کانی سازی و توزیع عناصر کمیاب پیریت به کمک تجزیه ریزکاوشگر الکترونی در چاههای اکتشافی محدوده طلای چشمه زرد (استان خراسان رضوی، ایران)

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 2، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 13، دی 1394، صفحه 203-223   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v7i2.41616

نویسندگان

زهرا اعلمی نیا^{* 1}؛ محمد حسن کریم پور²؛ سید مسعود همام²

¹اصفهان

²فردوسی مشهد

چکیده

ناحیه مطالعاتی در شمال استان خراسان رضوی و 45 کیلومتری جنوب نیشابور قرار دارد. رگه های طلادار درون سنگهای گرانیت، گرانودیوریت، گرانودیوریت پورفیری، آندزیت، برش و توف نفوذ کرده اند. رگه ها از جنس کوارتز و کلسیت هستند. مناطق اصلی دگرسانی شامل منطقه سرسیتیک، سیلیسی، پروپلیتیک و منطقه کربنات است. کانی زایی به‌طور نزدیکی با دگرسانیهای سیلیسی و سرسیتیک به شکل رگه‌چه و با منطقه پروپلیتیک به شکل افشان همراه است. کانی شناسی کانیهای باطله کوارتز، کلسدونی، سرسیت، آدولاریا، کلسیت، دولومیت، ایلیت، دیکیت، آلبیت، کائولینیت و کلریت است. کانی زایی رگه ای عمدتاً با رگه‌چه ها، برش، افشان و استوک ورک همراه هستند. رگه‌چه ها از پیریت، مارکازیت، آرسنوپیریت و کمتر کالکوپیریت، اسفالریت، گالن، مگنتیت و هماتیت تشکیل شده اند. بیشترین عیار طلا در رگه های سیلیسی دیده می شود. پیریت کانی سولفیدی اصلی در کانی سازی اولیه است. سه نوع پیریت بر اساس ترکیب شیمیایی شناسایی شده است: پیریت خالص، پیریت غنی از آرسنیک و پیریت تیتانیوم- وانادیوم دار. تجزیه های ریزکاوشگر الکترونی بیشترین غلظت آرسنیک، تیتانیوم و وانادیوم را به ترتیب 62/3، 91/3 و 53/0 درصد وزنی در پیریتهای رگه های طلادار نشان می دهند. طلا معمولاً همراه با پیریت آرسنیک دار و پیریت تیتانیوم- وانادیوم دار است. براساس مطالعه بافت و ترکیب پیریتها، رگه‌چه‌های پیریت آرسنیک دار همراه با کانیهای سولفیدی آرسنوپیریت، کالکوپیریت، گالن، اسفالریت در دمای بالا و با کاهش دما و فشار، پیریتهای فرامبوئیدال با حاشیه حاوی آرسنیک و طلا شکل گرفته اند و در ادامه پیریتهای درشت تیتان دار به‌وجود آمده اند. پیریتهای خالص و تأخیری درشت بلور آخرین فاز کانی ساز در منطقه هستند.

کلیدواژه‌ها

عناصر کمیاب؛ پیریت؛ محدوده طلای چشمه زرد؛ شمال شرق ایران

مراجع

Abraitis, P.K., Pattrick, R.A.D. and Vaughan, D.J., 2004. Variations in the compositional, textural and electrical properties of natural pyrite: a review. International Journal Mineral Process, 74(1): 41–59.

Agangi, A., Hofmann, A. and Wohlgemuth-Ueberwasser, C.C., 2013. Pyrite zoning as a record of mineralization in the Ventersdorp Contact Reef, Witwatersrand Basin, South Africa. Economic Geology, 108(6): 1243–1272.

Alaminia, Z., Karimpour, M.H., Haidarian Shahri, M.R. and Homam, S.M., 2010. Mineralization and Interpretation of geophysical survey, IP/RS, in Hassan Abad Gold-Antimony, Northeast of Iran. Irananin Journal of Crystallography and Mineralogy, 18(4):723–734.

Alaminia, Z., Karimpour, M.H., Homam, S.M. and Finger, F., 2013a. The magmatic record in the Arghash region, NE Iran, and tectonic implications. International Journal of Earth Sciences, 102(6):1603-1625.

Alaminia, Z., Karimpour, M.H., Homam, S.M. and Finger, F., 2013b. Geochemistry and geochronology of the magnetite series granitoids in Upper Cretaceous, Arghash-GhasemAbad, NE Iran. Iranian Journal of Petrology, 3(12):103–118.

