پهنه بندی و تعیین منشأ آلودگی منیزیم و فلزات سنگین آهن، روی و مس در آبخوانهای شمال و شمال غرب خوی (زورآباد) با استفاده از GIS

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 3، دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 12، تیر 1394، صفحه 39-53   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v7i1.20916

نویسندگان

فریبرز خدادادی؛ عبدالناصر فضل نیا^* ؛ حسین پیرخراطی

ارومیه

چکیده

بررسی 42 منبع آبی مختلف (شامل چشمه ها، قنات‌ها، چاه های بهره برداری و چاههای مشاهده ای) از آبهای زیرزمینی شمال و شمال-غرب شهرستان خوی (زورآباد) در مجاورت مجموعه افیولیتی سرپانتینی شده، به سن کرتاسه بالایی، نشان داد که در برخی مناطق، این آبها به شدت آلوده شده اند. پهنه بندی و تعیین منشأ آلودگی منیزیم و فلزات سنگین آهن، روی و مس در آبهای زیرزمینی منطقه و ارتباط آن با افیولیت خوی، همراه با ترسیم نمودارها و نقشه های هم آلایش، مقایسه این نمونه ها با شاخصهای استاندارد WHO1 و EPA2 و استاندارد ملی نشان داد که مقادیر عنصر Mg در شمال دشت خوی از mg/l 1668-57 و در دشت زورآباد از mg/l 303-83 در تغییر است که غلظت بسیار زیادی را دارا می باشد. عنصر آهن صرف نظر از مقادیر بالای آن در چاههای پیزومتری که تا mg/l 183 نیز می رسد و ناشی از خوردگی لوله های جدار چاه است، دارای مقادیری بیش از حد مجاز شاخصهای استاندارد WHOو EPA و استاندارد ملی می باشد. مقدار میانگین عنصر آهن به‌ترتیب mg/l 96/23 و mg/l50/4 برای دشت خوی و زورآباد محاسبه گردید. دامنه تغییرات عنصر مس به ترتیب mg/l 20/1- 58/0و mg/l 10/1- 42/0 به‌ترتیب برای دشت خوی و زورآباد به‌دست آمد. عنصر مس در بعضی از نقاط نمونه برداری (یاروم قیه)، از شاخصهای استاندارد WHO و استاندارد ملی مقادیری بیشتر، ولی از شاخص EPA مقدار کمتری را داراست. عنصر روی به جز در یک مورد (روستای قزقلعه: mg/l 20/3) مقدار کمتری از هر سه شاخص فوق دارد. با توجه به وجود کمپلکس افیولیتی خوی و سنگهای مافیک و اولترامافیک موجود در منطقه، منشأ مقادیر غیرمجاز آهن و منیزیم، مربوط به هوازدگی و آب شویی این دو فلز از کانیهای سنگ ساز (الیوین، پیروکسن ها، سرپانتین ها و ...) سنگهای فوق می باشد.

کلیدواژه‌ها

فلزات سنگین؛ مجموعه افیولیتی خوی؛ آلودگی؛ زورآباد

مراجع

Aghanabati, A., 2001. Geology of Iran. Geological Survey of Iran, Tehran, 708 pp.

Alexander, E.B., Coleman, R.G., Keeler-Wolf, T. and Harrison, S., 2007. Serpentine Geoecology of Western North America, Geology, Soils, and Vegetation. Oxford University Press, London, United Kingdom, 512 pp.

Altman, L.K., 1992. High levels of iron are tied increased risk of heart disease. The New York Times, sept.8.

http://www.nytimes.com/1992/09/08/us/high-level-of-iron-tied-to-heart-risk.html.

Bryan, B., Timothy, C. and Marrs, T.S., 1999. General and Applied Toxicology. John-Wiley, Boston, USA, 3940 pp.

EPA, 1999. U.S. Environmental Protection Agency, Standard Method (EPA). American Public Health Association, American Water Works Association, Water Environment Federation, USA, 2671 pp.

Esmaili Sari, A., 2001. Health and environmental emissions standards. Tarbiat Modares University, Tehran, 798 pp.

Itokavva, Y. and Durlach, J., 1988. Magnesium in health and disease. John Libby & Company, London, 432 pp.

Kalin, B. (translated by Abedini, M.), 2007. Environmental Chemistry. University Publication Center, Tehran, 464 pp.

Kar Amoz, M. and Kerachiyan, R. 2007. Planning and quality management of water resources. Amir Kabir Technology University, Tehran, 44 pp.

Kierczak, J., Neel, C., Bril, H. and Puziewicz, J., 2007. Effect of mineralogy and pedoclimatic variations on Ni and Cr distribution in serpentine soils under temperate climate. Geoderma, 142(2): 165–177.

Kil, Y., Lee, S.H., Park, M.H. and Wendlandt, R.F., 2010. Nature of serpentinization of ultramafic rocks from Hero Fracture Zone, Antarctic: Constraints from stable isotopes. Marine Geology, 274(1): 43–49.

Koplan, J.P. 1999. Agency for Toxic Substances and Disease Registry (ATSDR), Toxicological Profile for Mercury. GA: U.S. Department of Health and Human Services, Public Health Service, Atlanta-Georgia, USA, 676 pp.

Lee, B.D., Graham R.C., Laurent T.E. and Amrhein C., 2004. Pedogenesis in a wetland meadow and surrounding serpentinitic landslide terrain, northern California, USA. Geoderma, 118(2): 303–320.

Nordberg, G.F., Fowler, B.A., Nordberg, M. and Friberg, L., 1985. Handbook on the Toxicology of Metals. Elsevier, Friberg, 992 pp.

Paul, D.N., Paul, B.D.B. and Dia, A., 2008. Mobilization and redistribution of major and trace elements in two weathering profiles developed on serpentinites in the Lomie´ ultramafic complex, South-East Cameroon. Journal of African Earth Sciences, 50(2): 305–328.

Perk, V.D.M., 2007. Soil and Water Contamination from molecular to catchment scale. Taylor and Francis, Leiden, 404 pp.

Radfar, J., Amini, B., Bahroudi, A., Khalatbari, M., Emami, M.H. and Bahremand, M., 2005. Geological map of Khoy, scale 1:100000. Geological Survey of Iran.

SMEWW, 2010. Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater (SMEWW). American Public Health Association (20th Edition), New York, 2671 pp.

Stöcklin, J. and Nabavi, M.H., 1973. Tectonic map of Iran, scale 1:2,500,000. Geological Survey of Iran.

WHO, 2006. Guidelines for drinking water quality (3td Edition), Geneva, Switzerland, 2856 pp.