بررسی ویژگی "چشم‌های کلسیتی" در روزن‌داران کف‌زی بزرگ نهشته‌های کربناته آپتین ـ آلبین، شمال و جنوب غرب اقیانوس نئوتتیس

رخساره‌های رسوبی

مقاله 4، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 24، شهریور 1399، صفحه 52-73   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v13i1.86984

نویسندگان

سید محمد علی موسوی زاده^* ؛ غلامرضا تاج بخش

استادیار گروه زمین‌شناسی، پردیس علوم، دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

بررسی روزن‌داران کف‌زی بزرگ در رسوبات سازند داریان به سن آپتین ـ آلبین در شمال شیراز نشان دهنده وجود ساختارهای دایره‌ای تا بیضی شکل در دیواره این نوع از میکروفسیل‌ها است. از آن جا که این ساختارها به طور کامل توسط کلسیت اسپاریتی شفاف پُر شده‌اند، با عنوان "چشم‌های کلسیتی" شناخته می‌شوند. از آن جا که هنوز ابهاماتی در مورد سازوکار تشکیل این ساختارها وجود دارد مطالعه حاضر سعی دارد تا ضمن بررسی ریخت شناسی، فراوانی و نحوه توزیع چشم‌های کلسیتی در اربیتولینید‌ها، شرایط رسوب‌گذاری و دیرینه‌بوم‌شناسی در زمان تشکیل رسوبات سازند داریان را با فرآیندهای مطرح شده در رابطه با تشکیل چشم‌های کلسیتی مقایسه کرده و بهترین سازوکار را مشخص کند. به منظور بررسی ارتباط بین حضور این ساختارها و واکنش‌های زیستی و سازگاری جاندار نسبت به شرایط محیطی خاص نظیر کاهش سطح اکسیژن در آب، روند تغییرات فراوانی چشم‌های کلسیتی در ستون چینه ‌شناسی با رویداد بی‌اکسیژنی اقیانوسی آپتین پیشین (OAE1a) و رسوبات همزمان با آن مقایسه شد. در نهایت با بررسی ویژگی‌های ساختاری چشم‌های کلسیتی و شواهد موجود مشخص شد که این ساختارها نمی‌توانند در نتیجه سازگاری موجود نسبت به تغییرات محیطی ایجاد شده باشند و لذا ساختارهای یاد شده همان سوزن‌های اسفنج هستند که به عنوان جسم خارجی در پوسته آگلوتینه روزن‌داران کف‌زی سازند داریان استفاده شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

اربیتولینید؛ چشم‌های کلسیتی؛ روزن‌داران کف‌زی بزرگ؛ سازند داریان؛ سوزن‌ اسفنج

مراجع

خدام الحسینی، س.ر.، 1377. گزارش عملیات پی جویی مقدماتی منطقه کوچکعلی. طرح اکتشاف زغال‌سنگ حرارتی ناحیه مزینو، طبس. گزارش داخلی، صص 33-43.

طاهرپور خلیل‌آباد، م.، وزیری، ح. جعفری، الف.، 1394. معرفی اسپیکول‌های جنس Rhaxella (چشم‌های کلسیتی) در اربیتولینید‌های موجود در سازندهای تیرگان و داریان (حوضه رسوبی کپه داغ و زاگرس مرتفع). دومین کنگره بین‌المللی زمین شناسی کاربردی، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، صص 1314-1319.

کارگر، ش.، 1381. نقشه زمین شناسی سعادت شهر، مقیاس 1:100000، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

یوسفی، ت. کارگر، ش.، 1378. نقشه زمین‌شناسی سیوند، مقیاس 1:100000، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

Alavi, M., 2004. Regional stratigraphy of the Zagros fold-thrust belt of Iran and its proforeland evolution. American Journal of Science, 304: 1-20.

Alavi, M., 2007. Structures of the Zagros fold-thrust belt in Iran. American Journal of Science, 307: 1064-1095.

Ando, A., Kaiho, K., Kawahata, H., & Kakegawa, T., 2008. Timing and magnitude of early Aptian extreme warming: Unraveling primary δ18 O variation in indurated pelagic carbonates at Deep Sea Drilling Project Site 463, central Pacific Ocean. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 260: 463-476.

Beavington-penny, S.J., & Racey, A., 2004. Ecology of extant nummulitids and other larger benthic foraminifera; applications in palaeoenvironmental analysis. Earth Science Reviews, 67: 219-265.

Bronniman, P., 1955. Microfossils incertae sedis from the Upper Jurassic and Lower Cretaceous of Cuba. Micropaleontology, 1 (1): 28-51.

Bucur, I.I., Rashidi, R., & Senowbari-Daryan, B., 2012. Early Cretaceous calcareous algae from Central Iran (Taft Formation, south of Aliabad, near Iazd). Facies, 58 (4): 605-636.

Colom, G. 1955. Jurassic-Cretaceous pelagic sediments of the western Mediterranean zone and Atlantic area. Micropaleontology, 1(2): 109-124.

Dickson, J.A.D., 1966. A modified staining technique for carbonate in thin section. Nature, 205: 587-599.

