زیست چینه نگاری سازند گورپی در برش تاقدیس آغار واقع در جنوب غرب شیراز بر مبنای نانوفسیل‌های آهکی

رخساره‌های رسوبی

مقاله 2، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 24، شهریور 1399، صفحه 22-36   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v13i1.58606

نویسنده

سعیده سنماری^*

دانشیار گروه معدن، دانشکده مهندسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

چکیده

نانوفسیل­‌های آهکی از گروه­‌های فسیلی شاخص و مفید در تعیین سن نسبی ردیف رسوبات کرتاسه بالایی هستند. در این مطالعه 143 متر از سازند گورپی در یال جنوب غربی تاقدیس آغار در جنوب غرب شیراز مورد بررسی قرار گرفت و 21 جنس و 40 گونه نانوفسیل‌ آهکی در توالی سازند گورپی شناسایی شد. بر اساس پراکندگی شاخص‌های نانوفسیلی ده زیست‌زون تشخیص داده شد که شامل زیست‌زون­‌های Lucianorhabdus cayeuxii Zone (CC16) به سن سانتونین پسین تا Arkhangelskiella cymbiformis Zone (CC25b) به سن مایستریشتین میانی از زیست‌پهنه‌بندی (Sissingh (1977 شد. این زیست‌زون‌ها با زیست‌زون‌های NC17 تا NC22 از زیست‌پهنه‌بندی Roth (1978) و زیست‌زون‌های‌ UC13? تا UC19 از زیست‌پهنه‌بندی Burnett (1998) مطابقت دارند. مطالعه سازند گورپی در برش تاقدیس آغار نشان می‌­دهد رسوب‌گذاری در زمان سانتونین پسین آغاز شده و تا مایستریشین میانی ادامه داشته و سپس با کاهش ناگهانی عمق در اواخر مایستریشین میانی، حوضه رسوبی از آب خارج شده است. نوسانات عمق حوضه رسوبی در این بخش از ایران می­تواند متأثر از تغییرات جهانی سطح آب دریا باشد.

کلیدواژه‌ها

نانوفسیل آهکی؛ زیست‌زون؛ زاگرس؛ کرتاسه

مراجع

آقانباتی،ع.، 1385. زمین شناسی ایران. سازمان زمین شناسی واکتشافات معدنی کشور، 586ص.

پرندآور، م.، ماهانی‌پور، ا.، آقانباتی، ع.، حسینی، س.، 1391. بررسی مرز کرتاسه ـ پالئوژن بر اساس شواهد مربوط به نانوفسیل‌های آهکی در یال شمال شرقی تاقدیس کوه گورپی. شانزدهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران.

فریدونپور، م.، وزیری مقدم، ح.، غبیشاوی، ع.، طاهری، ع.، 1393. چینه نگاری سازندگورپی در برش تاقدیس کوه سیاه و مقایسه آن با برش‌های تنگ بوالفارس و تاقدیس آغار. رخساره‌های رسوبی، 7 (1): 83-106.

مطیعی، ه.، 1372. زمین شناسی ایران: چینه شناسی زاگرس. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 536 ص.

همتی نسب، م.، قاسمی نژاد، ا.، درویش زاده، ب.، 1387. تعیین عمق دیرینه سازند گورپی بر مبنای فرامینیفرهای پلانکتونیک و بنتیک. مجله علوم دانشگاه تهران، 34( 1): 157-173

هادوی، ف.، ثبوت، م.، 1391. نانواستراتیگرافی مرز سازندهای گورپی پابده در برش تنگ دوراهک (جنوب تاقدیس کنگان). شانزدهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، صص 8-1.

Alavi, M., 2004. Regional stratigraphy of the Zagros fold-thrust belt of Iran and its proforeland evolution. American journal of Science, 304: 1-20.

Bahrami, M., & Parvanehnezhad Shirazi, M., 2010. Microfacies and sedimentary environments of Gurpi and Pabdeh Formations and the type of Mesozoic– Cenozoic boundary in Fars province, Iran. Journal of Applied Geology, 5 (4): 330-335.

Beiranvand, B., Ghasemi-Nejad, E., & Kamali, M.R., 2013. Palynomorphs response to sea-level fluctuations: a case study from Late Cretaceous-Paleocene, Gurpi Formation, SW Iran. Journal of Geopersia, 3 (1): 11-24.

Beiranvand, B., & Ghasemi-Nejad, E., 2013. High resolution planktonic foraminiferal biostratigraphy of the Gurpi Formation, K/Pg boundary of the Izeh Zone, SW Iran. Revista Brasileira de Paleontologia, 16 (1): 5-26.

