بررسی تطبیقی رده‌شناسی و طبقه‌بندی استعاره با رهیافتی زیباشناختی در زبان‌های فارسی و انگلیسی

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 1، دوره 52، شماره 3، مهر 1398، صفحه 1-27   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.v52i3.82246

نویسندگان

میثم ابراهیمی¹؛ مهیار علوی مقدم^{* 1}؛ محمد داوودی²

¹گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

²گروه زبان و ادبیّات انگلیسی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

چکیده

کندوکاو در پیشینة تاریخی بلاغت در زبان‌های فارسی و انگلیسی، ما را با برخی همانندی‌ها و تمایزها و در نتیجه طبقه‌بندی بلاغی آشنا می‌کند. در این مقاله، می‌کوشیم به واکاوی تطبیقی یکی از شاخه‌های اساسی بلاغت در حوزه‌های زبانی و ادبی در علم «بیان» یعنی «استعاره» و طبقه‌بندی انواع آن در زبان‌های فارسی و انگلیسی بپردازیم تا به این ترتیب به زمینه‌ها و خاستگاه‌های جهان‌نگری و زیباشناختی این دو زبان دست یابیم. استعاره از تخییل‌آمیزترین صناعات مطرح در قلمرو علم بیان است که در بلاغت فارسی و انگلیسی در کنار وجوه تمایز، همانندی‌های بسیاری نیز دارند. استعاره در زبان انگلیسی به گستردگی و جزنگری زبان فارسی بحث نشده و کلی‌تر و در عین حال، دقیق‌تر و منظم‌تر بررسی شده است. در زبان بلاغی انگلیسی ذکر هر دو طرف اصلی تشبیه (مشبه و مشبّه‌به) که در زبان بلاغی فارسی جز تشبیهات طبقه‌بندی می‌شود استعارة صریح خوانده شده است. استعاره در فارسی و انگلیسی دارای طبقه‌بندی‌هایی است که می‌توان نمونه‌هایی از استعاره را در میان این دو زبان یافت. ضمن آن که در بلاغت انگلیسی گونه‌ای استعاره وجود دارد که در آن هر دو رکن اصلی استعاره حذف می‌شوند که این نوع در بلاغت فارسی نمونه‌ای ندارد.

کلیدواژه‌ها

زبان‌های فارسی و انگلیسی؛ استعاره؛ رده‌شناسی؛ زبان‌شناسی؛ بررسی تطبیقی

مراجع

احمدی، م، پورنامداریان، ت. (1396). درآمدی بر مهمترین معانی اصطلاح رتوریک. فصلنامة مطالعات زبان و ترجمه، ۵۰(۱) 27-52.

ارسطو. (1343). فن شعر. ترجمة عبدالحسین زرین‌کوب. تهران: بنگاه ترجمه و نشر.

آقاحسینی، ح.، آقازینالی، ز. (1386). مقایسة اجمالی صور خیال در بلاغت فارسی و انگلیسی. گوهر گویا، 1(1)، ۴۹-۷۷.

آقازینالی، ز. (1385). مقایسة صور خیال در ادبیات فارسی و انگلیسی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه اصفهان، اصفهان.

ایبرامز، ا.، و جفری گالت، ه. (1394). فرهنگ توصیف اصطلاحات ادبی. ترجمة سعید سبزیان. تهران: رهنما.

براتی، م. (1396). بررسی و ارزیابی نظریة استعارة مفهوم. پژوهش مطالعات زبانی و بلاغی، 8 (16). ۵۱-۸۴..

براتی، م.، صالحی مازندرانی، م. ر.، امامی، ن.، و لویمی مطلق، ک. (1395). مفهوم‌شناسی تطبیقی استعاره در غرب و بلاغت اسلامی. جستارهای ادبی، ۴۹(192)، ۱۰۷-۱۲۸.

