اثر افزایش غلظت‌ دی اکسید کربن بر شاخص های رشدکنجد Sesamum indicum L.)) و تاج خروس Amaranthus retroflexus L.)) و قدرت رقابت آنها

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 8، دوره 3، شماره 3 - شماره پیاپی 9، مهر 1390، صفحه 358-370   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v3i3.13565

نویسندگان

مرتضی گلدانی^{* 1}؛ مهدی نصیری محلاتی¹؛ محمود شور²

¹گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

دی اکسید کربن یکی از مهمترین نهاده‌های لازم برای رشد گیاهان زراعی محسوب می‌شود. این بررسی به منظور تأثیر غلظت‌های مختلف دی اکسید کربن بر برخی صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی کنجد (Sesamum indicum L.) و تاج خروس (Amaranthus retroflexus L.) در شرایط گلخانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور و سه تکرار در جعبه‌هایی به طول 50، عرض30 و ارتفاع30 سانتی متر انجام شد. فاکتور اول شامل غلظت‌های مختلف دی اکسید کربن (365، 520 و 750 قسمت در میلیون) و فاکتور دوم رقابت درون گونه‌ای و بین گونه‌ای بود که برای هرکدام از گیاهان کنجد و تاج خروس به طور جداگانه انجام شد. نتایج نشان داد که با ازدیاد غلظت دی اکسید کربن ارتفاع، تعداد میانگره، طول میانگره و وزن خشک ساقه اصلی کنجد افزایش و برای تاج خروس کاهش یافت. تعداد و طول شاخه‌های جانبی و وزن خشک آنها تحت تأثیر معنی‌دار غلظت‌های مختلف دی اکسید کربن قرار گرفت، به طوری که افزایش غلظت دی اکسید کربن تأثیر مثبت بر گیاه کنجد و اثر منفی بر تاج خروس داشت. با افزایش غلظت دی اکسید کربن اثر مثبت بر عملکرد دانه کنجد و اثر منفی بر عملکرد دانه تاج خروس داشت. در کنجد اثر رقابت معنی‌دار بود و رقابت بین گونه‌ای برتری داشت. اثر غلظت‌های مختلف دی اکسید کربن بر میزان فتوسنتز و تعرق در کنجد و تاج خروس معنی‌دار بود. همچنین ازدیاد غلظت دی اکسید کربن منجر به افزایش میزان فتوسنتز و تعرق در کنجد و کاهش آنها در تاج خروس شد. صفات ریشه از جمله سطح، مجموع طول و وزن خشک ریشه در گیاه کنجد تحت تأثیر معنی دار غلظت‌های مختلف دی اکسید کربن قرار گرفت، به طوری که با ازدیاد غلظت دی اکسید کربن افزایش نشان دادند، ولی در گیاه تاج خروس سطح، متوسط قطر، مجموع طول و وزن خشک ریشه با افزایش غلظت دی اکسید کربن کاهش نشان داد. نسبت ریشه به اندام هوایی تحت تأثیر معنی‌دار غلظت‌های مختلف دی اکسید کربن بود. این نسبت با ازدیاد غلظت دی اکسید کربن در گیاه کنجد و در گیاه تاج خروس افزایش داد. به طور کلی، نتایج نشان داد که افزایش غلظت دی اکسید کربن در کنجد به عنوان یک گیاه سه کربنه و گرمادوست، باعث برتری از نظر رشد و تولید خواهد شد و در تاج خروس افزایش غلظت دی اکسید کربن تأثیری برتولید آن نداشت، ولی درجه حرارت بالای ناشی از افزایش غلظت دی اکسید کربن باعث کوتاهی طول دوره رشد و کاهش سرعت رشد و تولید می‌شود.

کلیدواژه‌ها

رقابت بین گونه‌ای؛ رقابت درون گونه‌ای؛ علف هرز؛ گیاه زراعی