بررسی راهبردهای توسعه طبیعت گردی در بخش چهاردانگه شهرستان ساری

Journal of Research and Rural Planning

Article 3, Volume 6, Issue 4 - Serial Number 20, October 1396, Pages 107-126   

DOI: 10.22067/jrrp.v6i4.60441

Authors

سعید کامیابی^{* 1}; محمد علی رجایی ریزی²

¹دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان

²دانشگاه هنر اصفهان

Abstract

چکیده مبسوط
1. مقدمه
تا کنون بیش از 300 منطقه طبیعت‌گردی در کشور شناسایی شده و مازندران با حدود 3 هزار جاذبه گردشگری طبیعی همچون غارها، تالاب‌ها، چشمه‌های آب‌معدنی، آبشارهای زیبا، جنگل، کوه و دریا، از استان‌های برتر در جذب گردشگر است که سالانه بیش از 15 میلیون گردشگر داخلی و خارجی به آن وارد می شوند. بهره برداری از این موقعیت ضرورت ایجاد فضای مساعدی در قالب برنامه ریزی جامع و فراگیر را ضروری می‌سازد. لذا به منظور بهبود و استفاده از توانمندی‌های محیطی و توریستی در منطقه نمونه گردشگری دریاچه الندان و باداب سورتکه به لحاظ ساختاری، اکولوژیکی و فضایی برای گذران اوقات فراغت و لذت بردن از طبیعت مورد توجه گردشگران و مسافران می‌باشد، ضرورت ارائه راهبردهای مناسب به جهت توسعه گردشگری منطقه مورد مطالعه با توجه به شرایط و ویژگی‌های زیست‌محیطی و جاذبه‌ها و فراورده‌های اکولوژیکی (طبیعی و انسانی)به طور فزاینده‌ای احساس می‌شود. در این پژوهش با نظر گرفتن نکات فوق و فهم این مطلب که شناخت پتانسیل ها و محدودیت های گردشگری بخش چهار دانگه ساری می تواند تاثیر سازنده‌ای در برنامه‌ریزی مناسب برای توسعه توریسم منطقه و رفع مشکلات و مسائل آن داشته باشد، تلاش بر این شده است که تا ضمن پاسخگویی به این پرسش که آیا راهکارهایی جهت توسعه گردشگری که منجر به توسعه گردشگری منطقه و ملی بشود وجود دارد؟ به بررسی و تحلیل نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها جهت توسعه گردشگری دریاچه الندان و باداب سورت پرداخته و در نهایت امر با توجه به این دیدگاه‌ها و نظرات، راهبردهایی مناسب برای توسعه توریسم با استفاده از تکنیک سوات (SWOT) به جهت بهره‌گیری بهینه و هدفمند از نقاط قوت و فرصت ها و تقویت یا از بین بردن نقاط ضعف و تهدیدها در جهت دستیابی به توسعه گردشگری باداب سورت، دریاچه پله ازنی و دریاچه میانشه ارائه شود.
2. مبانی نظری
اکوتوریسم سفر مسئولانه به طبیعت است، که محیط زیست را حفظ و رفاه مردم محلی را افزایش می‌دهد. جذابیت‌های گردشگری متناسب با میزان جذابیت‌های خود می‌توانند گردشگران را به سوی خود جلب کنند. در واقع ساختار گردشگری یک مکان در برگیرنده عواملی است که می‌تواند انگیزه بیشتری را برای تقاضای گردشگری در آن مکان فراهم آورد، عوامل طبیعی همچون ساخت توپوگرافیک، شرایط اقلیمی، وضعیت منابع آب، پوشش گیاهی و حیات وحش از مهمترین عواملی است که به چشم‌اندازهای طبیعی، شکل مجزا و مختص به خود می‌بخشد. کوه و کوهستان، دره، دشت، غار، رودخانه، چشمه، آبشار، دریا و ساحل، دریاچه و تالاب، پوشش گیاهی و حیات وحش در زمره جاذبه‌های طبیعی تفرجگاهی محسوب می شوند. در دهه‌های اخیر توجه به توان‌های محیطی و اکولوژیکی سبب گشته تا طبیعت‌گردی(اکوتوریسم) بیش از سایر اشکال گردشگری نمود عینی پیدا کند و جزء سازگارترین نوع توریسم در جهان به‌شمار آید. براساس برآورد سازمان توریسم جهانی این نوع توریسم بین 10 تا 30 درصد رشد داشته است. در این بین کشور ایران با برخورداری از طبیعت چهار فصل، یکی از بی بدیل ترین کشورهای در سطح جهانی در حوزه صنعت توریسم محسوب می شود. بطوری که ایران به لحاظ جاذبه‌های جهانگردی جزو 10کشور در جهان می باشد. تا کنون بیش از 300 منطقه طبیعت‌گردی در کشور شناسایی شده و مازندران با حدود 3 هزار جاذبه گردشگری طبیعی همچون غارها، تالاب ها، چشمه‌های آب معدنی، آبشارهای زیبا، جنگل، کوه و دریا، از استانهای برتر در جذب گردشگر است که سالانه بیش از 15 میلیون گردشگر داخلی و خارجی به آن وارد می شوند، بهره برداری از این موقعیت ضرورت ایجاد فضای مساعدی در قالب برنامه ریزی جامع و فراگیر را ضروری می‌سازد.
