بررسی چیستی إقاله از منظر دانشیان فقه و حقوق شیعه

فقه و اصول

مقاله 5، دوره 47، شماره 4 - شماره پیاپی 103، بهمن 1394، صفحه 143-157   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v47i23.36273

نویسنده

سید علی جبار گلباغی ماسوله^*

دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان

چکیده

إقاله، یکی از نهادهای انحلال قرارداد در فقه و حقوق شیعه است. از نخستین پرسش‌ها درباره‌ هر چیزی، پرسش از ماهیت و چیستی آن چیز است. اگرچه از دیرباز فقیهان شیعه، با رویکردی تطبیقی و نگاهی انتقادی نسبت به دیدگاه رایج فقیهان اهل سنت درباره‌ ماهیت اقاله، سخن می‌راندند، ولی نوعاً با نگاهی صرفاً چیستی شناختی، از منظر فقه شیعه، به این نهاد انحلال قرارداد، نمی‌نگریستند. نوشتار حاضر، با رصد نمودن دیدگاه‌های موجود نزد دانشیان فقه و حقوق شیعه، در پژوهشی بنیادی نظری، به روش توصیفی تحلیلی، چیستی این نهاد فقهی حقوقی انحلال قرارداد را از منظر دانشیان فقه و حقوق شیعه، به بررسی می‌نشیند تا در پی بیان و بررسی دیدگاه‌ها و دلایل آن‌ها، استواری فرضیه‌ عقد بودن ماهیت إقاله، تبیین گردد.

کلیدواژه‌ها

انحلال قرارداد؛ فسخ؛ إقاله؛ ماهیت إقاله

مراجع

ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الرابعة، 1417 ق.

إبن زهره، حمزة بن علی، غنیةالنزوع، ابراهیم بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق (ع)، الأولی، 1417 ق.

إبن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، علی شیری، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، الأولی، 1408 ق.

أزهری، محمد بن احمد، تهذیب‌اللغة، محمد عوض مرعب، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، الأولی، 1421 ق.

اصفهانی، محمد حسین، الإجارة (بحوث فی الفقه)، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الثانیة، 1418 ق.

إمامی، حسن، حقوق مدنی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، نوزدهم، 1377.

بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الأولی، بی‌تا.

جعفری لنگرودی، محمد جعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، گنج دانش، چهارم، 1388.

حسینی شیرازی، محمد، الفقه (التجارة)، بیروت، مؤسسة الرسول الأعظم (ص) للتحقیق و النشر، الأولی، 1417 ق.

حسینی مراغی، عبدالفتاح بن علی، العناوین، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الأولی، 1418 ق.

شهید اوّل، محمد بن مکی، الدروس الشرعیة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الثانیة، 1417 ق.

شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة، قم، موسسة اسماعیلیان، الاولی، 1415 ق.

شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، الثالثة، 1425 ق.

شهیدی، مهدی، سقوط تعهدات، تهران، مجد، هشتم، 1386.

صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام، علی آخوندی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، السابعة، بی‌تا.

طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، سید احمد حسینی، تهران، مکتبة المرتضویة، الثانیة، 1395 ق.

طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، سید علی خراسانی، سید جواد شهرستانی، مهدی نجف، مجتبی عراقی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الأولی، 1411 ق.

طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیة، سید محمد تقی کشفی، بیروت، دار الکتاب الإسلامی، الأولی، بی‌تا.

عاملی غروی، جواد بن محمد ، مفتاح الکرامة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، الأولی، بی‌تا.

علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام الشرعیة، ابراهیم بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق (ع)، الأولی، 1420 ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسة آل البیت (ع)، الأولی، 1422 ق.

فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، قاهره، المطبعة الأمیریة، السابعة، 1928 م.

کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، تهران، شرکت سهامی انتشار، پنجم، 1387.

محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام، عبد الحسین محمد علی بقال، قم، اسماعیلیان، الثالثة، 1373.

محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، قم، مؤسسة آل البیت (ع)، الثانیة، 1414 ق.

مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس، علی شیری، بیروت، دار الفکر، الأولی، 1414 ق.

مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان، مجتبی عراقی، علی‌پناه اشتهاردی، حسین یزدی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الأولی، 1412 ق.

موسوی سبزواری، عبدالأعلی، مهذب الأحکام، قم، دار التفسیر، الأولی، 1430 ق.

نایینی، محمد حسین، منیة الطالب، موسی نجفی خوانساری، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الثانیة، 1431ق.

یزدی، محمد کاظم بن عبدالعظیم، سؤال و جواب، سید مصطفی محقق داماد، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، اول، 1376.