عدم به مثابه علت در فیزیک ارسطو

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 12، دوره 51، شماره 2 - شماره پیاپی 103، آذر 1398، صفحه 253-273   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v51i2.76178

نویسندگان

ذوالفقار همتی؛ سمیه رفیقی

دانشگاه تبریز

چکیده

از مسائلی که در دوران باستان ذهن بسیاری از متفکران را به خود مشغول داشته بود، مسئله تغییر، کون و فساد و نقش مبادی در این فرایندها بود. مواضع برخی فیلسوفان نخستین به تناقضاتی هم‌چون انکار حرکت و هرگونه تقرر در موجودات منجر شده بود؛ اما ارسطو طبیعت را در معرض حرکت می‌داند و با وجود اینکه ماده و صورت را به عنوان مبدأ و علت اصلی هرگونه ایجاد و تغییری در نظر می‌گیرد، همچنین عنصر سومی با عنوان «عدم» را نیز برای تغییر و کون و فساد در طبیعت ضروری دانسته و از این طریق معمای قدیمی فوق را حل می‌کند. چنانکه مشهور است، ماده و صورت در میان علل چهارگانه ارسطو قرار دارند ولی علیرغم مطالب صریح درباره عدم، این مورد جزو علل نیست؛ درحالی‌که بررسی نقش آن نشان می‌دهد که می‌توان آن را نیز به مثابه نوعی علت در نظر گرفت، زیرا زمینه را برای ایجاد و تغییر اشیاء فراهم می‌آورد. در این مقاله می‌کوشیم با بررسی نقش عدم در طبیعت نشان دهیم که بدون آن پیدایش و تغییر در موجودات ممکن نیست و در واقع نوعی علت است.

کلیدواژه‌ها

مبادی؛ علت؛ عدم؛ ماده و صورت؛ قوه و فعل

مراجع

1 - ارسطو، (1385)، فیزیک، ترجمه محمدحسن لطفی تبریزی، تهران طرح نو.

2-ارسطو، (1385)، مابعدالطبیعه، ترجمه محمد حسن لطفی تبریزی، تهران طرح نو.

3- ارسطو، (1384)، مابعدالطبیعه، ترجمه شرف الدین خراسانی، چاپ سوم، تهران، حکمت.

4- افلاطون، (1395) مجموعه آثار، ترجمه محمدحسن لطفی، انتشارات خوارزمی

5- راس، دیوید، (1377)، ارسطو، ترجمه مهدی قوام صفری، تهران، فکر روز.

6- علامه طباطبایی، (1374)، بدایه الحکمه، ترجمه و شرح شیروانی، جلد دو، قم، مرکز انتشارات حوزه علمیه.

7- قوام صفری، مهدی (1382)، صورت در فلسفه ارسطو، تهران، حکمت.

8- Aquinas, T. (1995), Commentary on Aristotle’s Metaphysics, Trans.P.Rown, J., Dumb Ox Books

9- ………….. (1999), Commentary on Aristotle’s Physics, Trans. Blackwell R.J, and others, Dumb Ox Books

10- Aristotle, (1995), The Complete Works of Aristotle, Ed: Barnes, J., Two Volumes, Six Printing, Prinston University Press

11- Bechler, Z. (1995), Aristotle’s Theory of Actuality, State University of New York Press

12- Bunnin, N. and Jiyuan Yu (2004), The Blackwell Dictionary of Western Philosophy, Blackwell Publishing

13- Charlton, W. (2006), Aristotle Physics: Book I and II, Oxford University Press

14- Code, A. (1999), ‘The Persistence of Aristotelian Matter’, in Aristotle Critical Assessments, Ed. P.Gerson, L., Vol 2, Routledge University Press

15- Guthrie, w.k.c (1981), A History of Greek Philosophy: Aristotle, an encounter, Volume VI, Cambridge University Press

16- Leth Fink,J. (2015), Suarez on Aristotelian Causality, Brill,Boston

17- Mortley, R. (1986), From Word to Silence: The rise and fall of logos, (Theophaneia Bd 30) Bonn: Hanstein

18- Philoloponus, (2014), On Aristotle Physics1.4-9, Trans. Osborne, C., Bloomsbury Academic

19- Ross, D. (1979), Aristotle’s Physics, Revised Text, With Introduction and Commentary, Oxford University Press

20- Simplicius (2014), On Aristotle Physics 1. 5-9, Trans. Baltussen, H. and others, Bloomsbury Academic