زمین شناسی و نحوه تشکیل پلاسرهای تیتانیوم دار ناحیه دره جوگز بالا در منطقه فنوج، استان سیستان و بلوچستان

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 5، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 13، دی 1394، صفحه 327-341   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v7i2.28197

نویسندگان

سید جواد مقدسی^* ؛ جواد یزدی

پیام نور

چکیده

پلاسرهای تیتانیوم دار منطقه فنوج در فاصله 35 کیلومتری شمال شهرستان فنوج در جنوب باختری استان سیستان و بلوچستان واقع است. منطقه مورد مطالعه بخش کوچکی از پیکره افیولیتی فنوج - مسکوتان (رمشک) با سن کرتاسه پسین را تشکیل می دهد. اکتشافات مقدماتی و نیمه تفصیلی در منطقه فنوج نشان داده است که ناحیه دره جوگز بالا پرعیارترین ناحیه تیتانیوم‌دار در منطقه فنوج است. واحدهای هورنبلند گابرو و الیوین گابرویی منطقه، سنگ مادر پلاسرهای تیتانیوم‌دار ناحیه دره جوگز بالا هستند و از نظر کانی‌شناختی شامل پلاژیوکلازهای دگرسان‌شده، کلینوپیروکسن، الیوین و آمفیبول می باشند. ایلمنیت مهمترین کانه تیتانیوم دار در واحدهای سنگی ذکر شده است. مطالعات کانی‌شناختی نشان می دهد که بخش سنگین رسوبات تیتانیوم‌دار ناحیه دره جوگز بالا عمدتاً شامل ایلمنیت است و کانیهای تیتانومگنتیت، روتیل و اسفن نیز به‌ مقدار جزئی حضور دارند. بررسی میزان تمرکز کانی ایلمنیت در رسوبات رودخانه ای همچنین نشان می دهد که با افزایش فاصله از سنگ مادر، میزان تمرکز افزایش پیدا می کند و در پایین‌دست به حداکثر مقدار خود می‌رسد. شواهد زمین شناسی نشان می دهد که پلاسرهای تیتانیوم دار ناحیه دره جوگز بالا در اثر تخریب و هوازدگی سنگهای مادر گابرویی حاوی کانیهای تیتانیوم دار، و تمرکز و نهشته شدن آنها در بستر رودخانه جوگز بالا تشکیل شده اند.

کلیدواژه‌ها

پلاسرهای تیتانیوم دار؛ ایلمنیت؛ دره جوگز بالا؛ فنوج

مراجع

Adabi, M.H. and Karimpour, M.H., 2002. Nomenclature and comprehensive classification of sedimentary, igneous and metamorphic rocks. Ferdowsi University publication, Mashhad, 272 pp. (in Persian)

Aghanabati, A., 2006. Geology of Iran. Geological Survey of Iran, Tehran, 586 pp. (in Persian)

Amadeh, A.A., Paydar, M.H., Ataei, A., Emami, M. and Vaghar, R., 2000. Upgrading of ilmenite and titanomagnetite concentrates of Kahnuj ore by Slag-making method. Journal of the college of engineering, 34(3): 35-43. (in Persian with English abstract)

Arshadi, S. and Mahdavi, M.A., 1987. Geological map of the Fanuj quadrangle, scale 1:100,000. Geological Survey of Iran.

Azarm, F., 1985. Study and evaluation of heavy minerals. Geological Survey of Iran, Tehran, 55 pp. (in Persian)

Dill, H.G., 2010. The chessboard classification scheme of mineral deposits: Mineralogy and geology from aluminum to zirconium. Earth-Science Reviews, 100(1-4): 1-420.

Dill, H.G. and Ludwig, R.R., 2008. Geomorphological-sedimentological studies of landform types and modern placer deposits in the savanna (southern Malawi). Ore Geology Reviews, 33(3): 411-434.

Dimanche, F. and Bartholome, P., 1976. The alteration of ilmenite in sediments. Minerals Science and Engineering, 6(3): 187-200.

Friedman, G.M., Sanders, J.E. and Kopaska-Merkel, D.C., 1992. Principles of sedimentary deposits, stratigraphy and sedimentology. Macmillan, New York, 717 pp.

Garnet, R.H.T. and Bassett, N.C., 2005. Placer deposits. In: J.W. Hedenquist, J.F.H. Thompson, R.J. Goldfarb and J.P. Richards (Editors), Economic Geology 100th Anniversary Volume, Society of Economic Geologists. Littleton, Colorado, pp. 813-843.

Guilbert, J.M. and Park, Jr.C.F., 1997. The geology of ore deposits. Freeman and Company, New York, 985 pp.

Harben, P.W. and Kuzvart, M., 1997. Industrial minerals: A global geology. Industrial Minerals Information Limited, London, 462 pp.

Klein, C. and Dutrow, B., 2008. Manual of mineral science. John Wiley & Sons, New York, 716 pp.

Kowsari, S., Alavi Naeini, M., Azarm, F. and Rezvani, B., 1987. Detailed exploration report of Kahnuj titanium deposit. Geological Survey of Iran, Tehran, 250 pp. (in Persian)

Laznicka, P., 2006. Giant metallic deposits: future sources of industrial metals. Springer-Verlag, Berlin Heidelberg, 732 pp.

MacDonald, E.H., 1983. Alluvial mining, the geology, technology and economic of placers. Chapman and Hall, London-,New York, 508 pp.

Moghaddasi, S.J., 2006. Principle of mineralography. Payame Noor University publication, Tehran, 224 pp. (in Persian)

Morley, I.W., 1982. Black sands: A history of the mineral sand mining industry in eastern Australia. University of Queensland Press, Australia, 278 pp.

Patyk-Kara, N.G., Gorelikova, N.V., Bardeeva, E.G. and Shevelev, A.G., 2001. Mineralogy of placers: Modern approaches and solutions. Lithology and Mineral Resources, 36(5): 393-405.

Rattigan, J.H. and Stitt, P.H., 1990. Heavy minerals. In: K.R. Glasson and J.H. Rattigan (Editors), Geological aspects of the discovery of some important mineral deposits in Australia. Australasian Institute of Mining and Metallurgy, Melbourne, pp. 369–378.

Robb, L.J., 2005. Introduction to ore-forming processes. Blackwell Publishing, United Kingdom, 373 pp.

Shafaii Moghadam, H. and Stern, R.J., 2011. Late Cretaceous forearc ophiolites of Iran. Island Arc, 20(1): 1-4.

Slingerland, R. and Smith, N.D., 1986. Occurrence and formation of Water-Laid placers. Annual Review of Earth and Planetary Sciences, 14(1): 133-147.

Tadayon, A. and Azarm, F., 1983. Systematic exploration of the Taham quadrangle, scale 1:100000. Geological Survey of Iran, Tehran, 116 pp. (in Persian)

Takin, M ., 1972. Iranian geology and continental drift in the Middle East. Nature, 235(5334): 147-150.

Williams, V.A., 1990. WIM 150 detrital heavy mineral deposit. In: F.E. Hughes (Editor), Geology of the mineral deposits of Australia and Papua New Guinea. Australasian Institute of Mining and Metallurgy, Melbourne, pp. 1609–1614.

Yazdi, J., 2010. Economic geology of Fanuj titaniferous placer deposit (southwest of Zahedan) and its comparison with Kahnuj titanium placer (Kerman). Unpublished master's thesis, Payame Noor University, Tabriz, Iran, 236 pp. (in Persian with English abstract)