حقیقت یابی وأدالبنات

زبان و ادبیات عربی

مقاله 4، دوره 7، شماره 12، شهریور 1394، صفحه 81-99   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v7i12.46099

نویسندگان

محمود خورسندی^* ؛ علیرضا خورسندی؛ سیدمحمد موسوی بفروئی

دانشگاه سمنان

چکیده

جمله معروف «الشعردیوان العرب» بیانگر این حقیقت است که تمام یا اکثر وقایع فردی و اجتماعی عرب‌ها در دوران‌های مختلف به نوعی در ابیات شاعران آن‌ها منعکس گردیده است. بر این اساس، طبیعی به نظرمی آید اگر شیوع وأد البنات در عصرجاهلی واقعیت داشته باشد، می‌بایست نمونه‌های فراوانی از آن در شعر و نثر عصرجاهلی یافت شود. وأد البنات و مسأله‌ی واقعیت داشتن آن موضوعی است که ما در این مقاله به آن می‌پردازیم. اسناد و مدارکی از قبیل نظم و نثراعراب جاهلی و صدر اسلام و آیات و روایات چنین می‌نمایند که وأد البنات در دوران جاهلیت و صدر اسلام و پس از آن حتی تا عصر حاضر وجود داشته و دارد؛ اما وجه اختلاف، آن است که آیا این مطلب فقط منحصر به قوم عرب و در یک زمان و مکان و در میان قبیله ای خاص بوده است؟ یا در زمان‌ها و مکان های دیگر و در میان سایر ملل و اقوام نیز رواج داشته و دارد؟ شواهد به دست آمده نشان می دهد همه‌ی قبائل عرب به این ننگ تن درنمی دادند، بلکه بسیاری از اقوام عرب احترام خاصی برای دختران و زنان قائل بودند. وجود زنان تاجر و شاعر در عصر جاهلی و بر جای ماندن آثار برجسته‌ی برخی از آن‌ها مانند خنساء در شعر و حضرت خدیجه (س) در تجارت بیانگر صدق این ادعاست. از سوئی دیگر اگر وأد البنات را به معنای کنایی آن در نظر بگیریم و فقط به معنای لغوی آن بسنده نکنیم مصادیق زیادی از اهانت و تحقیر به شخصیت‌های دختران و زنان در دوران‌های پس از اسلام نیز مشاهده می‌گردد تا آنجا که قرآن کریم با واژه‌ی «لاتقتلوا» انسان‌های تمام أقوام و نژادها را در اعصار و قرون متمادی گذشته و کنونی از ارتکاب چنین اعمالی نهی می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

عصرجاهلی؛ صدراسلام؛ وأدالبنات؛ نظم، نثر

مراجع

القرآن الکریم.

ابن الشاکر، فوات الوفات. (1299ه). المطبعه الأمیریه.

الأصفهانی، أبو الفرج. (بی تا). الأغانی. بیروت: دار احیاء التراث العربی.

افغانی، سعید.(1389ق). الاسلام والمراه. ط 3. بیروت، دارالفکر.

بارتلمه، کریستال. (1337). زن درحقوق ساسانی. ترجمه محمدحس ناصرالدین صاحب الزمانی. تهران: بی جا.

الجاحظ، أبوعثمان عمرو بن بحر. (1986 م). البیان والتبیین بیروت. دار الصعب و المطبعه الرحمانیه بمصر.

الحصری، زهر الآداب. (بی تا). نشره الدکتور زکی مبارک. المطبعه الرحمانیه بمصر.

حوفی، احمد محمد. (بی تا). المرأه فی الشعر الجاهلی. قاهره: دارنهضه مصر للطبع و النشر.

خامنه ای، سید محمد. (1368ش). حقوق زن. تهران: انتشارت تک.

زمخشری، محمود. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دارالکتب العربی.

شکری الألوسی، محمود. (بی تا). بلوغ الأرب فی معرفه أحوال العرب. ج 3. بیروت: دارالکتب العلمیه.

طاهری، علی و قره خانی، ناصر. (بی تا). المرأه عند بهار والرصافی. التراث الأدبی. السنه الثانیه. العددالسابع.

طباطبایی، سید محمد حسین. (بی تا). المیزان فی التفسیر القرآن. قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

طبرسی، فضل بن حسن. (1372ش). مجمع البیان فی التفسیر القرآن. قم: انتشارات ناصر خسرو.

عبد الستار، صلاح. (2010). البنات فی التراث العربی والإسلامی. مجله الداعی الشهریه الصادره عن دارالعلوم دیوبند. العدد:9-10. رمضان – شوال 1431 هـ = أغسطس - أکتوبر 2010م.

عبد الله عفیفی. (۱۹۳۲). المرأه العربیه فی جاهلیت‌ها و إسلامها. القاهره: مطبعه المعارف.

عبد، مهنّا. (1410ق). معجم النساء الشاعرات فی الجاهلیه و الإسلام. بیروت: دارالکتب العلمیه.

علی جواد. (1970م)، المفصل فی تاریخ العرب قبل الإسلام. چاپ اول. بیروت: دارالعلم للملایین.

الغزالی، محمد. (بی تا). قضایا المرأه بین التقالید الراکده والوافده. دار الشروق.

فتّاحی، زاده فتحیه. (1383ش). زن در تاریخ و اندیشه اسلامی. قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.

فضل الله، مریم نورالدین. (1405ه). المرأه فی ظل الإسلام. ط 4. بیروت: دار الزهراء.

المعری، ابوالعلاء. (2004م). لزوم ما لایلزم. بیروت: دار الکتاب العربی.

معموری، علی؛ خوش سخن مظفّر، زهرا. بررسی تاریخی جایگاه زن در جاهلیت و قرآن با توجه به آیه ضرب. پژوهشنامه علوم و معارف قرآن کریم. ش 6. بهار 8.

مکنون ثریا؛ صانع پور، مریم. (بی تا). بررسی تاریخ منزلت زن، چاپ دوم. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.

مهریزی، مهدی؛مشهدی علی پور، مریم. نگاهی دوباره به ویژگی‌های زن در عصر جاهلیت. فصلنامه علمی-ترویجی بانوان شیعه - شماره 23.

نصار، حسین. (بی تا)، الشعر الشعبی العربی.الهیئه العامه لقصور الثقافه.

ویل دورانت. (1376ش.). تاریخ تمدن. جمعی از مترجمان. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

یموت، بشیر، (1419ق). شاعرات العرب فی الجاهلیه و الإسلام. تصحیح عبد القادر محمد مایو. حلب: دار القلم العربی.