3. روش تحقیق
پژوهش حاضر از لحاظ هدف توسعه‌ای – کاربردی و از لحاظ پارادایم در گروه پژوهش‌های کیفی قرار دارد که در تبیین از تحلیل محتوای کیفی (رهیافت استقرایی) بهره گرفته است. مشارکت‌کنندگان این پژوهش تعدادی ازکارشناسان، مردم محلی و گردشگران منطقه بخش چهار دانگه ساری می‌باشند. جهت دست‌یابی به اهداف پژوهش مورد نظر ابتدا از روش ترکیبی (روش های توصیفی، تحلیلی) استفاده شده است که در این مرحله با توجه به اطلاعات ثانوی موجود به بررسی جاذبه‌ها، امکانات و خدمات گردشگری و وضعیت توریسم و آثار آن در توسعه منطقة مطالعه شده پرداخته شده سپس در مراحل بعدی این پژوهش جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه راهبرد و استراتژی توسعه توریسم از مدل تحلیلی سوات استفاده شده است. برای گسترش و توسعه یک استراتژی در قالب روش سوات یک ماتریس از عوامل می توان ایجاد کرد که به ماتریس سوات یا ماتریس ارزیابی معروف است. در این روش، هدف ارزیابی فرصت‌ها و تهدیدهای محیطی از یک طرف و نقاط ضعف و قوت از سوی دیگر مورد توجه می‌باشد.
4. یافته‌های تحقیق
جمع امتیاز عوامل درونی عدد 2.51 و جمع امتیاز عوامل بیرونی عدد 2.57 بدست می‌آید.. این بدان‌ معناست که مدیریت فعالیتهای طبیعت‌گردی از نظر عوامل درونی و بیرونی در حالت مطلوب و متوسط رو به بالا است و در حالت تهاجمی قرار دارد ولی عددهای بدست آمده خیلی نزدیک مرز دیگر استراتژی ها می‌باشد که در صورت عدم تحقق برنامه‌ریزی مناسب جایگاه و راهبرد دست‌خوش تغییر خواهد شد.
5. نتیجه گیری
با توجه به بررسی‌ها و مطالعات میدانی انجام شده، به منظور ارائه راهکارهای توسعة توریسم مناطق هدف گردشگری همچون دریاچه الندان‌ و باداب سورت، و دریاچه چورت با این توصیف می توان نتایج بدست آمده را در دو جنبه کیفی و کمی در قالب جواب به پرسش‌های تحقیق ارائه داد. بیشتر عوامل درونی و بیرونی موثر بر توسعه توان‌های بالقوه گردشگری بخش جهار دانگه با توجه به قابلیت‌های گردشگری طبیعت در این بخش، بیشتر بر روی شاخص زیست محیطی و طبیعی موثر بر توسعه گردشگری متمرکز بوده است. نقاط ضعف توسعه گردشگری بخش جهار دانگه، بیشتر نشان دهنده این مسئله است که به لحاظ شاخص مدیریتی و نهادی ضعف‌های توسعه گردشگری بخش جهار دانگه نسبت به سایر شاخص‌ها قابل ملاحظه‌تر می‌باشد. در بررسی فرصت‌های گردشگری بخش جهار دانگه نیز شاخص طبیعی نسبت به سایر شاخص‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار می‌باشد. در بررسی نقاط تهدید نیز مجدداً اهمیت شاخص زیست محیطی و طبیعی نسبت به سایر شاخص مشخص گردید.
از تعیین راهبردها می‌توان نتیجه گرفت این است که بیشتر راهبردهایی که در زمینه برنامه‌ریزی و تبلیغات تدوین گردیده در قالب راهبردهای WO (راهبردهای بازنگری) و WT (راهبردهای تدافعی) می باشد. این مسئله بیان کننده این مطلب است که راهبردهای تعیین شده هم در جهت برطرف کردن ضعف ها و جلوگیری از تهدیدها و در تلاش برای حداکثر استفاده از فرصت های توسعه گردشگری بخش جهار دانگه می باشد

