Mutability of Protective Covenant (dhamma) with the Birth of Modern Citizenship Rights

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

Article 4, Volume 48, Issue 2 - Serial Number 105, August 2016, Pages 89-115   

Document Type: Research Article

DOI: 10.22067/fiqh.v48i25.14082

Authors

Hasan Ghos¹; Mehdi Mehriz Sani³;

¹Academic member at the Department of Jurisprudence and the Fundamentals of Islamic Law at Islamic Azad Univeristy, Birjand

²Ferdowsi University of Mashhad

³Imam Khomeini & Islamic Revolution Institute

Abstract

The Islamic legal system established an institution based on which the followers of the triple religions, that is, Judaism, Christianity and Zoroastrianism, under the condition of accepting an agreement entitled as “dhamma”, could seek equality with Muslims in many citizenship rights and obligations; whereas, they have never enjoyed those equal rights. During recent years, Muslim scholars have tried to justify this rule and to reduce its negative consequences to the least possible extent. Considering the transformation of the case, the effect of time and place, and with regard to prudential jurisprudence as well as governmental jurisprudence, the authors of this brief article have attempted to prove that juridical laws regarding dhamma need to change, for the concept of dhamma and the many laws coming after that belong to the pre-modern era, when the concepts such as country, land, border, nationality and etc. either did not exist at all, or were not applied in their present sense. This doesn’t mean, however, that there is no legal dichotomy between the Muslim citizens and the People of the Book (ahl al-kitāb), for in many domains such as personal status (ahwāl al-shakhsīyya), one can still consider the dichotomy. The methodology of the present research is a combination of two
different approaches: intra-jurisprudential ‒concerning traditional independent reasoning (ijtihād-i sunnatī) which uses juridical proofs and evidences‒ and extra-jurisprudential; a second degree knowledge which is so called a juridical philosophy.

Keywords

people of the covenant (ahl al-dhamma); people of the Book (ahl al-kitāb); Christianity; Judaism; Zoroastrianism; Citizenship; juridical laws

References

قرآن کریم.

ابراهیمی، عبدالجواد، «تبیین ثابت و متغیر در شریعت اسلام»، مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (ره)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول، 1374.

ابن بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، انتشارات جامعه مدرسین، چاپ دوم، 1404 ق.

ابن شعبه، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول (ص)، قم، مؤسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، چاپ دوم، 1404 ق.

ابن عربی، محمد بن عبدالله، تفسیر ابن عربی، نرم افزار جامع التفاسیر نور.

ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر ابن کثیر، بیروت، دار المعرفه، چاپ اول، 1412 ق.

ابوحیان، محمد بن یوسف، تفسیر البحر المحیط، نرم افزار جامع التفاسیر نور.

احمدی، بابک، مدرنیته و اندیشه انتقادی، تهران، نشر مرکز، 1389.

ادیبی، حسین، «مقدمه‌ای بر جامعه شناسی شهری»، نامه علوم اجتماعی، شماره 6، سال 1355، صص22 – 32.

امینی، عبدالحسین، الغدیر، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ چهارم، 1397 ق.

آراسته خو، محمد، فرهنگ اصطلاحات علمی اجتماعی، تهران، چاپخش، 1381.

آریانی، جعفر، «حقوق متقابل مسلمانان و اهل کتاب»، مجموعه مقالات همایش بین المللی حقوق بشر و گفت‌و‌گوی تمدن‌ها، تهران، انتشارات دانشگاه مفید، 1380.

آقابخشی، علی، فرهنگ علوم سیاسی، تهران، چاپ تندر، 1363.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران، گنج دانش، چاپ بیست و دوم، 1388.

حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

حمید الله، محمد، سلوک بین المللی دولت اسلامی، ترجمه مصطفی محقق داماد، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ چهارم، 1386.

خمینی، روح الله، انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایة، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).

خمینی، روح الله، تحریرالوسیله، قم، دار الکتب العلمیه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1409 ق.

خویی، ابوالقاسم، مبانی تکمله المنهاج، نجف، مطبعه الآداب، بی‌تا.

خویی، ابوالقاسم، منهاج الصالحین، قم، مدینه العلم، چاپ بیست و هشتم، 1410 ق.

دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، بی‌تا.

زحیلی، وهبه، الفقه الاسلامی و ادلته، بیروت، دارالفکر، 1404 ق.

زحیلی، وهبه ، آثار الحرب فی الفقه الاسلامی، دمشق، دارالفکر، چاپ سوم، 1401 ق.

سروش، عبد الکریم، «مقاله حکومت دموکراتیک دینی»، حقوق بشر از منظر اندیشمندان، به کوشش محمد بسته‌نگار، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ اول، 1380.

سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، تفسیر الدر المنثور، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1365.

سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، تفسیر جلالین، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.

شایان مهر، علیرضا، دائره المعارف تطبیقی علوم اجتماعی (کتاب اول)، تهران، کیهان، چاپ اول، 1377.

شریف‌الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، تعلیق شیخ محمد عبده، بیروت، دارالمعرفه للطباعه و النشر، بی‌تا.

شمس الائمه سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، بیروت، دار المعرفه، 1406 ق.

شیبانی، ملیحه، «شهروندی و مشارکت در نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی»، فصلنامه علمی پژوهشی حقوق تأمین اجتماعی، شماره 1، سال اول، 1384.

صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام، دار الکتب الاسلامیه، قم، 1367.

صدر افشار، غلامحسین، فرهنگ فارسی امروز، تهران، نشر کلمه، 1373.

طباطبایی، محمد حسین، المیزان، قم، مؤسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، 1402 ق.

طباطبایی، محمد حسین ، فرازهایی از اسلام، تنظیم از مهدی آیت اللهی، قم، انتشارات جهان آرا، بی‌تا.

طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، بیروت، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، چاپ اول، 1415 ق.

طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، قم، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1363.

طوسی، محمد بن حسن ، التبیان، قم، مکتبه الاعلام الاسلامی، چاپ اول، 1409 ق.

طوسی، محمد بن حسن ، الخلاف، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول، 1417 ق.

طوسی، محمد بن حسن ، المبسوط، تهران، المکتبه المرتضویه، 1387 ق.

عبادیان، محمود، «مقاله حقوق بشر جهان شمولی و پیامدها»، مجموعه مقالات همایش بین المللی حقوق بشر و گفت‌و‌گوی تمدن‌ها، تهران، انتشارات دانشگاه مفید، چاپ اول،1380.

عجلونی، اسماعیل بن محمد، کشف الخفاء و مزیل الالباس، قم، دار الکتب العلمیه، چاپ دوم، 1408 ق.

عظیمی، فخرالدین، دموکراسی، جامعه مدنی و تمدن مدرن، تهران، چاپ نقش و نگار، 1377.

علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکره الفقهاء، قم، مکتبه الرضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، بی‌تا.

عمید زنجانی، عباسعلی، «امام علی (ع) و حقوق اقلیت‌ها»، کتاب نقد، شماره 18، تهران، بهار 1380، صص 50-81.

عمید زنجانی، عباسعلی ، اسلام و همزیستی مسالمت آمیز، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1344.

عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، تهران، انتشارات سمت، چاپ اول، 1379.

فاضل لنکرانی، محمدجواد، «مقاله زمان و مکان در فقه»، مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (ره)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول، 1374.

فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان، نرم افزار جامع التفاسیر نور.

فالکس، کیث، «شهروند و جامعه سیاسی»، مجله بازتاب اندیشه، ترجمه محمد تقی دلفروز، شماره 3، دی ماه 1381.

فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر صافی، قم، مؤسسه الهادی، چاپ دوم، 1416 ق.

قرضاوی، یوسف، غیر المسلمین فی مجتمع المسلمین، ترجمه داود دشتی، تهران، انتشارات احسان، چاپ اول، 1381.

قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1405 ق.

قلعه جی، محمد رواس، معجم لغه الفقهاء، ریاض، دارالنفائس، چاپ دوم، 1408 ق.

کامیار، غلامرضا، حقوق شهری و شهرسازی، تهران، انتشارات مجد، چاپ سوم، 1387.

کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم، دار الکتب الاسلامیه، چاپ سوم، 1388 ق.

گولد، جولیوس و ویلیام ل. کولب، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه محمدجواد زاهدی مازندانی، تهران، نشر مازیار، 1376.

لوییز، ویرث، شهرگرایی شیوه‌ای از زندگی، تهران، نشر ایران، چاپ اول، 1358.

ماوردی، علی بن محمد، الاحکام السلطانیه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ دوم، 1406 ق.

مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1403 ق.

محامد، علی، «تبیین مفهومی احکام اولیه و ثانویه و احکام حکومتی از دیدگاه فقهای شیعه»، مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (ره)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول، 1374.

محقق داماد، مصطفی، «مقاله پژوهشی در مبانی تطبیق پذیری قوانین اسلامی با تحولات اجتماعی و تقابل آن‌ها»، مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (ره)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول، 1374.

محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، قم، دارالحدیث، چاپ اول، 1416 ق.

مطهری، مرتضی، اسلام و مقتضیات زمان، تهران، صدرا، 1370.

معین، محمد، فرهنگ معین، تهران، انتشارات امیر کبیر، چاپ چهارم، 1360.

مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، زبده البیان، قم، مکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، بی‌تا.

منصور، جهانگیر، قانون مدنی، تهران، نشر دیدار، چاپ چهل و پنجم، 1391.

موحد، محمدعلی، در هوای حق و عدالت (از حقوق طبیعی تا حقوق بشر)، تهران، نشر کارنامه، 1381.

مهریزی، مهدی، فقه پژوهی، تهران، وزارت ارشاد، چاپ اول، 1382.

نائینی، محمد حسین، فوائد الاصول، مقرر: کاظمی خراسانی، قم، مؤسسه نشر اسلام، بی‌تا.

نوابخش، مهرداد، «بررسی مفهوم شهر و شهروندی از دیدگاه جامعه شناسی»، مجله جامعه شناسی، شماره 5، بهار 1385.

همدانی، رضا بن محمدهادی، مصباح الفقیه، قم، مکتبه صدر، بی‌تا.

هُوَیدی، فهمی، مواطنون لا ذمیّون موضع غیر المسلمین فی مجتمع المسلمین، قاهره، دار الشرق، چاپ اول، 2005 م.

یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1399 ق.

Lamont, Corliss, The Philosophy of Humanism, New York: Frederick Ungar Publishing .(1949)