بازسازی محیط رسوبی و نوسانات نسبی سطح آب دریا در نهشته‌های کرتاسه ـ پالئوسن، البرز مرکزی، شمال ایران

رخساره‌های رسوبی

مقاله 1، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 23، اسفند 1398، صفحه 162-173   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v12i2.80544

نویسندگان

جواد ربانی^{* 1}؛ رضا امامقلی²؛ نصراله عباسی²؛ محمد سعید شریعت زاده³

¹دانشگاه زنجان

²زنجان

³شرکت نفت

چکیده

نهشته‌های کرتاسه ـ پالئوسن که در پهنه شمالی ـ مرکزی البرز رخنمون گسترده‌­ای دارند، در 45 کیلومتری جنوب ساری از سنگ آهک‌ها و ماسه‌سنگ‌­‌ها به همراه سیلت سنگ­‌ها و تبخیری­‌ها تشکیل شده‌­اند. ضخامت این توالی در این ناحیه 235 متر است. به منظور بازسازی محیط رسوبی و نوسانات نسبی سطح آب دریا در زمان نهشته شدن این رسوبات، تعداد 70 نمونه سنگی به روش سیستماتیک برداشت شد. مرز کرتاسه ـ پالئوسن در این برش با استفاده از مطالعات دیرینه‌شناسی روزن‌داران و پالینومورف­‌ها تعیین گردید. همچنین به منظور بازسازی نوسانات نسبی سطح آب دریا و محیط رسوب‌گذاری، مطالعات آماری پالینومورف­‌های حاضر در این توالی‌­ها انجام شد. بر مبنای مطالعات فسیل شناسی روزن‌داران و پالینومورف‌ها و با شناسایی Tricolpites phillipsii پولن شاخص مرز کرتاسه ـ پالئوسن، همچنین با حضور گونه داینوفلاژله Palaeopridinium cretaceoum که گستره سنی آن تا انتهای کامپانین می­‌باشد و نیز وجود روزن‌دار Elphidiella multiscissurata که گستره سنی آن مربوط به ماستریشتین می­باشد، سن مجموعه توالی­‌های مورد مطالعه از کامپانین تا ابتدای پالئوسن تعیین گردید. با توجه به ظهور Tricolpites phillipsii، مرز کرتاسه ـ پالئوسن در افق 133 متری از قاعده این برش قرار دارد. مطالعات آماری بر روی شاخص‌های پالینولوژی و ترسیم نمودار نوسانات نسبی سطح آب دریا بر مبنای آنها نشان داد که در مرز کرتاسه ـ پالئوسن افت نسبی سطح آب رخ داده است، به نحوی که این پدیده با نمودار جهانی سطح آب دریا و نمودار فراوانی نسبی داینوسیست‌ها در مقیاس جهانی کاملاً منطبق می‌­باشد. این موضوع مؤید ارتباط حوضه رسوبی البرز با آب‌های آزاد اقیانوسی و تأثیر ائوستازی بر حوضه رسوبی مورد مطالعه در زمان کرتاسه ـ پالئوسن می‌­باشد. همچنین بر اساس مطالعات رخساره­‌های رسوبی و پراکندگی داده­‌های پالینولوژیکی بر روی نمودارهای سه‌تایی پالینوفاسیس، محیط رسوبی نزدیک به ساحل در یک سیستم رمپ کربناته برای این توالی‌ها پیشنهاد ‌می‌شود.

کلیدواژه‌ها

محیط رسوبی؛ نوسانات سطح آب دریا؛ کرتاسه – پالئوژن؛ البرز

مراجع

بهرا‌می‌زاده سجادی، ح.، 1388. رخساره‌های زیستی میکروسکپی حوضه رسوبی زاگرس پرمین ـ نئوژن. اداره مطالعات و تحقیقات زمین شناسی و ژئوشیمی، مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران. 622 ص.

مهاجرسلطانی، ح.، شریعت زاده، م.ح.، 1393. بررسی خصوصیات ژئوشیمیایی سنگهای منشأ احتمالی در جنوب ساری ـ  شمال ایران. ماهنامه علمی ـ  ترویجی اکتشاف و تولید نفت و گاز، 117: 50 ـ 45.

Assereto, R., & Ippolito, I., 1964. Osservazioni preliminari sul Cretaceo della bassa valle del Lar (Elburz centrale-Iran). Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia, 70: 525-534.

Berra, F., & Angiolini, L., 2014. The evolution of the Tethys region throughout the Phanerozoic: A brief tectonic reconstruction. In: Marlow, L., Kendall, C., & Yose, L., (eds.), Petroleum systems of the Tethyan region. American Association of Petroleum Geologists Memoir, 106: 1–27.