Alaminia, Z., Karimpour, M.H., Homam, S.M. and Finger, F., 2013c. Petrology, Geochemistry and Mineralization of Tertiary volcanic rocks associated with sub-volcanic intrusive bodies, with special reference to age dating and origin of granites from Arghash-GhasemAbad area, NE Iran. Iranian Journal of Economic Geology, 5(1):1–22.

Ashrafpour, E., Ansdell, K.M. and Alirezaei, S., 2012. Hydrothermal fluid evolution and ore genesis in the Arghash epithermal gold prospect, northeastern Iran. Journal of Asian Earth Sciences, 51(1):30–44.

Barton Jr, P.B., 1969. Thermochemical study of the system Fe-As-S. Geochimica et Cosmochimica Acta, 33(7):841–857.

Butler, I.B. and Rickard, D., 2000. Framboidal pyrite formation via the oxidation of iron (II) monosulfide by hydrogen sulphide. Geochimica et Cosmochimica Acta, 64(15): 2665–2672.

Cook, N.J., Ciobanu, C.L. and Mao, J., 2009. Textural control on gold distribution in As-free pyrite from the Dongping, Huangtuliang and Hougou gold deposits. North China Craton (Hebei Province, China). Chemical Geology, 264(1):101–121.

Earth Science Development Company (ESD Co)., 2001. Overview exploration in Arghash gold ore deposit, Southeast Neyshabour, unpublished report, Tehran, 51 pp. (in Persian)

Earth Science Development Company (ESD Co)., 2002. Report of geological map and ore explorations of Arghash-Cheshme Zard gold ore deposit, Southeast Neyshabour, unpublished report, Tehran, 79 pp. (in Persian)

Johnson, J.W., Oelkers, E.H. and Helgeso, H.C., 1991. SUPCRT92, a software package for calculating the standardmolal thermodynamic properties of minerals, gases, aqueous species, and reaction from1 to 5000 bars and 0 to 1000 °C. Computers andGeosciences,18(4):899–947.

Large, R.R., Maslennikov, V.V., Robert, F., Danyushevsky, L.V. and Chang, Z., 2007. Multistage Sedimentary and Metamorphic Origin of Pyrite and Gold in the Giant Sukhoi Log Deposit, Lena Gold Province, Russia. Economic Geology, 102(7):1233–1267.

Larocque, A.C.L., Hodgson, C.J., Cabri, L.J. and Jackman, J.A., 1995. Ion-microprobe analysis of pyrite, chalcopyrite and pyrrhotite from the Mobrun VMS deposit in northwestern Quebec: evidence for metamorphic remobilization of gold. Canadian Mineralogist, 33(2):373–388.

Oberthur, T., Weiser, T., Amanor, J.A. and Chryssoulis, S.L., 1997. Mineralogical siting and distribution of gold in quartz veins and sulfide ores of the Ashanti mine and other deposits in the Ashanti belt of Ghana: genetic implications. Mineralium Deposita, 32(3):107-118.

Richards, J.P., Wilkinson, D. and Ullrich, T., 2006. Geology of the Sari Gunay epithermal gold deposit, Northwest Iran. Economic Geology, 101(S2):1455–1496.

Samadi, M., 2001. Exploration in Arghash Gold Prospect. Geological Survey of Iran, unpublished report, Tehran, 73 pp. (in Persian)

Scott, R.J., Meffre, S., Woodhead, J., Gilbert, S.E., Berry, R.F. and Emsbo, P., 2009. Development of framboidal pyrite during diagenesis, low-grade regional metamorphism, and hydrothermal alteration. Economic Geology, 104(8):1143–1168.

Shahabpour, J., 2005. Economic geology. Shahid bahonar university of Kerman university publishing, Kerman, 543 pp.

Simmons, S.F., Arehart, G., Simpson, M.P. and Mauk, J.L.,2000. Origin of massive calcite veins in the golden cross low-sulfidation epithermal Au–Ag deposit. New Zealand. Economic Geology, 95(1):99–112.

Stefansson, A. and Seward, T.M., 2004. Gold (I) complexing in aqueous sulphide solutions to 500 °C at 500 bar. Geochimica et Cosmochimica Acta, 68(20):4121–4143.

Vaughan, J.P. and Kyin, A., 2004. Refractory gold ores in Archaean greenstones, Western Australia, mineralogy, gold paragenesis, metallurgical characterization and classification. Mineralogical Magazine, 68(2):255–277.