بازخوانی ادله‌ مشروعیت اعدام در زنا با محارم

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 2، دوره 48، شماره 2 - شماره پیاپی 105، مرداد 1395، صفحه 29-43   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v48i25.41565

نویسندگان

سید محمد رضا امام¹؛ سید محمد حسینی¹؛ سید محمود هل اتایی^{* 2}

¹دانشیار دانشگاه تهران

²دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

حق حیات و زیست از جمله حقوق مشترک انسانی است که کرامت ذاتی انسان، آن را برای آحاد بشریت ایجاب می‌نماید و کسی اجازه ندارد آن را از دیگران سلب نماید. خروج از این قانون بشری که مستظهَر به آموزه‌های متعالی اسلام نیز هست، نیاز به ادله‌ای متقن دارد. از این رو در صورتی که نسبت به تجویز اعدام تردید وجود داشته باشد باید اصل اولیه یعنی عدم مشروعیت سلب حیات، مبنای عمل قرار گیرد. در کیفیت مجازات زنا با محارم آن چه به عنوان مذهب جمهور امامیه تلقی شده و در متن قانون مجازات اسلامی نیز انعکاس یافته اعدام است. در اثبات این نوع نگرش به ظاهر روایات و نیز اجماع استناد شده است اما به نظر می‌رسد ادله‌ای که به منظور اثبات اعدام مورد تمسک واقع شده، در تامین این جهت کفایت لازم را ندارند. در این پژوهش نتیجه‌ای که از بررسی مستندات اعدام حاصل می‌شود عدم مشروعیت آن است.

کلیدواژه‌ها

زنا؛ محارم؛ اعدام؛ عدم مشروعیت؛ ادله

مراجع

ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1410 ق.

 

ابن بابویه، محمد بن علی، المقنع قم، مؤسسه‌ی امام هادی (ع)، چاپ اول، 1415 ق.

 

ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413 ق.

 

ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر، المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1406 ق.

 

ابن حمزۀ، محمد بن علی، الوسیلۀ إلی نیل الفضیلۀ، قم، انتشارات کتابخانه‌ی آیۀ الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1408 ق.

 

ابن زهرۀ، حمزۀ بن علی، غنیۀ النزوع إلی علمی الأصول و الفروع، قم: مؤسسه‌ی امام صادق (ع)، چاپ اول، 1417 ق.

 

ابو الصلاح، تقی الدین بن نجم، الکافی فی الفقه، اصفهان، کتابخانه‌ی عمومی امام امیر المؤمنین (ع)، چاپ اول، 1403 ق.

 

بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرۀ فی أحکام العترۀ الطاهرۀ قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1405 ق.

 

بخش پژوهش دراک (زیر نظر دکتر عبد الله شمس)، قانون مجازات اسلامی و مقررات مرتبط، تهران، انتشارات دراک، چاپ دوم، 1392 .

 

بهبهانی، محمد باقر بن محمد اکمل، حاشیه‌ی وحید بر مجمع الفائدۀ و البرهان، قم، مؤسسه‌ی علامه‌ی مجدد وحید بهبهانی، چاپ اول، 1417 ق.

 

تفتازانی، مسعود بن عمر، المختصر، الأزهر، المکتبۀ المحمودیۀ التجاریۀ، بی‌تا.

 

حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعۀ إلی تحصیل مسائل الشریعۀ، قم، مؤسسۀ آل الیت (ع)، چاپ اول، 1409 ق.

 

خمینی، روح الله، الطهارۀ، قم، چاپخانه‌ی مهر، بی‌تا.

 

خویی، ابو القاسم، مبانی تکملۀ المنهاج، قم، مؤسسۀ إحیاء آثار الإمام الخویی، چاپ اول، 1422 ق.

 

راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، الدار الشامیۀ، چاپ اول، 1412 ق.

 

سبزواری، عبد الأعلی، مهذب الأحکام، قم، مؤسسۀ المنار، چاپ چهارم، 1413 ق.

 

سلار دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز، المراسم العلویۀ و الأحکام النبویۀ فی الفقه الإمامی، قم، منشورات الحرمین، چاپ اول، 1404 ق.

 

شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسۀ المعارف الإسلامیۀ، چاپ اول، 1413 ق.

 

صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی چاپ هفتم، 1404 ق.

 

طباطبائی کربلایی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، قم، مؤسسۀ آل البیت (علیهم السلام)، چاپ اول، 1418 ق.

 

طوسی، محمد بن حسن، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران، دارالکتب الإسلامیۀ، چاپ اول، 1390 ق.

 

طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.

 

طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1407 ق.

 

طوسی، محمد بن حسن، النهایۀ فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ دوم، 1400 ق.

 

طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران، دارالکتب الإسلامیۀ، چاپ چهارم، 1407 ق.

 

طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، قم، موسسۀ النشر الإسلامی، چاپ سوم، 1373 .

 

عاملی غروی، جواد بن محمد، مفتاح الکرامۀ فی شرح القواعد، قم، مؤسسۀ آل البیت (علیهم السلام)، چاپ دوم، بی‌تا.

 

العانی، محمد شلال و العمری، عیسی، فقه العقوبات فی الشریعۀ الإسلامیۀ، عمان، دار المیسرۀ للنشر، چاپ اول، 1998 م.

 

علامه حلی، حسن بن یوسف، ارشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1410 ق.

 

علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعۀ فی أحکام الشریعۀ، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413 ق.

 

علم‌الهدی، علی بن حسین، الإنتصار فی انفرادات الإمامیۀ، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1415 ق.

 

فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1416 ق.

 

کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی ـ اختیار معرفۀ الرجال (مع تعلیقات میرداماد الأسترآبادی)، مشهد، موسسه‌ی نشر دانشگاه مشهد، چاپ اول، 1409 ق.

 

کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیۀ، چاپ چهارم، 1407 ق.

 

مجلسی، محمد تقی بن مقصودعلی، روضۀ المتقین، قم، موسسه‌ی فرهنگی اسلامی کوشانبور، چاپ دوم، 1406 ق.

 

محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه‌ی اسماعیلیان، چاپ دوم، 1408 ق.

 

مفید، محمد بن محمد، المقنعۀ، قم، کنگره‌ی جهانی هزاره‌ی شیخ مفید، چاپ اول، 1413 ق.

 

مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، زبدۀ البیان فی أحکام القرآن، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چاپ اول، بی‌تا.

 

مقدس اردبیلی، احمد بن محمد ، مجمع الفائدۀ و البرهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1403 ق.

 

نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، موسسۀ النشر الإسلامی، چاپ ششم، 1365 .

 

نراقی، احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعه فی أحکام الشریعۀ، قم: مؤسسۀ آل البیت (علیهم السلام)، چاپ اول، 1415 ق.