Bornemann, A., Aschwer, U. & Mutterlose, J., 2003. The impact of calcareous nannofossils on the pelagic carbonate accumulation across the Jurassic-Cretaceous boundary. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 199: 187-228.

Bornemann, A., Pross, J., Reichelt, K., Herrle, J. O., Hemleben, Ch. & Mutterlose, J., 2005. Reconstruction of short-term palaeoceanographic changes during the formation of the Late Albian Niveau Breistroffer black shales (Oceanic Anoxic Event 1d, SE France). Journal of the Geological Society, London, 162: 623-639.

Bown, P.R., & Young, J.R., 1998. Techniques. In: Bown, P.R., (ed.), Calcareous Nannofossil Biostratigraphy. Chapman and Hall, London, 16-28.

Bukry, D., 1973. Coccolith stratigraphy, eastern equatorial Pacific, Leg 16, Deep Sea Drilling Project. Initial Reports of the Deep Sea Drilling Project, 16: 653-711.

Burnett, J.A., 1998. Upper Cretaceous. In: Bown, P.R. (ed.), Calcareous Nannofossil Biostratigraphy, British Micropalaeontological Society Publication Series. Chapman and Hall Ltd. Kluwer Academic Publisher, London, 132-165.

Bralower, T.J., Leckie, R.M., Sliter, W.V., & Thierstein, H.R., 1995. An integrated Cretaceous microfossil biostratigraphy. In: Berggren, W.A., Kent, D.V., Aubry, M.P., & Hardenbol, J., (eds.), Geochronology, time scales and global stratigraphic correlation. SEPM special publication, 54: 65-79.

Bralower, T.J., 2002. Evidence of surface water oligotrophy during the Paleocene-Eocene thermal maximum: Nannofossil assemblage data from Ocean Drilling Program Site 690, Maud Rise, Weddell Sea. Paleoceanography, 17 (2): 1-13.

Bralower, T.J., 2005. Data report: Paleocene-Early Oligocene calcareous nannofossil biostratigraphy, ODP Leg 198 Sites 1209, 1210, and 1211 (Shatsky Rise, Pasific Ocean). In: Bralower, T.J., Premoli Silva I., & Malone, M.J., (eds.), Proceedings of the Ocean Drilling Program, Scientific Results, 198: 1–15.

Campbell, R.J., Howe, R.W., & Rexilius, J.P., 2004. Middle Campanian–lowermost Maastrichtian nannofossil and foraminiferal biostratigraphy of the northwestern Australian margin. Cretaceous Research, 25: 827-864.

Erba, E., 2004, Calcareous nannofossils and Mesozoic oceanic anoxic events: Marine Micropaleontology, 52: 85-106.

Friedrich, O., & Meier, S., 2006. Suitability of stable oxygen and carbon isotopes of calcareous dinoflagellate cysts for paleoclimatic studies: Evidence from the Campanian- Maastrichtian cooling phase. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 239: 456-469.

Hadavi, F., Khosrowtehrani, K., & Senemari, S., 2007. Biostratigraphy of Calcareous Nannofossils of Gurpi Formation in North Gachsaran. Journal of Geosciences, 64: 14-23.

Hadavi, F.M. & Ezadi, 2007. Biostratigraphy of the Gurpi Formation in Dare-Shahr section (Zagros basin). The First MAPG International Convention Conference and Exhibition, 28-31.

Herrle, J.O., 2003. Reconstructing nutricline dynamics of mid-Cretaceous oceans evidence from calcareous nannofossils from the Niveau Paquier black shale (SE France): Marine Micropaleontology, 47: 307-321.

Huber, B.T., & Watkins, D.K., 1992. Biogeography of Campanian- Maastrichtian calcareous plankton in the region of the Southern Ocean: Paleogeographic and Paleoclimatic implications. In: Kennett, J.P., & Warnke, D.A. (eds.), The Antarctic Paleoenvironment: A Perspective on Global Change. American Geophysical Union, Antarctic Research Series 56, Washington, 31-60.

Huber, B.T., Norris, R.D., & MacLeod, K.G., 2002. Deep-sea paleotemperature record of extreme warmth during the Cretaceous. Geology, 30: 123-126.

James, G.A., & Wynd, J.G., 1965. Stratigraphic Nomenclature of Iranian Oil Consortium Agreement Area. American Association of Petroleum Geologists Bulletin (AAPG), 49: 2182–2245.        

Linnert, C., & Mutterlose, J., 2009. Evidence of increasing surface water oligotrophy during the Campanian- Maastrichtianboundary interval: Calcareous nannofossils from DSDP Hole 390A (Black Nose). Marine Micropaleontology, 73: 26-36.

