مبانی رجالی ویژه آیت الله خویی در معجم رجال الحدیث

علوم قرآن و حدیث

مقاله 9، دوره 51، شماره 2 - شماره پیاپی 103، آذر 1398، صفحه 173-191   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/naqhs.v51i2.68289

نویسندگان

عبد الهادی فقهی زاده^{* 1}؛ مجید بشیری²

¹دانشگاه تهران

²دانشگاه مذاهب اسلامی

چکیده

کتاب معجم رجال الحدیث، تألیف آیت الله سید ابو القاسم خویی، با توجه به تأخّر تألیف آن نسبت به سایر جوامع رجالی شیعه، در بردارنده آخرین و مهم‌ترین مباحث و دیدگاه‌های رجالی شیعه است که مؤلف در آن به بررسی و نقد آن‌ها پرداخته است. در این مقاله کوشیده‌ایم مبانی مختص آیت الله خویی را بیان کنیم. این مبانی را می‌توان در دو محور کلی طبقه‌بندی کرد: محور نخست، ناظر به نحوه بهره‌گیری از منابع است و مواردی مانند وثوق سندی، اطمینان از صدور گزاره‌های رجالی، اکتفا به منابع شیعی و دست اول، عدم حجیت منابع غیر شیعی را شامل می‌شود. محور دوم، مربوط به فهم عبارات موجود در منابع و نحوه استنباط از آن‌هاست و مواردی مانند عدم منافات تخلیط و فسق و عبارت «یُعرَف و یُنکَر» با وثاقت راوی، بطلان اصالت عدالت، لزوم شناخته بودن و وثاقت جارح یا معدل، حجیت شهرت تاریخی در جرح و تعدیل و دلالت «مسکون إلی روایته» و «صحیح الحدیث» بر وثاقت راوی را در بر می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

آیت الله خویی؛ جوامع رجالی شیعه؛ معجم رجال الحدیث؛ مبانی رجالی؛ علم رجال

مراجع

ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغة، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، 1404 ق.

ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، حیدرآباد الدکن، طبعة دائرة المعارف العثمانیة، 1271 ق.

ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1362.

ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، طهران، دار الکتب الإسلامیة، 1395 ق.

ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.

ابن داود، حسن بن علی، الرجال، تهران، دانشگاه تهران، 1342.

ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1410 ق.

ابن معین، یحیی بن معین، تاریخ ابن معین (روایة الدوری)، مکة المکرمة، مرکز البحث العلمی و احیاء التراث الإسلامی، 1399 ق.

ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر و دار صادر، 1414 ق.

حاکم نیشابوری، محمد بن عبد الله، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1411 ق.

حر عاملی، محمد بن حسن، أمل الآمل، قم، دار الکتاب الإسلامی، 1362.

حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الأقوال فی علم الرجال، النجف الأشرف، دار الذخائر، 1411 ق.

خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، مرکز نشر الثقافة الإسلامیة، 1372.

ذهبی، محمد بن احمد، الکاشف فی معرفة من له روایة فی الکتب الستة، جدة، دار القبلة للثقافة الإسلامیة، مؤسسة علوم القرآن، 1413 ق.

ربانی، محمد حسن، سبک شناسی دانش رجال الحدیث، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار، 1427 ق.

شهید ثانی، زین الدین بن علی، الرعایة فی علم الدرایة، قم، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، 1408 ق.

طوسی، محمد بن حسن، إختیار معرفة الرجال، مشهد، مؤسسة نشر دانشگاه مشهد، 1409 ق.

طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، قم، دار الثقافة، 1414 ق.

طوسی، محمد بن حسن، الرجال، قم، مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجامعة المدرسین بقم المقدسة، 1373.

طوسی، محمد بن حسن، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الأصول، قم، 1420 ق.

قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، قم، دار الکتاب، 1404 ق.

کنی، علی، توضیح المقال فی علم الرجال، بی‌جا، دار الحدیث، 1421 ق.

مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، قم، مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، 1411 ق.

مامقانی، عبدالله، مقدمه تنقیح المقال فی علم الرجال: نکاتی از دانش رجال، ترجمه و تحقیق: محمد قربان زاده، قم، موسسه بوستان کتاب، 1390.

نجاشی، احمد بن علی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجامعة المدرسین، 1365.