Keywords

راهبرد مناسب; طبیعت گردی; بخش چهاردانگه; باداب سورت; دریاچه پله ازنی; دریاچه میانشه

References

1. Abya, H., Khalili, M., Ebrahimi, M., & Movahed, A. (2015). Strategic planning for tourism industry using SWOT and QSPM. Management Science Letters, 5(3), 295-300. ‏

2. Akbari, A., & Gharakhlou, M. (1389/2010). Ecotourism (1nd ed.). Tehran: Entekhab Press. [In Persian]

3. Daneh Kar, A. (1385/2006). Codifying the planning and development of ecotourism. National Tourism Document Studies. Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization. Tehran: Water and Energy Research Company. [In Persian]

4. Danesh Mehr, H., & Karimi, H. (1391/2012). The role of ecotourism and its effects on development of rural areas using SWOT analytical model (A case study of Uraman Takht village). Journal of Rural Research, 3(11), 209-234. [In Persian]

5. Fazelnia, G., & Hedayati, S. (1389/2010). Strategies for tourism development of Zarivar Lake. Geography & Development, 19(8), 145-170. [In Persian]

6. Ghazani, E., Bizhani, M., & Chizarian, M. (1395/2016). The role of social capital in development of popular ecotourism from the perspective of the rural people of Mazandaran province. Journal of Agriculture Promotion in Iran, 4 (12), 53-69. [In Persian]

7. Haji Nejad, A., & Aqaee, W. (1392/2013). Optimal ways to develop ecotourism in Ardebil Province using strategic planning and SWOT. Quarterly Geographical Landscape, 8(22), 15-35. [In Persian]

8. Hejazizadeh, Z., Rajaeirizi, M., Hoseini amini, H. (1392/2013). Understanding the Strengths and Weaknesses of Rural Tourism Development; A Case Study: Rural Eco-Museum of Abyaneh-Isfahan. Journal of Tourism Planning and Development, 2(5), 50-76. [In Persian]

9. Kamyabi, S. (1385/2006). The plan of investigating the geo-tourist potential of Semnan Province. Semnan: Islamic Azad University of Semnan. [In Persian]

10. Karami, F., Panahi, H., & Qannadi, N. (1395/2016). Prioritization of tourist development strategies in Ahar County using SWOT-QSPM model. Geographical Journal of Tourism Space, 18 (5), 21-41. [In Persian]

11. Keshavarz, M., Ghadiri, M., Ayashi, A., & Sarparast, H. (1395/2016). Analysis of strategies of sustainable tourism development based on ‘internal-external matrix’ and SWOT strategic analysis: A case study of Khoram Abad County. Quarterly Geographical Space, 16(54), 21-46. [In Persian]

12. Lotfi, H., Shah Hosseini, Kh., Heydari Pour, E., & Nami, E. (1391/2012). Planning rural tourism development in the tribal areas of Chaharmahal Bakhtiari province. Journal of Tourism and Future Prospects, 3(2), 91-115. [In Persian]

13. Mahalati, S. (1388/2009). A survey of leisure time: Travel and tourism. Tehran: Shahid Beheshti University Press. [In Persian]

14. Management and Planning Organization of Mazandaran province. (1383/2004). The position of tourism in the economy of Mazandaran province. Sari: Management and Planning Organization of Mazandaran province. [In Persian]

15. Modezadeh, R., Bigdeli, A., & Fathi, B. (1389/2010). An analysis of ecotourism potentials in Hashtjin area, Khal-khal, with using SWAT. Geographical Journal of Tourism Space, 12 (2), 23-41. [In Persian]

16. Mohamad Pour, M., & Abdari, F. (1392/2013). Entrepreneurship opportunities in ecotourism in Mazandaran province. The National Conference of Entrepreneurships (knowledge-based industry) (pp. 35-58), Babolsar, Mazandaran University. [In Persian]

17. Monshizadeh, R. (1376/1997). Tourism. (1nd ed.). Tehran: Sa’y publication. [In Persian]

18. Movahed, A., Kohzadi, S., & Abedinzadeh, F. (1393/2014). Strategies for Kurdistan ecotourism development using SWOT and QSPM. Applied Research of Geographical Sciences (Geographical Sciences), 32 (14), 181-204. [In Persian]

19. Naderi, M., Amiri, M., Karami, Sh., & Naderi, M. (1393/2014). An analysis of the role of ecotourism in sustainable rural development using SWOT: A case study of Razi Abad, Shahriar County). Journal of Iranian natural ecosystems, 5(3), 85-101. [In Persian]

20. Panahi, H., Zeinali B., & Shahi, D. (1393/2014). Capacities to develop ecotourism in Talesh County using SWOT. Geographical Journal of Tourism Space, 13(4), 123-139. [In Persian]

21. Papali Yazdi, M, & Saghayi, M. (1386/2007). Tourism (identity and concepts), (2nd ed.). Tehran: SAMT publication. [In Persian]

22. Parsayi, I. (1384/2005). Feasibility assessment of areas suitable for ecotourism development (Unpublished master’s thesis). Tarbiat Modaress University, Tehran, Iran. [In Persian]

23. Rezayan, C., Jozi A., & Pirasteh, A. (1393/2014). Strategic Management Plan for Ecotourism Development in Qeshm Island by Delphi method. Technology and environmental, 15(56), 91-109. [In Persian]

24. World Tourism Organization, (2013), "UNWTO Annual Report 2012", UNWTO, Madrid.

25. World Tourism Organization. (1385/2006). Tourism planning at national and regional levels (B. Ranjbarian, & M. Zahedi, Trans.). Isfahan: SID of Isfahan province. [In Persian]