سنگ چینه نگاری و زیست چینه نگاری سازند دلیچای در برش چینه شناسی باغی، شمال باختری اسفراین، براساس زیای آمونیتی

رخساره‌های رسوبی

مقاله 4، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 23، اسفند 1398، صفحه 207-225   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v12i2.76590

نویسندگان

وحید کرابی¹؛ عباس قادری^{* 1}؛ احمد رئوفیان²؛ علیرضا عاشوری¹

¹گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد

²مرکز دانشور، دانشگاه فرهنگیان نیشابور

چکیده

در پژوهش حاضر سازند دلیچای در برش چینه شناسی باغی واقع در شمال باختری شهر اسفراین از دیدگاه سنگ‌چینه‌نگاری و زیست‌چینه‌نگاری مورد مطالعه قرار گرفته است. سازند دلیچای در این برش با ضخامت 655 متر قابل تقسیم به 10 عضو غیررسمی مختلف بوده که اغلب از مارن‌های به رنگ سبز روشن، سنگ آهک و سنگ آهک مارنی به رنگ‌های خاکستری تا قرمز تشکیل شده‌اند و به ویژه در نیمه پایینی دارای آمونیت‌های فراوانی هستند. مطالعه زیای آمونیتی موجود در این برش به شناسایی 3 زیرراسته، 6 روخانواده، 14 خانواده، 20 زیرخانواده، 39 جنس، 26 زیرجنس و 96 گونه منجر شده است. این آمونیت‌ها به شناسایی 17 زون زیستی استاندارد منجر شده که به ترتیب از قدیم به جدید شامل Grantiana، Parkinsoni، Zigzag، Retrocostatum، Bullatus، Gracilis، Anceps، Coronatum، Athleta، Lamberti، Transversarium، Bifurcatus، Bimammatum، Planula، Platynota، Hypselocyclum و Acanthicum می‌باشند. بر اساس این زون‌های زیستی سن باژوسین پسین ـ کیمریجین پسین برای توالی مورد مطالعه تأیید شده است. زیای آمونیتی شناسایی شده ارتباط نزدیکی با مجموعه‌های مشابه در توالی‌های ژوراسیک میانی ـ پسین سایر نقاط ایران و مناطق حاشیه‌ای مدیترانه دارند و لذا منطبق بر ایالت زیستی ساب مدیترانه می‌باشند. مقایسه توالی‌های سازند دلیچای در برش باغی با برش‌های چینه شناسی مشابه در البرز خاوری همچون طالو و پریخان و برش‌های چینه شناسی دره زو، چهاربرج و قرونه در پهنه ساختاری بینالود نشان می‌دهد برش باغی از نظر سنگ چینه‌شناسی و زیست چینه‌شناسی شباهت بیشتری به برش‌های پهنه بینالود دارد.

کلیدواژه‌ها

آمونیت؛ ژوراسیک میانی ـ پسین؛ سازند دلیچای؛ برش چینه شناسی باغی؛ بینالود

مراجع

امانی، ر.، هادوی، ف.، قادری، ع.، خدادادی، ل.، 1396. زیست چینه نگاری سازند چمن‌بید در برش قرونه، رشته کوه‌های بینالود براساس نانوفسیل‌های آهکی، رخساره‌های رسوبی، 10 (2): 193-212.

افشارحرب، ع.، 1373. زمین شناسی ایران: زمین شناسی کپه‌داغ. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 275ص.

بهفر، ن.، سیدامامی، ک.، مجیدی فرد، م.ر.، بهفر، ا.، 1390. سنگ چینه شناسی و زیست چینه شناسی سازند دلیچای در برش طالو، شمال خاوری دامغان با توجه ویژه به آمونوییدا. فصلنامه علوم زمین، 82: 39-52.

سربندی فراهانی، ط.، مجیدی فرد، م.ر.، کبریایی‌زاده، م.ر.، محمدی، م.، 1393. مطالعه سنگ چینه نگاری و زیست چینه نگاری زیای آمونیتی سازند دلیچای در برش مهدی‌شهر (شمال سمنان). فصلنامه علوم زمین، 94: 27-38.

افتخارنژاد، ج.، 1359. تفکیک بخش‌های مختلف ایران از نظر وضع ساختمانی در ارتباط با حوضه‌های رسوبی. نشریه انجمن نفت، 82: 19-28.

بلورچی، م.ح.، افشارحرب، ع.، 1365. نقشه زمین شناسی بجنورد، مقیاس 1:250000. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

رئوفیان، ا.، زند مقدم،.، 1395. لایه‌های قرمز فشرده راهنمای فاز کششی ژوراسیک میانی در رشته‌کوه‌های البرز و بینالود. یازدهمین همایش انجمن دیرینه شناسی ایران، دانشگاه پیام نور طبس، صص 61-65.

قدمگاهی، م.، 1394. نانواستراتیگرافی سازند دلیچای در برش ناویا. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.

جعفریان، م. ب.، طاهری، ج.، 1371. نقشه­ زمین شناسی بجنورد به مقیاس 1:100000. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

رئوفیان، ا.، 1393. بررسی ردیف‌های رسوبی ژوراسیک میانی تا بالایی در حوضه ساختاری ـ رسوبی بینالود برمبنای مطالعات چینه شناسی، فسیل شناسی (زیای آمونیتی) و محیط رسوبی، رساله دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد، 436ص.