Douglass, R. 1960. Revision of the family Orbitolinidae. Micropaleontology, 6(3): 249-270.

Dunham, R.J., 1962. Classification of carbonate rocks according to depositional texture. In: Ham, W.E. (ed.), Classification of Carbonate Rocks. American Association of Petroleum Geologists Memoir, 1: 108-121.

Embry, A.F., & Klovan, J.E., 1971. A late Devonian reef tract on northeastern Banks Island, NWT. Bulletin of Canadian Petroleum Geology, 19: 730-781.

Flügel, E., 2014. Microfacies of Carbonate Rocks: Analysis, Interpretation and Application, 2^nd edition. Springer Verlag, Berlin, 984 p.

Galloway, J.J., 1933. A manual of Foraminifera. Bloomington, Indiana. 1883 p.

Grabau, A.W., 1904. On the classification of sedimentary rocks. American Geologist, 33: 228-247.

Habibi, F., Feiznia, S., & Barzegar, F., 1994. Stratigraphy, sedimentology and reservoir evolution of Upper Dariyan -Kazhdumi Tongue- Lower Dariyan and Gadvan Formations in Dezful South area. National Iranian Oil Company, Unpublished Report.

Hartman, W.D., 1981. Form and distribution of silica in sponges. In: Vilas, L., Pierre Masse, J., & Arias, C., (eds.), Orbitolina episode carbonate platform evolution the early Aptian model form SE Spain. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 119: 35-45.

Heydari, E., Hassanzadeh, J., Wade, W.J., & Ghazi, A.M. 2003. Permian–Triassic boundary interval in the Abadeh section of Iran with implications for mass extinction. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 193: 405-423.

Hillgärtner, H., van Buchem, F.S., Gaumet, F., Razin, P., Pittet, B., Grötsch, J., & Droste, H., 2003. The Barremian-Aptian evolution of the eastern Arabian carbonate platform margin (northern Oman). Journal of Sedimentary Research, 73: 756-773.

Hinde, G.J., 1890. On a new genus of siliceous sponges from the lower calcareous Grit of Yorkshier. Quarterly Journal of the Geological society of London, 46: 54-61.

Hinde, G.J., 1910. On the fossil sponge spicules in a rock from deep Lead at Princess Royal Township, Norseman District, Western Australia. Bulletin of Geological Survey of Western Australia, 36: 7–24.

Hofker, J., 1963. Studies on the genus Orbitolina (Foraminifera). Leidse Geologische Mededelingen, 29: 183-253.

Huck, S., Heimhofer, U., Rameil, N., Bodin, S., & Immenhauser, A., 2011. Strontium and carbon-isotope chronostratigraphy of Barremian-Aptian shoal-water carbonates: Northern Tethyan platform drowning predates OAE1a. Earth and Planetary Science Letters, 304: 547-558.

James, G., & Wynd, J., 1965. Stratigraphic nomenclature of Iranian oil consortium agreement area. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 49: 2245-2182.

Jenkyns, H.C., 2010. Geochemistry of oceanic anoxic events. Geochemistry Geophysics Geosystems, 11: 1-30.

Lukowiak, M., 2015. Late Eocene siliceous sponge fauna of southern Australia: reconstruction based on loose spicules record. Zootaxa, 3917 (1): 1-65.

Masse, J., Fenerci, M., & Pernarcic, E., 2003. Palaeobathymetric reconstruction of peritidal carbonates: Late Barremian, Urgonian, sequences of Provence (SE France). Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 200: 65-81.

Millán, M., Weissert, H., Owen, H., Fernández-Mendiola, P., & García-Mondéjar, J., 2011. The Madotz Urgonian platform (Aralar, northern Spain): Paleoecological changes in response to Early Aptian global environmental events. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 312: 167-180.

Mohammed, M.U., 1981. Microfacies of the Mauddud Formation. M.Sc. Thesis. Department of Geology, college of Science, University of Baghdad, Baghdad, Iraq, 156 p.

Mohammed, M.U., 1996. Orbitolinids (Foraminifera) of the Lower Cretaceous (BarremianTuronian) of Iraq. Ph.D. Thesis. Department of Geology, college of Science, University of Baghdad, Baghdad, Iraq, 148 p.

Mohammed, M.U., 2016. Micropaleontological aspects of the "Calcite Eyes" phenomenon in the family Orbitolinidae. Iraqi Journal of Science, 57 (2): 1462-1468.

Moosavizadeh, M.A., Mahboubi, A., Moussavi- Harami, R., Kavoosi, M.A., & Schlaginitweit, F., 2015. Sequence stratigraphy and platform to basin margin facies transition of the Lower Cretaceous Dariyan Formation (northeastern Arabian Plate, Zagros Fold Belt, Iran). Bulletin of Geosciences, 90: 145–172.

Moosavizadeh, M.A., Mahboubi, A., Moussavi-Harami, R., & Kavoosi, M.A. 2014. Early Aptian oceanic anoxic event (OAE 1a) in Northeastern Arabian Plate setting: an example from Dariyan Formation in Zagros fold-thrust belt, SE Iran. Arabian Journal of Geosciences, 7: 4745-4756.