Linnert, C., Mutterlose, J., & Herrle, J.O., 2011. Late Cretaceous (Cenomanian–Maastrichtian) calcareous nannofossils from Goban Spur (DSDP Sites 549, 551): Implications for the palaeoceanography of the proto North Atlantic. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 299: 507-528.

Lees, J.A., 2002. Calcareous nannofossil biogeography illustrates palaeoclimate change in the Late Cretaceous Indian Ocean. Cretaceous Research, 23: 537-634.

Mahanipour, A., & Najafpour, A., 2016. Calcareous nannofossil assemblages of the Late Campanian-Early Maastrichtian form Gurpi Formation (Dezful embayment, SW Iran): Evidence of a climate cooling event. Geopersia, 6 (1): 129-148.

Manivit, H., 1971. Les nannofossiles calcaires du Crétacé français (Aptien-Maestrichtien): essai de biozonation appuyée sur les stratotypes. Ph.D thesis, Université de Paris, 187 p.

Perch-Nielsen, K., 1985. Cenozoic Calcareous Nannofossils. In: Bolli, H.M., Saunders, JB., & Perch-Nielsen, K., (eds.), Plankton Stratigraphy. Cambridge University Press, 427-554.

Roth, P.H., 1978. Cretaceous nannoplankton biostratigraphy and oceanography of the northwestern Atlantic Ocean. Initial Reports of the Deep Sea Drilling Project, 44: 731-760.

Senemari, S., & Sohrabi Molla Usefi, M., 2012. Evaluation of Cretaceous-Paleogene boundary based on calcareous nannofossils in section of Pol Dokhtar, Lorestan, southwestern Iran. Arabian Journal of Geosciences, 6: 3615-3621.

Sissingh, W., 1977. Biostratigraphy of cretaceous calcareous nannoplankton: Geologie En Minjbouw, 56:  37-65.

Shamrock, J.L., & Watkins, D.K., 2009. Evolution of the Cretaceous calcareous nannofossil genus Eiffellithus and its biostratigraphic significance: Cretaceous Research Journal, 30: 1083–1102.

Tantawy, A.A.A.M., 2002. Calcareous nannofossil biostratigraphy and palaeoecology of the Cretaceous- Tertiary transition in the central eastern desert of Egypt. Marine Micropaleontology, 47: 323-356.

Thibault, N., & Gardin, S., 2007. The late Maastrichtian nannofossil record of climate change in the South Atlantic DSDP Hole 525A. Marine Micropaleontology, 65: 163-184.

Thibault, N., & Gardin, S., 2010. The calcareous nannofossil response to the end-Cretaceous warm event in the Tropical Pacific. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 291: 239-252.

Thierstein, H.R., 1976. Mesozoic calcareous nannoplankton Biostratigraphy of Marine Sediments. Marine Micropaleontology, 1: 325-362.

Thierstein, H.R., 1981. Late Cretaceous nannoplankton and the change at the Cretaceous–Tertiary boundary. In: Warme, J.E., Douglas, R.G., & Winterer, E.L., (eds.), The Deep Sea Drilling Project: a decade of progress. SEPM Special Publication, 32: 355-394.

Vaziri-Moghaddam, H., 2002. Biostratigraphic study of the Ilam and Gurpi Formations based on planktonic foraminifera in SE of Shiraz (Iran). Journal of Sciences, Islamic Republic of Iran, 13 (4): 339-356.

Villa, G., Fioroni, C., Pea, L., Bohaty S., & Persico, D., 2008. Middle Eocene-late Oligocene climate variability: Calcareous nannofossil response at Kerguelen Plateau, Site 748. Marine Micropaleontology, 69: 173-192.

Watkins, D.K., Wise Jr., S.W., Pospichal, J.J., & Crux, J., 1996. Upper Cretaceous calcareous nannofossil biostratigraphy and paleoceanography of the Southern Ocean. In: Moguilevsky, A., & Whatley, R., (eds.), Microfossils and oceanic environments. University of Wales, Aberystwyth Press, 55-381.

Watkins, D.K., & Self-Trail, J.M., 2005. Calcareous nannofossil evidence for the existence of the Gulf Stream during thelate Maastrichtian. Paleoceanography, 20 (3): 1-9.

Williams, J.R., & Bralower, T.J., 1995. Nannofossil assemblages, fine fraction stable isotopes, and the paleoceanography of the Valanginian-Barremian (Early Cretaceous) North Sea Basin. Paleoceanography, 10 (4): 815-839.

Worsley, T.R., 1971. Calcareous nannofossil zonation of Upper Jurassic and Lower Cretaceous sediments from the Western Atlantic. Proceeding of the second Planktonic Conference Roma, 2: 1301-1322.