مبانی معرفت‌شناختی نقد هیوم بر براهین خداشناسی

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 4، دوره 50، شماره 2، آذر 1397، صفحه 73-92   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v50i2.34633

نویسندگان

سیامک عبدالهی^{* 1}؛ امیر دیوانی²؛ محمد لگنهاوسن³

¹پردیس فارابی دانشگاه تهران

²دانشگاه مفید قم

³مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)

چکیده

آن‌چه هیوم در باب گزاره‌های دینی بیان کرده، بر مبنای معرفت‌شناسی اوست. وی با هدف خدشه‌دار کردن الهیات طبیعی، آراء نقادانه‌اش نسبت به این گزاره‌ها را ارائه و بر مبنای تجربه‌گرایی‌اش، مدعیات الهیات طبیعی را خارج از محدوده معرفت بشری معرفی می‌کند. بر همین اساس، این جستار شامل سه بخش اصلی است، که به ترتیب به تأثیر آراء معرفتی هیوم بر نقدهای او به برهان هستی‌شناختی، برهان جهان‌شناختی و برهان نظم می‌پردازد. در این پژوهش، تجربه‌گرایی هیوم و همچنین نظرات او در باب براهین اثبات وجود خدا مورد نقادی قرار نمی‌گیرند؛ چراکه این مباحث هریک خود مجالی جداگانه می‌طلبند، و ضمناً، با هدف اصلی مقاله حاضر، یعنی درک تأثیر معرفت‌شناسی هیوم بر آراء او در باب براهین اثبات وجود خدا، نیز مستقیماً مرتبط نیست. اما اگر کسی خواهان نقد آراء هیوم در باب آن براهین باشد، می‌تواند از ماحصل این مقاله که نشان‌دهنده تأثیر حداکثری تجربه‌گرایی هیوم است، استفاده کند و با به چالش کشیدنِ آن مبانی معرفتی، این نقدها را هم متزلزل نماید.

کلیدواژه‌ها

هیوم؛ تجربه؛ معرفت شناسی؛ برهان هستی شناختی؛ برهان جهان شناختی؛ برهان نظم

مراجع

پاپکین، ریچارد هانری و آوروم استرول، کلیات فلسفه، ترجمه جلال الدین مجتبوی، تهران: حکمت، 1384.

پترسون، مایکل تاد و دیگران، عقل و اعتقاد دینی، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران: طرح نو، 1383.

محمد رضایی، محمد و دیگران، جستارهایی در کلام جدید، قم: سمت، 1388.

هیوم، دیوید، «تحقیق درباره فهم انسانی»، چاپ شده در فلسفه نظری، کامینز، ساکس. و لینزکات، ر. ن.، جلد دوم، ترجمه منوچهر بزرگمهر، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1343.

Fogelin, R. J., Hume^,s Skeptical Crisis: A Textual study, Oxford University Press, 2009.

Gaskin, J.C.A., "Hume on Religion", In the The Cambridge Companion to Hume, 2^nd. edition, Edited by: Norton, D.F. and Taylor, J., Cambridge University Press, 2009.

Hume, David, An Enquiry Concerning Human Understanding, Edited by: Millican, P., Oxford University Press, 2007.

___________, Dialogues Concerning Natural Religion, Edited by: Coleman, D., Cambridge University Press, 2007.

kenny, A., The Rise of Modern Philosophy, Oxford Univrsity Press, 2006.

Noonan, H.W., Routledge Philosophy Guidebook to Hume on knowledge, Routledge, 2003.

Norton, D.F. and Taylor, J., The Cambridge Companion To Hume, Cambridge University Press, 2009.

O^,Connor, D., Routledge Philosophy GuideBook to Hume on Religion, Routledge, 2001.

Owen, D., "Hume and the Mechanics of Mind", In The Cambridge Companion to Hume, 2^nd. edition, Edited by: Norton, D. F. and Taylor, J., Cambridge University Press, 2009.

Pike, N., "Empiricism", In the Encyclopedia Of Religion, 2^nd. edition, Edited by: Jones, L., Vol.4), Thomson Gale, 2005.

Proudfoot, W., "Philosophy: Philosophy Of Religion", In the Encylopedia Of Religion, 2^nd. edition, Edited by: Jones, L., Vol.10, Thomson Gale, 2005.

Sober, E., "The Design Argument", In The Blackwell Guide to the Philosophy of Religion, Edited by: Maan, W.E., Blackwell Publishing, 2005.

Waxman, W., "David Hume", In the Encyclopedia Of Philosophy, 2^nd. edition, Edited by: Borchert, D.M., Vol.4, Thomson Gale, 2006.