بلاغت اسلوب "تکرار" درمضامین طنز جواهری وتحلیل معانی ثانویة آن

زبان و ادبیات عربی

مقاله 5، دوره 7، شماره 12، شهریور 1394، صفحه 101-126   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v7i12.44837

نویسنده

رضا رضایی^*

سیستان وبلوچستان

چکیده

«تکرار» به‌عنوان یک عنصر بلاغی و شگرد زبانی از عوامل برجسته‌سازی معنا در سخن و ایجاد موسیقی دل‌نشین در کلام است. کاربرد تکرار در شعر توسط شاعر هدفمند است و شاعر با به‌کارگیری این هنر سعی در جهت‌دهی فکری مخاطب دارد. جواهری یکی از مؤثرترین و بارزترین شاعران معاصر عراق است که فساد و بی‌عدالتی جامعه خویش را به‌صورت عمیق درک کرده و در راه اصلاح آن گام برداشته است. او از هر فنّ زبانی و تمهیدات هنری در جهت نفوذ سخن خویش در مخاطب بهره برده است، و قالب طنز را به‌منظور آگاهی بخشی و تنبیه جامعه برگزیده است. یکی از اصلی‌ترین عناصر بلاغی در طنز او «تکرار» است. جواهری با بهره‌گیری از این شگرد توانسته به‌صورت ماهرانه علاوه بر پیوندی ناگسستنی که میان لفظ و معنا ایجاد کرده رابطه‌ای قوی میان تکرار و طنزش برقرار کند. بیشترین «تکرار» در طنزش، در سطح جمله است. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل «تکرار» و میزان توانمندی شاعر جهت تأثیربخشی کلام و رساندن آن به مخاطب است.

کلیدواژه‌ها

طنز؛ تکرار؛ عنصر بلاغی؛ تحلیل؛ جواهری

مراجع

آریان پور، یحی.(1372ه.ش). ازصبا تا نیما. دو جلد. چاپ چهارم. تهران: انتشارات زوار.

ابن الأثیر، نصر الله بن محمد.(1420). المثل السائرفی أدب الکاتب و الشاعر. تحقیق محمد محی الدین عبد الحمید. ج2. بیروت: المکتبه المصریه.

باقلانی، قاضی ابو بکر محمد ابن الطیب.(1996م). اعجاز القرآن. الطبعه الأولی. بیروت: دار الکتب العلمیه.

بیضون، حیدر توفیق.(1993م). محمد مهدی الجواهری شاعر العراق الأکبر. بیروت: دار الکتاب العلمیه بیروت.

تفتازانی هروی، سعدالدین مسعود.(1369ه.ش). شرح مختصر المعانی. الطبعه الثانیه. قم: انتشارات کتبی نجف قم.

----------------------- .(1904ه.ق). کتاب المطَوّل. با حاشیه میر سید شریف جرجانی. الطبعه الأول. قم: مکتبه الداوری.

الجاحظ، عمربن بحر.(1413م). البیان و التبیان. ج1. بیروت: دار المکتبه الهلال.

جحا، مشال خلیل.(1999م). الشعر العربی الحدیث من احمد شوقی إلی محمود درویش. بیروت: دار العوده الثقافه.

جواهری، محمد مهدی.(2008م). دیوان الأعمال الشعریه الکامله. الطبعه الثانیه. دار الحرّیه للطبعه و النشر. بغداد.

داد، سیما.(1387ه.ش). فرهنگ اصطلاحات ادبی . چاپ چهارم. تهران: مروارید.

رزمجو، حسین.(1370ه.ش). انواع ادبی آثار آن در زبان فارسی. مشهد: آستان قدس رضویی.

زمخشری، محمود جار الله.(بی تا). تفسیر کشاف. بیروت: دار الکتب العربی.

سیوطی، جلال الدین.(1386 ه.ش). الأتقان فی علوم القرآن. ترجمه سید مهدی حائری قزوینی. تهران: انتشارات امیر کبیر.

شفیعی کدکنی، محمد رضا.(1385ه.ش). موسیقی شعر. تهران: آگاه.

شمیسا، سیروس.(1373ه.ش). نگاه تازه به بدیع. چاپ ششم. تهران: انتشارات فردوس.

-----------.(1377ه.ش). معانی. چاپ پنجم. تهران: نشریه ندا.

ضیف، شوقی.(1383ه.ش). تاریخ و تطوّر علوم بلاغت. ترجمه محمد رضا ترکی. چاپ اول. تهران: انتشارات سمت.

عسکری، ابو هلال.(1998م). الصناعتین. تحقیق علی محمد بجاوی و محمد ابو الفضل ابراهیم الملکه المصریه. بیروت: صیدا.

علوی مقدم، مهیار.(1377ه.ش). نظریه های نقد ادبی معاصر، صورتگری و ساختار گری. تهران: انتشارات سمت.

علی پور، مصطفی.(1378ه.ش). ساختار زبان شناسی امروز. تهران: انتشارات فردوس.

قزوینی، خطیب.(1989م). الإیضاح فی علوم البلاغه. شرح محمدعبد المنجم خفاجی. بیروت- لبنان: الشرکه العالمیه للکتاب.

قیروانی، ابی علی الحسن ابن رشیق.(2002م). العمده. شرح صلاح الدین الهوّاری و هودی عوده. بیروت- لبنان: دارالمکتبه الهلال.

ملائکه، نازک.(بی تا). قضایا الشعر المعاصر. بیروت – لبنان: دار العلم للملاین.

مولوی، جلال الدین.(1363ه.ش).کلیات شمس. تصحیح بدیع الزمان فروزان فر. چاپ سوم. هشت جلد. تهران: انتشارات امیر کبیر.

ألهاشمی، السید احمد.(1370ه.ش). جواهر البلاغه فی معانی و البیان والبدیع. طبعه الثانی. طهران: مؤسسه الصادق للطباعه والنشر.