تاثیر فعالیت‌های کشاورزی بر تنوع و فراوانی قارچ‌های مایکوریزا در مزارع گندم استان خراسان

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 7، دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 12، 1387، صفحه 271-284   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v6i2.2434

نویسندگان

علیرضا خداشناس¹؛ علیرضا کوچکی^{* 2}؛ پرویز رضوانی مقدم²؛ امیر لکزیان³؛ مهدی نصیری محلاتی²

¹دانشجوی دکترای زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

²گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

³گروه علوم خاک دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

قارچ‌های مایکوریزا بعنوان بخشی از تنوع زیستی خاک، نقش قابل توجهی در کارکردهای اکوسیستم ایفا می‌کنند. برای تعیین وجود، فراوانی و تنوع قارچ‌های مایکوریزا و همچنین اثر فعالیت‌های کشاورزی بوم نظام زراعی اصلی استان خراسان بر قارچ‌های مایکوریزا، مطالعه‌ای در سه منطقه متفاوت از نظر میانگین درجه حرارت و بارندگی سالیانه در شهرستان‌های شیروان، مشهد و گناباد انجام شد. دو سیستم کشاورزی کم نهاده و پرنهاده گندم و سیستم طبیعی در هر منطقه به عنوان اکوسیستم‌های مورد مطالعه انتخاب گردیدند. مصرف نهاده‌های کشاورزی ملاک تمایز مزارع در سیستم‌های کشاورزی بود، به طوریکه مزارع سیستم کم نهاده و پرنهاده در هر منطقه به ترتیب بر اساس کمترین و بیشترین مقدار مصرف نهاده ها انتخاب گردیدند. در هر منطقه از خاک مزارع گندم کم نهاده و پرنهاده و سیستم طبیعی نمونه گیری انجام شده و درصد مواد آلی خاک و تعداد اسپور قارچ‌های مایکوریزا تعیین شد. درصد مواد آلی خاک در همه مناطق و سیستم‌های مورد مطالعه پایین بود و تحت تاثیر فعالیت‌های کشاورزی افزایش معنی‌داری نشان داد. میانگین تعداد کل اسپور مایکوریزا در مناطق شیروان، مشهد و گناباد به ترتیب 118، 99 و 76 عدد در هر گرم خاک خشک بوده و تحت تاثیر منطقه مورد مطالعه تفاوت معنی‌داری داشت. تعداد کل اسپور مایکوریزا تحت تاثیر مواد آلی خاک و تولیدات گیاهی در سیستم‌های مورد مطالعه نیز تفاوت معنی داری داشته و سیستم‌های کشاورزی برتری قابل توجهی بر سیستم‌های طبیعی نشان دادند. غنای گونه‌ای قارچ‌های مایکوریزا در سیستم‌های پرنهاده و طبیعی گناباد 4 و در سایر سیستم‌های مورد مطالعه 5 بود. توزیع فراوانی گونه‌های قارچ مایکوریزا در مناطق و سیستم‌های مورد مطالعه نیز تفاوت معنی‌داری داشت. بر اساس نتایج، قارچ‌های مایکوریزا در خاک سیستم‌های مورد مطالعه حضور قابل توجهی دارند و فعالیتهای کشاورزی باعث بهبود شرایط برای ایجاد همزیستی و بهره‌وری از کارکردهای آنها گردیده است، اما سودمندی این همزیستی مستلزم شناخت گونه‌های موثر و توجه به آنها در مدیریت سیستم‌های کشاورزی است.

واژه‌های کلیدی: مایکوریزا، مواد آلی خاک، گندم، سیستم‌های کشاورزی.