از نام گرایی تا نسبی گرایی

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 2، دوره 50، شماره 2، آذر 1397، صفحه 33-50   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v50i2.32703

نویسنده

رضا صادقی^*

دانشگاه اصفهان

چکیده

در تاریخ فلسفه، مسئلۀ استقرا نقش مهمی در پیدایش نسبی‌گرایی داشته است. برای این مسئله دو تقریر متفاوت از هیوم و گودمن وجود دارد که اغلب به طور جداگانه مورد بحث قرار گرفته‌اند. این نوشتار مبانی و نتایج این دو تقریر را مورد مقایسه قرار می‌دهد. هیوم در مسئلۀ کلاسیک استقرا به ذهن و قوانین حاکم بر آن توجه دارد و عادت ذهنی را علت اعتماد به قوانین علمی می‌داند. اما گودمن در طرح مسئلۀ جدید استقرا بیشتر به زبان و قواعد آن توجه دارد و از رسوخ در زبان به عنوان علت باور به قوانین کلی علمی یاد می‌کند. با این حال نام‌گرایی مبنای مشترک این دو فیلسوف است و نتیجه مشترک این دو دیدگاه نیز نوعی نسبی‌گرایی افراطی است که تا حوزة وجودشناسی امتداد دارد. این نوشتار مطالعه‌ای تطبیقی است که با نگاهی انتقادی نسبت نام‌گرایی با نسبی‌گرایی را بررسی می‌کند.

کلیدواژه‌ها

نام گرایی؛ ذاتگرایی؛ استقرا؛ نسبی گرایی

مراجع

افلاطون، دورۀ آثار افلاطون، ترجمۀ محمد حسن لطفی، تهران، نشر خوارزمی، 1380.

بونژور، لورنس، دفاع از خرد ناب، ترجمۀ رضا صادقی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1388.

جهانگیری محسن، احوال و آثار فرانسیس بیکن، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1369.

ررتی، ریچارد، فلسفه و امید اجتماعی، ترجمۀ: عبدالحسین آذرنگ و نگار نادری،‌ تهران، نشر نی، 1384.

ژیلسون، آتین، هستی در اندیشة فیلسوفان، ترجمۀ حمید طالب زاده، تهران، انتشارات حکمت، 1385.

کارنپ، رودلف، مقدمه‌ای بر فلسفة علم، ترجمۀ یوسف عفیفی، تهران، نشر نیلوفر، 1373.

گودمن، نلسن، واقعیت، افسانه و پیش‌بینی، مترجم: رضا گندمی‌ نصرآبادی، قم: دانشگاه مفید، 1381.

Harris, J. F., Against Relativism: A Philosophical Defense of Method, La Salle, Ill.: Open Court, 1992.

Hume, David, Treatise of Human Nature, ed. L. A. Selby-Bigge, 2nd edn. Oxford: Oxford University Press, 1971.

Ladyman, james, understanding philosophy of science, Routledge, London, 2002.

Psillos, stathis and curd, martin, The routledge companion to philosophy of science, Routledge, New York, 2008.