بررسی تطبیقی مضامین عشق عذری در «لیلی و مجنون» و «عروه و عفراء»

زبان و ادبیات عربی

مقاله 3، دوره 6، شماره 11، مرداد 1393، صفحه 103-121   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v6i11.18025

نویسندگان

فرشته محمدزاده^* ؛ حسن عبدالهی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

«لیلی و مجنون» یکی از برجسته ترین داستان های عاشقانه است که در ساختار، مضمون و نقش مایه های خود اشتراکات بسیاری با داستان «عروه و عفراء» دارد، در حالی که هر دو نمودی از عشق عذری و پاک هستند؛ از این رو شایستگی مقایسه و تطبیق با یکدیگر را دارند. نگارندگان در این پژوهش بر آنند که با تطبیق، توصیف و تحلیل این دو داستان مهم ترین ویژگی های عشق عذری را نمایان سازند و برای این منظور از روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس رویکرد نقد تطبیقی در مکتب آمریکایی استفاده کرده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که نظامی و راویان داستان عاشقانه عروه و عفراء، آغاز و اوج گیری عشق را از دوران کودکی و به مرور زمان دانسته که بروز عوامل بازدارنده ویژگی های اصلی عشق عذری را سبب شده است. بر این اساس، مهم ترین مضامین عاشقانه مشترک میان دو داستان که مبتنی بر ویژگی های عشق عذری است، ویژگی هایی چون: اوج گرفتن عشق، تلاش برای وصال، پاکدامنی، عوامل بازدارندة متعدد، طلب یاری از نزدیکان، وجود رقیب و نصیحت کننده، پیوستگی یاد معشوق در تمام لحظات عاشق، وفاداری به معشوق تا پایان زندگی، تصویر حالت ناامیدی، طلب درمان، مرگ در راه عشق و وصال در جهان دیگر، هستند.

کلیدواژه‌ها

ادبیات تطبیقی؛ لیلی و مجنون؛ عروه و عفراء؛ عشق عذری؛ مضامین عاشقانه

مراجع

احمدنژاد، کامل. (1369). تحلیل آثار نظامی گنجوی. تهران: علمی و فرهنگی.

الاصفهانی، ابوالفرج. (2002). الأغانی. تحقیق د. قصی الحسین. بیروت: دار و مکتبه الهلال.

الانطاکی، داود. (1994). تزیین الأسواق فی اخبار العشاق. بیروت: مکتبه الهلال.

انوشیروانی، علی رضا. (1389). «ضرورت ادبیّات تطبیقی در ایران». ادبیات تطبیقی. 1/1. پیاپی 1. 6-38.

ثروتیان، بهروز. (1389). زنان افسانه‌ای در آثار نظامی گنجه ای. تبریز: آیدین.

ستاری، جلال. (1366). حالات عشق مجنون. تهران: توس.

ستودیان، مهدی. (1387). «ریشه یابی داستان لیلی و مجنون». فصلنامه تخصّصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد. ش 18. 95-119.

سیّدی، حسین. (2011-2012). «چیستی ادبیات تطبیقی». لسان مبین. دوره سوم. ش 3. 50-67.

صفا، ذبیح‌الله. (1347). تاریخ ادبیات در ایران. ج 2. تهران: ابن سینا.

ضیف، شوقی. (1999). الحبّ العذری عند العرب. تهران: الدار المصریه اللبنانیه.

طغیانی، اسحاق؛ نجفی، زهره؛ باباصفری، علی اصغر. (1389). «بررسی تأثیر دیوان قیس بن ملوّح بر لیلی و مجنون نظامی». فصلنامه لسان مبین. سال دوم. دوره جدید. شماره 2. 139-154.

عبدالکریم، حسان. (1983). «ادب المقارن بین الفرنسی و الأمریکی». فصول. جزء 1. ج 3. 11-17.

غلام حسین زاده، غلام حسین؛ عبید صالح عبید، یحیی؛ روشنفکر، کبری؛ رادفر، ابوالقاسم. (1390).

«بررسی تطبیقی مضامین عاشقانه داستان ورقه و گلشاه عیوقی با اصل روایت عربی». فصلنامه پژوهش های زبان و ادبیّات تطبیقی. د 2. ش 1. 60-43.

کراچوفسکی، آ.آ. (1368). «تاریخ اولیه داستان لیلی و مجنون در ادبیّات عرب». ترجمه احمد شفیعی‌ها. معارف. دوره ششم. ش 1 و 2. 120-167.

مدی، ارژنگ. (1371). عشق در ادب فارسی از آغاز تا قرن ششم. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

مسعودی، علی بن حسین. (1374). مروج الذهب. 2 ج. ترجمه ابوالقاسم پاینده. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

مکتبی شیرازی. (1373). لیلی و مجنون. تصحیح جوزی‌بیک ندری. تهران: مرکز مطالعات.

نظامی، الیاس بن یوسف. (1378). لیلی و مجنون. با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.

نظری منظم، هادی. (1389). «ادبیّات تطبیقی: تعریف و زمینه‌های پژوهش». ادبیّات تطبیقی. دوره جدید. سال اول. ش 2. 221-237.