بررسی اثر تلقیح بذر نخود زراعی (Cicer arietinum L.) با کودهای زیستی ریزوبیومی و ریزوباکتری‌های محرک رشد گیاه (PGPR) بر شاخص‌های رشد و تخصیص مواد فتوسنتزی در شرایط دیم و فاریاب

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 3، دوره 5، شماره 1، آبان 1393، صفحه 45-56   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v1393i1.46094

نویسندگان

وحیده خالق‌نژاد^* ؛ فرهاد جباری

دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان

چکیده

به‌منظور ارزیابی تأثیر نژادهای ریزوبیومی و ریزوباکتری‌های محرک رشد گیاه (PGPR) بر تخصیص مواد فتوسنتزی و برخی پارامترهای مرتبط با رشد گیاه نخود زراعی (Cicer arietinum L.) رقم آرمان، آزمایشی به‌صورت کرت‌های خُردشده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی در مزرعه پژوهشی دانشگاه زنجان به مرحله اجرا درآمد. در این آزمایش، سطوح آبیاری در دو سطح (آبیاری مطلوب در طی فصل رشد و عدم آبیاری در کل دوره رشد) در کرت‌های اصلی و سطوح کودی در 7 سطح (شاهد یا عدم مصرف کود شیمیایی و بیولوژیکی، مصرف 50‌کیلوگرم اوره در موقع کاشت، تلقیح بذر با Mesorhizobium ciceri نژادSWRI-3، تلقیح بذر با Mesorhizobium ciceri نژادSWRI-17، تلقیح بذر با PGPR، تلقیح مشترک با نژادهای ریزوبیومی (SWRI-3+SWRI-17) و تلقیح مشترک با نژادهای (SWRI-3+SWRI-17+PGPR) در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. نتایج این بررسی نشان داد که تیمارهای SWRI-17 و SWRI-3+SWRI-17+PGPR)) در شرایط تنش خشکی به‌دلیل تخصیص بیشتر مواد فتوسنتزی به نیام‌ها و تخصیص کمتر مواد فتوسنتزی به ساقه‌ها و برگ‌ها، عملکرد دانه بیشتری تولید کردند. در شرایط آبیاری مطلوب نیز تیمار SWRI-3+SWRI-17+PGPR)) با تخصیص بیشتر مواد فتوسنتزی به برگ‌ها که احتمالاً باعث جذب بیشتر تشعشع می‌شد، عملکرد دانه بیشتری تولید کردند. بر اساس نتایج این بررسی، تلقیح بذر با ترکیبی از کودهای زیستی ریزوبیومی و PGPR در هر دو شرایط آبیاری مطلوب و دیم، باعث حصول عملکرد بیشتر نسبت به شاهد کودی یا مصرف کود نیتروژنه اوره می‌شود.

کلیدواژه‌ها

تخصیص مواد فتوسنتزی؛ ریزوباکتری‌های محرک رشد گیاه؛ عملکرد دانه؛ نخود زراعی؛ نژادهای ریزوبیوم

مراجع

1. Dashti, N., Zhang, F., Hynes, R., and Smith, D.L. 1998. Plant growth promoting rhizobacteria accelerate nodulation and increase nitrogen fixation activity by field grown soybean [Glycine max (L.) Merr.] under short season conditions. Plant and Soil 200: 205-213.

2. Dazzo, F., Asghari, B., and Batool, R. 2010. Adaptation of chickpea to desiccation stress is enhanced by symbiotic rhizobia. J. Symbiosis 50: 129-133.

3. Elsheikh, E.A.E., and Hadi, E.A. 1999. Effect of Rhizobium inoculation and nitrogen fertilization on yield and protein content of six chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars in marginal soils under irrigation. Nutrient Cycling in Agroecosystems 54: 57-63.

4. Fallah, S. 2008. Effect of sowing date and plant density on yield and yield component on chickpea (Cicer arietinum L.) genotypes. Agriculture and Natural Resource Science and Technologies 45: 123-135.

5. Gholami, A., Shahsavani, S., and Nezarat. S. 2009. The effect of plant growth promoting Rhizobacteria (PGPR) on germination, seedling growth and yield of maize. World Academy of Science, Engineering and Technology 49: 19-24.

