بررسی دیدگاه ابن سینا درباره ملاک استناد تأثّرات اجسام به نفوس انسانی و مراحل تأثیرگذاری از راه دور آن‌ها

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 3، دوره 50، شماره 2، آذر 1397، صفحه 51-72   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v50i2.67314

نویسندگان

سیدمهران طباطبایی¹؛ محمدمهدی مشکاتی^{* 2}؛ فروغ السادات رحیم پور²

¹اصفهان

²دانشگاه اصفهان

چکیده

بررسی دیدگاه ابن سینا در موردتأثیرگذاری نفوس انسانی بر ابدانشان مسأله‌ای است که بسیار مورد توجه قرار گرفته است؛ اما بررسی دیدگاه وی در مورد ملاک استناد تأثّرات اجسام به نفوس انسانی و مراحل تأثیرگذاری از راه دور نفوس انسانی بر اجسام مغفول مانده است. در حکمت سینوی تشخیص موارد تأثیرگذاری از راه دور نفوس بر اجسام، مبتنی بر استقراء، تجربه و رفع استبعاد از آن‌ها است و هنگامی می‌توان برخی امور خارق عادت را به نفوس نسبت داد که اسباب و علل طبیعی برای این امور شناخته نشده و امکان استناد این امور به عقول مفارق وجود نداشته باشد. به اعتقاد شیخ، محدوده و قدرت تأثیرگذاری نفوس خیر در اعجاز و کرامات متفاوت از تأثیر نفوس شر در سحر، اهانت و چشم زخم است؛ اما نحوه تأثیرگذاری نفوس در همه آن‌ها با یکدیگر تفاوت ذاتی ندارد بلکه تفاوت آن‌ها مربوط به نیات است. نفوس تأثیرگذار، در طی مراحل معین در اجسام دیگر کیفیت مزاجیه ایجاد می‌کنند و سبب تغییرات در آن‌ها می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

ابن سینا؛ تاثیرگذاری؛ نفوس انسانی؛ اجسام مادی

مراجع

1. ‏- الخواجة نصیر الدین الطوسی. (1375الف‌). شرح الاشارات و التنبیهات للمحقق الطوسی، اول، قم، نشرالبلاغه.
2. ‏- الخواجة نصیر الدین الطوسی. (1375ب‌). شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات، اول، قم.
3. ‏- المحقق السبزواری. (1369). شرح المنظومه، اول، تهران، نشر ناب.
4. ‏- ایجی؛ و میرسیدشریف. (بی تا). شرح المواقف، اول، افست قم، الشریف الرضی‏.
5. ‏- حکیم قاینی. (1364). رسائل عرفانى و فلسفى حکیم قاینی، اول، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
6. ‏- شیخ الرئیس ابن سینا. (1363). المبدأ و المعاد، اول، تهران، موسسه مطالعات اسلامی.
7. ‏- شیخ الرئیس ابن سینا. (1375). الاشارات و التنبیهات، اول، قم، نشر البلاغه.
8. ‏- شیخ الرئیس ابن سینا. (1383). طبیعیات دانشنامه علائی، دوم، همدان، دانشگاه بوعلی سینا.
9. ‏- شیخ ارئیس ابن سینا. (1404). التعلیقات، قم، مکتب الاعلام الاسلامی‏.
10. ‏- شیخ الرئیس ابن سینا. (1379). النجاه من الغرق فی بحر الضلالات، تهران، انتشارات دانشگاه تهران‏.
11. ‏- شیخ الرئیس ابن سینا. (1383الف‌). رساله نفس، دوم، همدان، دانشگاه بو على سینا.
12. ‏- شیخ الرئیس ابن سینا. (1383ب‌). رگ شناسی، دوم، همدان، دانشگاه بو على سینا.
13. ‏- شیخ الرئیس ابن سینا. (1400). رسائل ابن سینا( یک جلدى)، قم، انتشارات بیدار.
14. ‏- شیخ الرئیس ابن سینا. (1404الف‌). الشفاء( الالهیات)، قم، مکتبة آیة الله المرعشی.
15. ‏- شیخ الرئیس ابن سینا. (1404ب‌). الشفاء- الطبیعیات‏، دوم، قم، مرعشی نجفی.
16. ‏- صدرالدین شیرازى محمد بن ابراهیم‏. (1363). مفاتیح الغیب، اول، تهران، وزارت فرهنگ و آموزش عالى، انجمن اسلامى حکمت و فلسفه ایران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى‏.
17. ‏- صدرالدین شیرازى محمد بن ابراهیم‏. (1366). تفسیر القرآن الکریم‏، دوم، قم، بیدار.
18. ‏- صدرالدین شیرازی محمدبن ابراهیم. (1354). المبدأ و المعاد، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران.
19. ‏- صدرالدین شیرازی محمدبن ابراهیم. (1383). شرح أصول الکافی، اول، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى‏.
20. ‏- صدرالدین شیرازی محمدبن ابراهیم. (1981). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، سوم، بیروت.
21. ‏- على بن محمد جرجانی. (1370). التعریفات، چهارم، تهران، ناصر خسرو.
22. ‏- فخرالدین رازى ابوعبدالله محمد بن عمر. (1420). مفاتیح الغیب، سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربى.
23. ‏- فخرالدین رازی ابوعبدالله محمدبن عمر. (1384). شرح الاشارات و التنبیهات، اول، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگ.
24. ‏- محمد حسین طباطبایى‏. (بی تا). مجموعة رسائل العلامة الطباطبائی‏، اول، قم، باقیات.
25. ‏- محمدحسین طباطبایی. (1371). المیزان فی تفسیر القرآن‏، دوم، قم، اسماعیلیان‏.
26. ‏- ملاحسین کاشفی. (بی تا). اسرار قاسمی، تهران، انتشارات کتابفروشی مروی.