محاسبه بار اطلاعاتی متون علمی فارسی براساس شاخص آنتروپی نظریه اطلاعات

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 1، دوره 6، شماره 1، آذر 1395، صفحه 88-108   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v6i1.25955

نویسندگان

اعظم بیگ لو^* ؛ محمدرضا داورپناه

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هدف: هدف عمده این پژوهش، محاسبه میزان بار اطلاعاتی واژه‌های متون علمی فارسی و بررسی رابطه برخی ویژگی‌های واژه و بار اطلاعاتی آن برمبنای مقیاس آنتروپی شانون است.
روش: پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوا و در جامعه آماری شامل 752 مقاله برگرفته از فهرست مجلات علمی پژوهشی در سال 1388 صورت پذیرفت. نمونه پژوهش شامل 320 مقاله بود که با توجه به گستردگی آن در هر حوزه تنها 10 درصد از مقالات به صورت تصادفی انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت.
یافته‌ها: پژوهش حاضر نشان داد، بار اطلاعاتی واژه با احتمال رخداد آن رابطه‌ای معکوس دارد. با افزایش تعداد حالات ممکن میزان پیش‌بینی‌پذیری و آنتروپی واژه افزایش یافته و اطلاعات کمتری منتقل می‌نماید. طول واژه نیز رابطه‌ای مستقیم با بار اطلاعاتی آن دارد. حوزه‌های مختلف علمی در میزان اطلاعاتی که انتقال می‌دهند یکسان نیستند و حوزه علوم انسانی بیشترین میزان آنتروپی و کمترین میزان اطلاعات را نسبت به سایر حوزه‌ها داراست.

کلیدواژه‌ها

نظریه اطلاعات؛ آنتروپی؛ بار اطلاعاتی واژه؛ متون علمی فارسی

مراجع

بریس، نیکلا، کمپ ریچارد، و سنلگار، رزمری (1391). تحلیل داده‌های روانشناسی با برنامه اس پی اس اس. ترجمه خدیجه علی‌آبادی و علی صمدی. تهران: دوران

حری، عباس (1381). دائره‌المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی. تهران: مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران

داورپناه، محمدرضا، و بلندیان، صدیقه (1386). تحلیل متن مقالات فارسی و امکان نمایه سازی ماشینی آن‌ها براساس قانون زیف. فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت: ویژه نامه کتابداری و اطلاع رسانی، دور دوم

سنجی، مجیده، و داورپناه، محمدرضا (1388). شناسایی واژه‌های غیرمفهومی (رایج) در نمایه سازی خودکار مدارک فارسی. فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی، 12(48)، 23- 35

میرزایی، اردوان. (1385). حشو در زبان با رویکرد نظریه اطلاعات. پیک نور، 4(4)، 40-48

وحیدیان کامیار، تقی (1379). دستور زبان فارسی1. تهران: سمت

هاشمی، محسن، و ساوجی، محمدحسن (1386). فشرده سازی متن فارسی با استفاده از الگوریتم‌های حسابی و هافمن و مقایسه آن با فشرده سازی متن انگلیسی. مجموعه مقالات پانزدهمین کنفرانس مهندسی برق ایران. تهران

هویدا، علیرضا (1378). آمار و روش‌های کمی در کتابداری و اطلاع‌رسانی. تهران: سمت.

Bartlett, M. S. (2007). Information Maximization in Face Processing. Neurocomputing, 70(13–15), 2204-2217.

Cancho, R., & Martin, F. M. d. P. (2011).Information content versus word length in random typing. Journal of Statistical Mechanics: Theory and Experiment, 2011(12), L12002.

Caraballo, S. A., & Charniak, E. (1999). Determining The Specificity Of Nouns From Text. Proceedings of the 1999 Joint SIGDAT Conference on Empirical Methods in Natural Language Processing and Very Large Corpora.

Fragos, K., Maistros, Y., & Skourlas, C. (2005).A weighted maximum entropy language model for text classification. NLUCS, 55-67.

Frisson, S., Rayner, K., & Pickering, M. J. (2005). Effects of contextual predictability and transitional probability on eye movements during reading. JExpPsychol Learn MemCogn, 31(5), 862-877.

Genzel, D., & Charniak, E. (2002).Entropy rate constancy in text. Paper presented at the Proceedings of the 40th Annual Meeting on Association for Computational Linguistics, Philadelphia, Pennsylvania.

Hegazi, N., Ali, N., & Abed, E. (1987). Information content in textual data: Revisited for Arabic text. Journal of the American Society for Information Science, 38(2), 133-137.

Kireyev, K. (2009). Semantic-Based Estimation of Term Informativeness. The 2009 Annual Conference of the North American Chapter of the ACL. Boulder, Colorado

Lin, L., & Yu-Shu, L. (2005). Research and realization of naive Bayes English text classification method based on base noun phrase identification. Paper presented at ITI 3rd International Conference, Cairo.

Luhn, H. P. (1957). A statistical approach to mechanized encoding and searching of literary information. IBM Journal of Research and Development, 1, 309-317.

MacKay, D. J. C. (2003). Information theory, inference and learning algorithms.Cambridge: CambridgeUniversity Press.

Manning, C. D. & Schutze, H. (1999).Foundations of Statistical Natural Language Processing, Cambridge:MIT Press.

Melamed, I.D. (1997). Measuring Semantic Entropy. Proceedings of the SIGLEX Workshop on Tagging Text with Lexical Semantics.

Montemurro, M. A. & Zanette, D. H. (2001).Entropic analysis of the role of words in literary texts. Advances in Complex Systems.5(1), 7-17.

Nemirovsky, D., & Dobrynin, V. (2008).Word importance discrimination using context information. In Proceedings TREC

Ryu, P. M., & Choi, K. S. (2004). Determining the Specificity of Terms based on Information Theoretic Measures. Paper presented at Poster Session of 3rd International Workshop on Computational Terminology. Daejeon, Korea

Tomokiyo, T., & Hurst, M. (2003). A language model approach to keyphrase extraction. Paper presented at the Proceedings of the ACL 2003 workshop on Multiword expressions: analysis, acquisition and treatment - Volume 18, Sapporo, Japan.

Weber, P. R. (1990). Basic content analysis. Newbury Park, Calif.

Yu, L.-C., Wu, C.-H., & Hovy, E. (2008). OntoNotes: corpus cleanup of mistaken agreement using word sense disambiguation. Paper presented at the Proceedings of the 22nd International Conference on Computational Linguistics - Volume 1, Manchester, United Kingdom.

Zou F., Wang F.L., Deng X., & Han S. (2006), Automatic Identification of Chinese Stop Words. A special issue on Advances in Natural Language Processing of the journal Research on Computing Science (p 151-162).