رویکرد معناشناسانه قالبی به انواع فعل ناقل و راهبردهای برگردان آن‌ها در ادبیات روایی: نمونه موردی برگردان فارسی رمان دل تاریکی

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 3، دوره 52، شماره 4، بهمن 1398، صفحه 57-77   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.v52i4.83957

نویسنده

علیرضا راستی^*

گروه زبان انگلیسی، دانشگاه سلمان فارسی کازرون، کازرون، ایران

چکیده

هدف از پژوهش کنونی بررسی راهبردهای ترجمة افعال ناقل به فارسی در چارچوب رهیافت معناشناسی قالبی است. بدین‌منظور در گام اول تمام ٣٦٠  فعل ناقل موجود در متن اصلی رمان دل تاریکی استخراج شد و سپس مطابق با فهرست قالبی سمز (2009) با ناقل‌های مورد استفاده در برگردان فارسی اثر توسط صالح حسینی به‌طور تطبیقی بررسی شد. یافته‌ها علاوه بر بسامد بسیار بالای قالب‌های معنایی ارتباط بیانی، حاکی از بسامد نسبی قالب‌های ارتباط پرسشی، ارتباط حفظ نوبت، ارتباط حالتی، و ارتباط صوتی و نیز رخداد اندک یا عدم وجود مصادیق مربوط به سایر قالب‌ها در هر دو اثر بود. در گام بعدی پژوهش، دوازده راهبرد ترجمه که توسط مترجم استفاده شده بود، شناسایی شد. یافته‌ها حاکی از آن بود که پس از راهبرد برگردان تحت‌اللفظی، راهبردهایی نظیر تبدیل ناقل‌های لحنی به خنثی، تبدیل فعل غیرناقل به ناقل، استفاده از ساخت‌های قید + فعل و عبارت حرف اضافه + فعل، و تبدیل فعل ناقل به دو ناقل در متن مقصد بیشترین بسامد را در پیکرة زبانی داشتند. با توجه به یافته‌ها به‌نظر می‌رسد زبان انگلیسی به‌ویژه در گونة ادبی روایی خود از افعال گفتاری بیشتر و ساخت‌های با انعطاف بیشتری نسبت به فارسی بهره می‌جوید که برگردان آن‌ها را برای مترجم فارسی چالش‌برانگیز می‌سازد. از نتایج این تحقیق و تحقیقات تکمیلی مشابه می‌توان در توانمندسازی مترجمان تازه‌کار و کمک به غنای ظرفیت برگردان فارسی بهره جست.

کلیدواژه‌ها

فعل ناقل؛ راهبردهای ترجمه؛ معنا شناسی قالبی؛ متون روایی؛ دل تاریکی

مراجع

بهزادی، م.، خزاعی‌فرید، ع.، و خوش‌سلیقه، م. (1395). تحلیل شیوه‌های گوناگون بازنمایی گفتار در داستان‌های فارسی قبل و بعد از نهضت ترجمه در عصر قاجار. زبان و ادبیات فارسی، 81(26)، 7-32.

کنراد، ژ (۱۳۶۴). دل تاریکی. ترجمة صالح حسینی. تهران: نیلوفر.

نورا، م. (1393). تحول افعال ناقل در متون روایی زبان فارسی در اثر ترجمه. مترجم، 54، 79-98.

نورا، م.، و خزاعی‌فرید، ع. (1397). توصیف برخی هنجارهای زبانی مترجمان ادبی ایران از آغاز مشروطه تاکنون. مطالعات زبان و ترجمه، ۵۱(4)، 49-84.

 

Baker, M. (2000). Towards a methodology for investigating the style of a literary translator. Target, 12, 241-266.

Caldas-Coulthard, C. R. (1994). On reporting: The representation of speech in factual and factional narratives. In M. Coulthard (Ed.), Advances in written text analysis (pp. 295-308). London England: Routledge.

Conrad J. (1995). Joseph Conrad: Three novels. London, England: MacMillan.

Konno, M. (2013). Inverted reporting verbs in the sentence-initial position in English. Token: A Journal of English Linguistics, 2, 149-168.

Koskinen, K., & Paloposki, O. (2010). Retranslation. In Y. Gambier, & L. van Doorslaer (Eds.), Handbook of translation studies, (pp. 294-298). Amsterdam, Netherlands: John Benjamin.

Laviosa, S., Pagano, A., Kemppanen, H., & Ji, M. (2017). Textual and contextual analysis in empirical translation studies. Singapore, Malaysia: Springer.

Mokhtari Ardekani, M. A. (2002). The translation of reporting verbs in English and Persian. Babel, 48(2), 125-134.

Murphy, M. L., & Koskela, A. (2010). Key terms in semantics. London, England: Continuum.

Pipalova, R. (2012). Framing direct speech: Reporting clauses in a contrastive study. Prague Journal of English Studies, 1(1), 74-107.

Puurtinen, T. (2003). Genre-specific features of translationese? Linguistic differences between translated and non-translated Finnish children's literature. Literary and Linguistic Computing, 18(4), 389-406.

Saldanha, G., & O'Brien, S. (2013). Research methodologies in translation studies. New York, NY: Routledge.

Sams, J. (2009). Genre-controlled construction in written language quotatives: A case study of English quotatives from two major genres. In R. Corrigan, E. A. Moravcsik, H. Ouali, & K. M. Wheatley (Eds.), Formulaic language 1: Distribution and historical change (pp. 147-169). Amsterdam, Netherlands: John Benjamin.

Schön, D. A. (1992). The reflective practitioner: How professionals think in action. London, England: Routledge.

Winters, M. (2007). F. Scott Fitzgerald's Die Schonen und Verdammten: A corpus-based study of speech-act report verbs as a feature of translators' style. Meta, 52(3), 412-425.

Wirf Naro, M. (2012). Fictive orality and formality as a translation problem. In J. Brumme, & A. Espunya (Eds.), Approaches to translation studies 35 (pp. 100-118). Amsterdam, Netherlands: Rodopi.