌ای توصیفی– تحلیلی، کیفیت پاره‌ای از مؤلفه‌های سبک‌آفرین حافظ همچون آرایه‌های لفظی و معنوی، موسیقی، ارجاعات تاریخی و فرهنگی، لحن، تنوّع ساختارها و غیره در این ترجمه ها مورد بررسی قرار می گیرد. همچنین با عنایت به بستر مشترک شعر فارسی و عربی، برخی ظرافت ها و تفاوت های فرهنگی نیز ذکر می شود. همچنان که امتیازات و نقاط قوت هر ترجمه بررسی می شود، به طور کلی، بنا به دلایل گوناگون می توان گفت حافظ غالبا شخصیتی یک سویه و تک بعدی در ادبیات عربی می یابد و این ترجمه ها نیز کمتر، قابل تأویل و دلنشین مخاطب می گردد.

کلیدواژه‌ها

غزلیات حافظ شیرازی؛ زبان عربی؛ ترجمه تحت اللفظی؛ ترجمه ارتباطی؛ ترجمه آزاد

مراجع

بدیوی، أنس و الطّیبی، حسّان، موسوعه روائع الشعر العربی: روائع الشعر الحدیث، دار المعرفه، بیروت، 2005م.

پروین گنابادی، بهرام، «جواهری»، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، بنیاد دائره المعارف اسلامی، تهران.

پوری، احمد، «چراغ راهنمایی ترجمه شعر»، فصلنامه علمی- فرهنگی مجله مترجم، شماره پنجاه و پنجاه و یک، سال بیستم، مشهد، 1390.

جواهری، محمد مهدی، دیوان، ط3 ، دار العوده، بیروت، 1980م.

حافظ شیرازی(شمس الدین محمد)، دیوان، نسخه محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی، چ13 ، اقبال، تهران، 1376.

حدیدی، جواد، از سعدی تا آراگون(تاثیر ادبیات فارسی در ادبیات فرانسه)، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1373.

حسین بکّار، یوسف، نحن و تراث فارس، المستشاریه الثقافیه للجمهوریه الإسلامیه الإیرانیه، دمشق، 1420هـ.

حسینی، سید محمد، «نقد و نظر ترجمه دیوان حافظ به زبان عربی أغانی شیراز» ، مجلّه پژوهش نامه فرهنگ و ادب ، نشریه دانشکده زبان و ادبیات فارسی، سال دوم، شماره 3، پاییز و زمستان 1385.

الزغول، عارف، مختارات من الشعر الفارسی منقوله إلی العربیه ، ترجمه مصطفی عکرمه و عبدالناصر الحمد شعرا، الأشراف فکتور الکک ، مؤسسه جایزه عبدالعزیز سعود البابطین للإبداع الشعری، کویت، 2000 م.

زلیخه، علی عباس، مختارات من غزلیات من دیوان حافظ الشیرازی(مع الشروح و التعلیقات)، الهیئه العامه السوریه للکتّاب، دمشق، 2000م.

شبلی الصویری، عمر، حافظ الشیرازی بالعربیه شعرا، انتشارات اتحاد الکتّاب اللبنانیین، بیروت، 2006 م.

شمس الدین، محمد علی، شیرازیات: 75 قصیده غزل، اتحاد الکتّاب اللبنانیین، بیروت، 2005.

الشواربی، ابراهیم أمین، غزلیات حافظ: دیوان حافظ الشیرازی، انتشارات مهر اندیش، تهران، 1377.

الصاوی، صلاح، دیوان العشق، مرکز النشر الثقافی رجاء، تهران، 1367.

صفوی، کورش، هفت گفتار درباره‌ی ترجمه، چ9 ، نشر مرکز، کتاب ماد، تهران، 1388.

غفرانی، محمد و غیره، «فی مکتبتنا»، مجله الدراسات الأدبیه، بهار و تابستان، شماره 25 و 26 ، 1344.

الفراتی، محمد، روائع من الشعر الفارسی، جلال الدین الرومی سعدی الشیرازی حافظ الشیرازی، وزاره الثقافه والارشاد القومی، دمشق، 1963م.

الفراتی، محمد، «نموذج من ترجمه دیوان حافظ الشیرازی إلی العربیه شعرا» ، الدراسات الادبیه، پاییز و

زمستان، شماره 19 و 20 ، 1342.

الکک، ویکتور، «چهل سال برای ترجمه‌ عربی بخشی از اشعار حافظ تلاش کردم» ، خبرگزاری مهر، (20/ 7 /1390).