6. Harrris, H., Oweis, T., Pala, M., and Zhang, H. 2000. Water use and water use efficiency of chickpea and lentil in a Mediterranean environment. Australian Journal of Agricultural Res. 51: 295-304.

7. Jabbari, F., Ahmadi, A., and Pouryousef, M. 2010. Evaluation of relative growth rate and matter allocation of drought tolerant and susceptible wheat (Triticum aestivum L.) cultivars. Modern Technologies in Agriculture 4(1) :41-58.

8. Leport, L., Turner, N.C., French, R.J., Barr, M.D., Dua, R., Davies, S.L., Tennant, D., and Siddique, K.H.M. 1999. Physiological responses of chickpea genotypes to terminal drought in a Mediterranean-type environment. European J. of Agron. 11: 279-291.

9. Leport, L., Turner, N.C., French, R.J., Tennant, D., Thomason, B.D., and Siddique, K.H.M. 1998. Water relations, gas exchange and growth of cool-season grain legumes in a Mediterranean-type environment. European J. of Agron. 9: 295-303.

10. Onyari, C.A.N., Mc Kenzie, B.A., and Hill, G.H. 2003. The effect of irrigation and sowing date on crop yield and yield components of chickpea (Cicer arietinum L.) under semi-arid conditions in Keniya. Journal of Applied Biosci. 34: 2028-2036.

11. Onyari, C.A.N., Ouma, J.P., and Kibe, A.M. 2010. Effect of tillage method and sowing time on phenology, yield and yield components of chickpea (Cicer arietinum L.) under semi-arid conditions in Kenya. Journal of Applied Biosci. 34: 2156-2165.

12. Parsa, M., and Bagheri, A.R. 2008. Pulses. Jahad Daneshgahi Mashhad Press. p: 267-290.

13. Qureshi, M.A., Shakir, M.A., Naveed, M., and Ahmad, M.J. 2009. Growth and yield response of chickpea to co-inoculation with Mesorhizobium ciceri and Bacillus megateriun. The Journal of Animal & Plant Sciences 19(4): 205-211.

14. Rajin Anvar, M., Mc Kenzie, B.A., and Hill, G.H. 2003. The effect of irrigation and sowing date on crop yield and yield components of Kabuli chickpea (Cicer arietinum L.) in a cool-temperate subhumid climate. Journal of Agricultural Sci. 141: 259-271.

15. Romdhane, S.B., Trabelsib, M., Elarbi, M., Lajudie, P., and Mhamdia, R. 2009. The diversity of rhizobia nodulating chickpea (Cicer arietinum) under water deficiency as a source of more efficient inoculants. Soil Biology & Biochemistry 41: 2568-2572.

16. Sabaghpour, H., Mahmoudi, A.A., Saeed, A., Kamel, M., and Malthora, R.S. 2006. Study on chickpea drought tolerance lines under dryland condition of Iran. Indian Journal of Crop Sci. 1: 70-73.

17. Sivaramaiah. N., Malik, D.K., and Sindhu, S.S. 2007. Improvement in symbiotic efficiency of chickpea (Cicer arietinum) by co-inoculation of Bacillus strains with Mesorhizobium sp. Cicer. Indian Journal of Microbiology 47: 51-56.

18. Stajkovic, O., Delic, D., Josic, D., Kuzmanovic, D., Rasulic, N., and Kenezevic, J. 2011. Improvement of common bean growth by co-inoculation with Rhizobium and plant growth-promoting bacteria. Romanian Biotechnological Letters 16(1): 5919-5926.

19. Valverde, A., Burgos, A., Fiscella, T., Rivas, R., Vela, E., Rodri, C., Emilio Cervantes, B., Chamber, M., and Mariano, J. 2006. Differential effects of co-inoculations with Pseudomonas jessenii PS06 (a phosphate-solubilizing bacterium) and Mesorhizobium ciceri C-2/2 strains on the growth and seed yield of chickpea under greenhouse and field conditions. J. Plant and Soil 287(2): 43-50.

20. Verma, J.P., Yadav, J., Tiwari, K.N., Lavakush, and Singh, V. 2010. Impact of plant growth rhizobacteria on crop production. International Journal of Agricultural Reaserch 5(11): 954-983.