Omana, L., Torres, J., Doncel, R., Alancáster, G., & Caballero, I., 2014. A pithonellid bloom in the Cenomanian-Turonian boundary interval from the western Valles-San Luis Potosí platform, Mexico: Paleoenvironmental significance. Revista Mexicana de Ciencias Geologicas, 31 (1): 28-44.

Pittet, B., Van Buchem, F.S.P., Hillgärtner, H., Razin, P., Grötsch, J., & Droste, H., 2002. Ecological succession, palaeoenvironmental change, and depositional sequences of Barremian–Aptian shallow‐water carbonates in northern Oman. Sedimentology, 49: 555-581.

Rahmani, O., Aali, J., Mohseni, H., Rahimpour-Bonab, H., & Zalaghaie, S., 2010. Organic geochemistry of Gadvan and Kazhdumi formations (Cretaceous (in South Pars field, Persian Gulf, Iran. Journal of Petroleum Science and Engineering, 70: 57-66.

Reiss, Z., Derin, E., & Gerry, E., 1966. O tak nazyvaemch "kalcitorych glaznach" v stenke rakovin aggljutinirujuščich foraminifer. Voprosy Mikropaleontologii, 10: 234-242.

Schlagintweit, F., Auer, M., & Gawlick, H., 2007. Reophax? rhaxelloides n. sp., a new benthic foraminifer from Late Jurassic reefal limestones of the Northern Calcareous Alps (Austria). Journal of Alpine Geology, 48, 57-69.

Schlagintweit, F., Kołodziej, B., & Qorri, A., 2015. Foraminiferan-calcimicrobial benthic communities from Upper Cretaceous shallow-water carbonates of Albania (Kruja Zone). Cretaceous Research, 56: 432-446.

Schroeder, R., & Cherchi, A. 1979. Upper Barremian–Lowermost Aptian Orbitolinid Foraminifers from the Grand Banks Continental Rise, Northwestern Atlantic (DSDP Leg 43, Site 384). In: Initial Reports of the Deep Sea Drilling Project, 43: 575-583.

Schroeder, R., & Neumann, M., 1985. Les grands foraminifers du Cretace moyen de la region Mediteraneenne. Geobios Mémorie Special, 7: 1-16.

Schroeder, R., Van Buchem, F., Cherchi, A., Baghbani, D., Vincent, B., Immenhauser, A., & Granier, B., 2010. Revised orbitolinid biostratigraphic zonation for the Barremian–Aptian of the eastern Arabian Plate and implications for regional stratigraphic correlations. GeoArabia, Special Publication, 4: 49-96.

Sharland, P.R., Archer, R., Casey, D.M., Davies, R.B., Hall, S.H., Heward, A.P., Horbury, A.D., & Simmon, M.D., 2001. Arabian Plate sequence stratigraphy. GeoArabia, Special Publication 2: 322-371.

Silvestri, A. 1932. Revisione di orbitoline nordamericane e nuovi località di Chapmanine. Memorie della Pontificia Accademia delle Scienze Nuovi Lincei, Ser. 2 (16): 371-394.

Trejo, M., 1967. La esponja fosil Rhaxella sorbyana Blake ysu signification estratigrafica. Boletín de la Asociación Mexicana de Geólogos Petroleros, 19: 33-38.

Uriz, M.J., 2002. Family Geodiidae Gray, 1867. In: Hooper, J.N.A., & Soest, R.W.M. van (eds.), Systema Porifera. Guide to the classification of sponges. Kluwer Academic/Plenum Publishers, New York, Boston, Dordrecht, London, Moscow, pp. 134–140.

Uriz, M.J., 2012. Sponge ecology in the molecular era. Advance in Marine Biology, 61: 345-410.

van Buchem, F.S.P., Baghbani, D., Bulot, L.G., Caron, M., Gaumet, F., Hosseini, A., Keyvani, F., Schroeder, R., Swennen, R., & Vedrenne, V., 2010. Barremian-Lower Albian sequence stratigraphy of southwest Iran (Gadvan, Dariyan and Kazhdumi formations) and its comparison with Oman, Qatar and the United Arab Emirates, Barremian–Aptian stratigraphy and hydrocarbon habitat of the eastern Arabian late. GeoArabia, Special Publication 4: 503-548.

Vilas, L., Masse J.P., & Arias, C., 1995. Orbitolina episode in carbonate platform evolution the early Aptian model form SE Spain. Paleogeography, Paleoclimatology, Paleoecology, 119: 35-45.

Wiedenmayer, F., 1994. Contribution of the knowledge of post-Paleozoic neritic and archibenthal sponges (Porifera). Schweizerische Paläontologische Mitteilungen, 116: 1–147.

Wilmsen, M., Fürsich, F.T., & Majidifard, M.R., 2013. The Shah Kuh Formation, a latest Barremian e Early Aptian carbonate platform of Central Iran (Khur area, Yazd Block). Cretaceous Research, 39: 183-194.

Ziegler, M.A., 2001. Late Permian to Holocene paleofacies evolution of the Arabian Plate and its hydrocarbon occurrences. Geoarabia, 6: 445-504.