نبوی، م. ح.، 1355. دیباچه‌­ای بر زمین­ شناسی ایران. سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 109ص.

Arkell, W.J., Furnish, W.M., Kummel, B., Miller, A.K., Moore, R.C., Schindewolf, O.H., Sylvester-Bradley, P.C., & Wright, C.W., 1957. Cephalopoda, Ammonoidea. In: Moore, R.C., (ed.), Treatise on Invertebrate Paleontology, Part L, Mollusca 4. Geological Society of America & University of Kansas Press. 490 p.

Alavi, M., 1991. Sedimentary and structural characteristic of the paleoTethys remnants in north eastern Iran. Geological Society of America Bulletin, 103: 983-992.

Cariou, E., & Hantzpergue, P., 1997. Biostratigraphie du Jurassique Quest-européen et Mediterranéen-zonations parallèles et distribution des invertébrés et microfossiles. Elf Aquitaine edition, 1-440.

Enay, R., & Cariou, E., 1997. Ammonite faunas and palaeobiogeography of the Himalayan belt during the Jurassic: Initiation of a late Jurassic austral ammonite fauna. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 134: 1-38.

Fernandez-Lopez, S., 2000. Lower Bathonian of Serra de Creu (Tivissa, Catalan Basin, Spain). Revue de Paléobiologie, 8: 45-52.

Fernandez-Lopez, S., 2001. Upper Bathonian ammonites of the Catalan Basin (Tivissa and Cap Salou, Spain). Hantkeniana 3: 25–39.

Fürsich, F.T., Wilmsen, M., Seyed-Emami, K., Cecca, F., & Majidifard, M.R., 2005. The upper Shemshak Formation (Toarcian–Aalenian) of the Eastern Alborz (Iran): Biota and palaeoenvironments during a transgressiv–regressive cycle. Facies, 51: 379–398.

Fürsich, F.T., Wilmsen, M., Seyed-Emami, K., & Majidifard, M.R., 2009a. Lithostratigraphy of the Upper Triassic–Middle Jurassic Shemshak Group of Northern Iran. In: Brunet, M.F., Wilmsen, M., & Granath, J.W., (eds.), South Caspian to Central Iran Basins. Geological Society, London, Special Publications, 312: 129–160.

Seyed-Emami, K., Raoufian, A., & Zand-Moghadam, H., 2018. Late Bajocian and Bathonian (Middle Jurassic) ammonites from the Dalichai Formation north of Damghan (Alborz, North Iran). Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, 288 (2):183–203.

Seyed-Emami, K., & Schairer, G., 2011a. Late Jurassic (Oxfordian, Bifurcatus and Bimammatum zones) ammonites from the eastern Alborz Mountains, Iran; second part. Neues Jahrbuch Geologie Paläontologie Abhandlungen, 260 (1): 11-20.

Seyed-Emami, K., & Schairer, G., 2011b. New Middle and Upper Jurassic ammonites from the Binalud Mountains (Mashhad region, NE Iran). Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen, 261 (3): 373-380.

Seyed-Emami, K., Schairer, G., & Alavi-Naini, M., 1989. Ammoniten aus der unteren Dalichai-Formation (Unterbathon) östlich von Semnan (SE-Alborz, Iran). Münchner Geowissenschaftliche Abhandlungen, A 15: 79–91.

Seyed-Emami, K., Schairer, G., & Behroozi, A., 1994. Einige Ammoniten aus der Kashafrud-Formation (Mittlerer Jura) E Mashhad (NE-Iran). Mitteilungen der Bayerischer Staatssammlung für Paläontologie und historische Geologie, 34: 145-158.

Seyed-Emami, K., Schairer, G., & Behroozi, A., 1996. Ammoniten aus dem oberen Bajoc (Mittlerer Jura) des SE–Koppeh Dagh und SE–Slborz (NE–Iran). Mitteilungen der Bayerischen Staatssammlung für Paläontologie und historische Geologie,  36: 87–106.

Seyed-Emami, K., Schairer, G., & Bolourchi, M.H., 1985. Ammoniten aus der unteren Dalichy–Formation (oberes Bajocium bis unteres Bathonium) der Umgebung von Abe–Garm (Avaj, Nw–Zentraliran). Zitteliana, 12: 57–85.

Seyed-Emami, K., Schairer, G., Raoufian, A., & Shafeizad, M., 2013. Middle and Late Jurassic ammonites from the Dalichai Formation west of Shahrud (East Alborz, North Iran). Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen, 267 (1): 43-66.

Seyed-Emami, K., Schairer, G., & Zeiss, A., 1995. Ammoniten aus der Dalichai–Formation (Mittlerer bis Oberer Jura) und der Lar–Formation (Oberer Jura) N Emamzadeh-Hashem (Zentralalborz, Nordiran). Mitteilungen der Bayerischen Staatssammlung für Paläontologie und historische Geologie, 35: 39–52.

Stocklin, J., 1968. Structural History and Tectonic of Iran: A Review. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 52: 1229-1258.