حافظ، ش. (1385). دیوان. به‌تصحیح بهاءالدین خرمشاهی. تهران: دوستان.

داد، س. (1392). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.

رجایی، م. خ. (1353). معالم‌البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع. شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.

رضایی، ا. (1398). استعاره در گذر زمان؛ بررسی، تحلیل و نقد تطور تعریف استعاره در آثار بلاغی عربی و فارسی. مجلة فنون ادبی، ۱۱(26)، ۶۳-۷۱.

ریچاردز، آ. ا. (1382). فلسفة بلاغت. ترجمة علی محمدی آسیابادی. تهران: قطره.

سپه‌وند، ع. (1391). بلاغت تطبیقی در حوزة فارسی و انگلیسی. رسالة دکتری. دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.

سجادی، ب.، رستمی، ن. (1393). اشعار تی. اس. الیوت در زبان فارسی: بررسی موردی ترجمة استعاره‌ها در «سرزمین بی‌حاصل». فصلنامة مطالعات زبان و ترجمه، 47(۱)، ۱۹-۳۶.

سلیمانی، ز. (1390). قرآن، رخ‌نمایی و بالندگی علوم بلاغی، فدک سبزواران، ۲(۸)، ۹۱-۱۰۸.

شفیعی‌کدکنی، م. ر. (1375). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.

شمیسا، س. (1392). بیان. تهران: میترا.

عسکری، ا. ه. (1372). معیارالبلاغه مقدم‌های در مباحث علوم بلاغت (ترجمة صناعتین نظم و نثر عربی). ترجمة محمد جواد نصیری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

علوی‌مقدم، م.، اشرف‌زاده، ر. (1397). معانی و بیان. تهران: سمت.

فرخزاد، ف. (1369). تولدی دیگر. تهران: مروارید.

کاظمی تبار، م. ع. (1396، 12 بهمن). واکاوی استعاره از منظر بلاغت سنتی و جدید در زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی. مقالة ارائة شده در دومین کنفرانس بین‌المللی بررسی مسائل جاری زبان‌ها، گویش‌ها و زبان‌شناسی، مؤسسة پژوهشگران اندیشمند، اهواز، ایران.

کروچه، ب. (1344). کلیات زیباشناسی. ترجمة فؤاد روحانی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

لیکاف، ج. (1384). نظریة استعاره. ترجمة فروزان ساجدی. تهران: سورة مهر.

معصومی، ا.، ابن‌الرسول، م. ر.، خاقانی، م.، و رفیعی، ع. (1397). بررسی نظریة «استعاره: نشبیه کوتاه شده» و نسبت آن با نظریه‌های جدید استعاره (مطالعة موردی: سه نظریه از سکاکی، مکس بلک و دیویدسون). انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، 48، ۸۳-۱۰۲.

مهدی‌زاده سراج، م. (1379). تحلیل معنایی مجاز. مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی، 91، ۷۶۰-۷۷۰.

میرصادقی، م. (1385). واژه‌نامة هنر شاعری: فرهنگ تفصیلی اصطلاحات فن شعر و سبک‌ها و مکتب‌های آن. چاپ سوم. تهران: کتاب مهناز.

هاوکس، ت. (1377). استعاره. ترجمة فرزانه طاهری. تهران: نگاه.

ولک، ر.، وارن، آ. (1373). نظریة ادبیات، ترجمة ضیاء موحد و پرویز مهاجر. تهران: علمی و فرهنگی.

 

Baldick, C. (2001). The concise Oxford dictionary of literary terms (2nd Ed.). Oxford, England: Oxford University Press.

Barton, E., & Hudson, G. (1997). A contemporary guide to literary term. Boston, MA: Houghton Mifflin Company.

Cuddon, J. (2013). A dictionary literary terms and literary theory (5th Ed.). Now York, NY: Penguin Books.

Perrine. (2018). Literature structure, sound and sense (13th Ed.). Boston, MA: Cegange Learning.