ابعاد فقر اطلاعاتی از منظر جهانی شدن در بستر رفتار اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه بیرجند

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 8، دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 11، آذر 1395، صفحه 145-166   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v6i1.43370

نویسندگان

سمیه رجبی^{* 1}؛ محمد رضا کیانی¹؛ محسن نوکاریزی²

¹دانشگاه بیرجند

²دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هدف: هدف از پژوهش حاضر سنجیدن میزان فقر اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه بیرجند در چهار شاخص آن (اضافه بار اطلاعاتی، خلأ اطلاعاتی، نابرابری اطلاعاتی و شکاف دیجیتال) و همچنین نقش جهانی شدن در فقر اطلاعاتی از نظر آنان می‌باشد.
روش‌: این پژوهش پیمایشی-کاربردی است که جامعه آماری آن را دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه بیرجند مشغول به تحصیل در نیمسال دوم سال 93-1392 تشکیل می‌دادند. نمونه‌گیری به روش تصادفی طبقه‌ای غیر نسبتی انجام گرفت که بر این اساس تعداد نمونه 120 نفر انتخاب شد. برای اجرای این پژوهش از دو پرسشنامه محقق‌ساخته استفاده شد.
یافته‌ها: میزان فقر اطلاعاتی دانشجویان به‌طورکلی بالاتر از حد متوسط بود؛ اما میزان فقر اطلاعاتی در شاخص‌های مختلف فقر اطلاعاتی متفاوت بود. بیش‌ترین میزان فقر اطلاعاتی در بین دانشجویان تحصیلات تکمیلی مربوط به شاخص نابرابری اطلاعاتی بود و بعد از آن شکاف دیجیتال و خلأ اطلاعاتی قرار داشتند و میزان اضافه بار اطلاعاتی کمتر از حد متوسط بود. در بحث مربوط به نقش جهانی شدن در تغییر میزان فقر اطلاعاتی از نظر دانشجویان مشخص شد جهانی شدن نقشی در کاهش و یا افزایش دو شاخص اضافه بار اطلاعاتی و نابرابری اطلاعاتی نداشت؛ اما باعث کاهش دو شاخص خلأ اطلاعاتی و شکاف دیجیتال می‌شود.

کلیدواژه‌ها

فقر اطلاعاتی؛ جهانی شدن؛ اضافه بار اطلاعاتی؛ خلأ اطلاعاتی؛ نابرابری اطلاعاتی؛ شکاف دیجیتال؛ دانشگاه بیرجند؛ دانشجویان

مراجع

اسماعیلی، غلامرضا (1388). جهانی شدن یا جهانی‌سازی؟. ماهنامه چاپ و تبلیغات، 7، 22-27.

بانک جهانی با همکاری انتشارات دانشگاه آکسفورد (1387). جهانی شدن، رشد و فقر: پژوهشی در طراحی اقتصاد همبسته جهانی، ترجمه صابر شیبانی اصل. تهران، نشر نی.

پیشگاهی‌فرد، زهرا (1380). ابعاد جهانی شدن. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. 157. 155- 172.

حاجیان پاشاکلائی، فرشاد (1385). جهانی شدن و تأثیرات پیامدهای آن بر جهان سوم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی- دانشکده علوم اجتماعی و روانشناسی.

رحیمی، صالح، بیگدلی، زاهد (1389). فقر اطلاعات: وجوه، ابعاد و راهکارهای مقابله با آن، تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 16(1)، 171-184.

گل‌محمدی، احمد ( 1382). دغدغه ای به نام جهانی شدن، کتاب ماه علوم اجتماعی، 77، 3-7.

مؤمنی، منصور، قیومی، علی (1391). تحلیل داده‌های آماری با استفاده از SPSS. تهران، منصور مؤمنی.

میرمحمدی، داوود (1381). جهانی شدن؛ ابعاد و رویکردها، مطالعات ملی، 3 (11)، 59-84.

نژاد ایرانی، فرهاد، رجب‌زاده، آرمین (1388). اضافه بار اطلاعاتی: ریشه‌ها و پیامدها، تدبیر، 212، 62-66.

وردی‌نژاد، فریدون، پاشایی‌زاد، حسین (1387). جهانی شدن، جامعه اطلاعاتی و شکاف دیجیتالی. بازیابی 19 مهر 1392، از http://athir.blogfa.com/post-3263.aspx

Angell, I. (1995). Winners and losers in the information age, LSE Magazine,7(1), 10-12.

Britz, J. J. & Blignaut, J. N. (2001). Information poverty and social justice. South African Journal of Library and Information Science, 67(2), 63-69.

Britz, J. J. (2004). To Know or not to Know: A Moral Reflection on Information Poverty. Journal of Information Science, 30(3), 192-204.

Britz, J. J. (2006). A critical analysis of information poverty from a social justice perspective.(Doctoral dissertation, University of Pretoria 2006).

Buckley, F.J. (1987). Knowledge: access issues. The Information Society, 5(1), 45-50.

Castells, M. (1994). European cities: the information society and the global economy. New Left Review, 204, 18-32.

Chatman, E. A. (1996). The impoverished life-world of outsiders. Journal of American Society for Information science, 47 (3), 193- 206.

Chen, Z & Liu, C & Yang, D (2011).Information poverty and farmers' information right in China's mountainous rural areas. Proscenia Engineering, 15,1277-1281.

Cronin, B. (1992).Social development and the role of information, The New Review of Information and Library Research, 1, 23-37.

Fahey, N. (2003). Addressing information poverty: an Australian experience.Retrieved September 11, 2013 from http://acqol.deakin.edu.au/Conferences/paperFahey1.PDF

Goulding, A. (2001). Information Poverty or Overload?. Journal of Librarianship and Information Science, 33 (3), 109-111.

Habermas, J. (1989). The structural transformation of the public sphere, translated by T. Burger. Cambridge, MA: MIT Press.

Haider, J & Bawden, D. (2007). Conceptions of “information poverty” in LIS: a discourse analysis. JDOC, 63 (4), 534-557. Retrieved October 9, 2013 from www.emeraldinsight.com/0022-0418.htm

Lievrouw, L. A. & Farb, S. E. (2003). Information and equity. Annual Review of Information Science and Technology, 37,499-538.

Malerich, J (2008). The importance of access to information and identifying contradiction. Retrieved July 18, 2013from http://www.jennifermalerich.com/uploads/The_Importance_of_Access_to_Information_and_Indentifying_Contradiction.pdf

Meyer, J. B. Kaplan, D.& Charum, J. (2001). Scientific nomadicand the new geopolitics of knowledge. International Social Science Journal, (168), 309-321. Retrieved October 13, 2013 from http://is.muni.cz/el/1423/jaro2012/SOC469/um/scientific_nomadism_and_the_newgeopolitics_of_knowledge.pdf

Nath, V. (2001). Heralding ICT enabled knowledge Societies: way forward for the developing countries. Retrieved May 12, 20 from http://athir.blogfa.com/post-3263.aspx

Nissanke, M. (2006). Channels and Policy Debate in the Globalization–Inequality–Poverty Nexus. World Development, 34 (8), 1338–1360, doi:10.1016/j.worlddev.2005.10.008.

Tapscott, D. (1995). The digital economy:promise and peril inthe ageof networked intelligence. New York: McGraw-Hill. Retrieved from http://www.amazon.com/the-digital-economy-networked-intelligencence/dp/0070633428. Retrieved August 12, 2013 from http://www.fao.org/fishery/en