تحلیل چند انگاره در نهج البلاغه

زبان و ادبیات عربی

مقاله 2، دوره 7، شماره 12، شهریور 1394، صفحه 31-50   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v7i12.49809

نویسنده

عباس اقبالی^*

دانشگاه کاشان

چکیده

«انگاره» یا «تصویر هنری» نمایانگر یک فرایند ترکیب تخیّلی است؛ فرایندی که به سخن، مفهومی هنری می‌بخشد. انگاره رسانه‌ای است که نمایش معانی پنهان را بر عهده دارد و در انتقال گنجینه‌های ذهنی به مخاطب و عمق بخشیدن به معانی مراد کارآمد است. تبلور این هنر در چکامه‌های بلیغ کهن ادب عربی و بسامد آن در آیات شریفه قرآن و نهج‌البلاغه، نشانه دیرینگی و جایگاه و نقش این هنر در رسایی زبان عربی است. در این مقاله، به‌منظور شناسایی ابعادی از جمالیات بلاغی و معانی انگاره‌های نهج‌البلاغه، با روش توصیفی ـ تحلیلی نمونه‌هایی مانند «التَّقْوَی مَطَایا ذُلُلٌ»، «یخْضَمُونَ مَالَ اللَّهِ خِضْمَه الْإِبِلِ»، «فِتَنٍ انْجَذَمَ فی‌ها حَبْلُ الدِّینِ» واکاوی و تحلیل شده‌اند. برآیند این پژوهش نشان می‌دهد استخدام انگاره‌ها برای رسایی بیشتر سخن است و در سبک گروهی ادب جاهلی و صدر اسلام رایج بود. امیر مؤمنان امام علی (ع) نیز در سخن خویش، سبک گروهی ادیبان صدر اسلام دارد. آن حضرت متناسب با موضوع سخن، از عناصر طبیعت ساکن و متحرک و نام اشیای شناخته شده وام گرفته است. در اکثر انگاره‌های نهج‌البلاغه از رهگذر انواع تشبیهات، امور معنوی، محسوس گشته‌اند.


 

کلیدواژه‌ها

نهج‌البلاغه؛ انگاره؛ دین؛ تقوی؛ خطا

مراجع

قرآن مجید.

ابن منظور، محمد بن مکرم. (1363). لسان العرب. قم: نشر ادب الحوزه.

امرؤالقیس. (1989). دیوان امرؤالقیس. تحقیق حنّا الفاخوری. بیروت: دار الجیل.

البحرایی، علی بن میثم. (1381). شرح نهج البلاغه. بیروت: نشر کتاب.

البستانی، فؤاد أفرام. (د.ت). المجانی الحدیثه. بیروت: المکتبه الکاثولوکیه.

بهار، محمد تقی. (1337). سبک شناسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.

پرین، لارنس. (1383). درباره شعر. ترجمه: فاطمه راکعی. تهران: انتشارات اطلاعات. چاپ سوم.

حسان بن ثابت. (1406). دیوان حسّان. تحقیق: عبدالله مهنّا. بیروت: دارالکتب العلمیه.

خاقانی، محمد. (1390). جلوه‌های بلاغت در نهج البلاغه. تهران: انتشارات بنیاد نهج البلاغه. چاپ دوم.

دشتی، محمد. (1386). ترجمه نهج البلاغه. قم: ظهور. چاپ 2.

السید الحمیری، اسماعیل. (د.ت). دیوان السید الحمیری. تحقیق: دکتر هادی شکر، بیروت: دار الحیاه.

سید قطب. (2002). التصویر الفنی فی القرآن. القاهره: دارالشروق، الطبعه 16.

شهیدی، جعفر. (1387). ترجمه نهج البلاغه. تهران: انتشارات علمی فرهنگی. چاپ 28.

الصدوق، محمد بن علی. (1413). من لایحضره الفقیه. قم: جامعه مدرسین قم.

صفوت، احمد زکی. (1985). جمهره خطب العرب. بیروت: دار الحداثه،

طرفه بن عبد. (1980). دیوان طرفه بن العبد. تحقیق: فوزی عطوان. بیروت: دار صعب.

الطوسی، محمد. (1365). تهذیب الاحکام. تهران: دارالکتب العلمیه.

العربی، علی القضاه. (1988). الشعریه الإسلامیه والفنون. بیروت: دارالجیل، الطبعه الاولی.

عروه بن الورد. (1986). دیوان عروه بن الورد. بیروت: دار بیروت.

عصفور، جابر [د.ت] الصوره الفنیه فی التراث‌النقدی والبلاغی‌عند العرب. بیروت: المرکز الثقافی

العکبری، ابی البقاء عبدالله بن الحسین. (1983). شرح لامیه العرب. تحقیق: محمد خیر الحلوانی. بیروت: دار الآفاق الجدیده.

لبید بن ربیعه. (2011). دیوان لبید بن ربیعه. بیروت: دار صادر.

المعتزلی، ابن ابی الحدید. (1385). شرح نهج البلاغه. بیروت: دار احیاء الکتب العربیه.

المیدانی، ابوالفضل (1993). مجمع الأمثال. تحقیق محمد محی الدین عبد الحمید. بیروت: المکتبه العصریه.

یونس علی، محمد. (2007). المعنی و ظلال المعنی. بیروت: دار المدار الاسلامی. ط 2.