Bujak, J.P., & Williams, G.L., 1979. Dinoflagellate diversity through time. Marine Micropaleontology, 4: 1-12.

de Araujo Carvalho, M., Mendonça Filho, J.G., & Menezes, T.R., 2006. Palynofacies and sequence stratigraphy of the Aptian–Albian of the Sergipe Basin, Brazil. Sedimentary Geology, 192: 57-74.

Erni, A., 1931. Decouverte du Bathonian fossilifere dans l’Elbourz. Eclogae Geologicae Helvetiae, 24 (2): 165–166. 

Federova, V.A., 1977. The significance of the combined use of microphytoplankton, spores, and pollen for differentiation of multi-facies sediments. In: Samolilaovich, S.R., & Timoshina, N.A., (eds.), Questions of phytostratigraphy. Trudy Neftyanoi nauchno-issledovatelskii geologo-razvedochnyi Institute (VNIGRI), Leningrad, 398: 70-88.

Handford, C.R., & Loucks, R.G., 1993. Carbonate Depositional Sequences and Systems Tracts-Responses of Carbonate Platforms to Relative Sea-Level Changes. American Association of Petroleum Geologists Memoir, 57: 3-41.

Haq, B.U., Hardenbol, J., & Vail, P.R., 1987. Chronology of fluctuating sea levels since the Triassic, Science, 235: 1156-1167.

MacRae, R.A., Fensome, R.A., & Williams, G.L., 1996. Fossil dinoflagellate diversity, originations, and extinctions and their significance, Canadian Journal of Botany, 74: 1687-1694.

Manoucheri, M., 1991. Geological map of Sari, scale 1:250000. Geological survey of Iran.

Mirzaei-Ataabadi, M., & Abbassi, N., 2007. Affinities and implications of new Miocene mammal footprints from Iran. Vertebrata PalAsiatica, 45: 128-136.

Ocampo A., Vajda, V., Buffetaut, E., 2006. Unravelling the Cretaceous-Paleogene (KT) Turnover, Evidence from Flora, Fauna and Geology. In: Cockell, C., Gilmour, I., Koeberl, C., (eds.), Biological Processes Associated with Impact Events. Impact Studies. Springer, Berlin, Heidelberg, 197-219.

Ogg, J.G., Ogg, G.M., & Gradstein, F.M., 2016. TS creatore (Time scale creator), A Concise Geologic Time Scale, Elsevier, 240 p.

Rezaeian, M., 2009. Coupled tectonics, erosion and climate in the Alborz Mountains, Iran. Ph.D. thesis, University of Cambridge, 219 p.

Schulte, P., Alegret, L., Arenillas, I., Arz, J.A., Barton, P.J., Bown, P.R., Bralower, T.J., Christeson, G. L., Claeys, P., & Cockell, C.S., 2010. The Chicxulub asteroid impact and mass extinction at the Cretaceous-Paleogene boundary, Science, 327: 1214-1218.

Stehlin, H. A., 1931. una mandibula de giraffidae de tokoum (perse). Eclogae Geologicae Helvetiae, 24: 275-279.

Stöcklin, J., 1974. Northern Iran, Alborz Mountains, Geological Society, London, Special Publications, 4: 213-234.

Stover, L., Brinkhuis, H., Damassa, S., De Verteuil, L., Helby, R., Monteil, E., Partridge, A., Powell, A., Riding, J., & Smelror, M., 1996. Mesozoic-Tertiary dinoflagellates, acritarchs and prasinophytes. In: Jonsonius, J., & McGregory, D.C., (eds.), Palynology: Principles and Applications. American Association of Stratigraphic Palynologists Foundation, Publishers Press, Salt Lake City, 2: 641-750.

Tappan, H., & Loeblich, A.R.Jr., 1970. Geobiologic implications of fossil phytoplankton evolution and time-space distribution, Geological Society of America Special Papers, 127: 247-340.

Traverse, A., 2007. Paleopalynology. Springer, 813 p.

Tyson, R.V., 1993. Palynofacies Analysis. In: Jenkins, D.G., (ed.), Applied Micropaleontology. Kluwer Academic Publisher, Dordrecht, 153–191.

Vahdati Daneshmand, F., 2003. Geological Map of Pol-e-Sefid, scale 1:100000. Geological Survey of Iran.

Vajda, V., & Raine, J.I., 2003. Pollen and spores in marine Cretaceous/Tertiary boundary sediments at mid‐Waipara River, North Canterbury, New Zealand. New Zealand Journal of Geology and Geophysics, 46: 255-273.

Willumsen, P.S., & Vajda, V., 2010. A new early Paleocene dinoflagellate cyst species, Trithyrodinium partridgei, its biostratigraphic significance and palaeoecology. Alcheringa, 34: 523-538.