رویکرد سیبرنتیکی به نظام‌های ذخیره و بازیابی اطلاعات

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 1، دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 11، آذر 1395، صفحه 5-24   

نوع مقاله: مقالات مروری

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v6i1.44614

نویسندگان

رضیه اسماعیل پور^* ؛ نظام الدین فقیه

دانشگاه شیراز

چکیده

هدف: کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی به‌عنوان نظام‌های ذخیره و بازیابی اطلاعات با استفاده از رویکرد سیبرنتیک و به‌کارگیری قوانین آن می‌توانند توسعه یابند. این مقاله به شرح و تفسیر مباحث سیبرتنیک، مثل پویایی نظام، کنترل و بازخورد در نظام‌های ذخیره و بازیابی اطلاعات می‌پردازد و ضرورت دید نظام‌مند و سیبرنتیکی به کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی را بیش از پیش نمایان می‌سازد.
روش: در این مقاله مروری، با مطالعه منابعی که در حوزه سیبرنتیک و مباحث علم اطلاعات و دانش‌شناسی نوشته شده است، نقاط مشترکی که این دو حوزه با هم دارند، مخصوصاً در حوزه بازیابی اطلاعات مشخص و از منظر سیبرنتیکی تبیین شد.
یافته‌ها: از آنجایی که سیبرنتیک علم نظام‌هاست، نظام‌های ذخیره و بازیابی اطلاعات نیز برای رشد و توسعه خود ناگزیر از به‌کارگیری اصول دانش سیبرنتیک می‌باشند. کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی با اتخاذ رویکرد سیبرنتیکی می‌توانند کارکرد خود را در مقوله‌هایی چون نمایه‌سازی، ربط، جستجو و بازیابی بهبود بخشند.

کلیدواژه‌ها

سیبرنتیک؛ مدیریت نظام‌مند؛ نظام‌های ذخیره و بازیابی اطلاعات؛ بازخورد؛ کنترل؛ پویایی نظام؛ بازیابی اطلاعات

مراجع

آخشیک، سمیه (1391). نگاهی به مفاهیم سیبرنتیکی نهفته در نظریه کوانتومی اطلاعات. مجله مطالعات کتابداری و علم اطلاعات.9، صص 37-52.

آزاد، اسدالله و حسن‌زاده، محمد (1382). شمه‌ای از سیبرنتیک: نظریه اطلاعات و کاربرد آن در کتابداری و اطلاع‌رسانی. فصلنامه کتاب، 55، 14 (3)، صص 92-99.

آزاد، اسدالله و شریف، عاطفه (1386). وب معنایی در پیوند با سیبرنتیک. مطالعات تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد. 31، صص 131-147.

پائو، میراندالی (1379). مفاهیم بازیابی اطلاعات. ترجمه اسدالله آزاد و رحمت‌الله فتاحی. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

دستغیب، محمدباقر (1383). مروری بر قالب‌بندی ایکس. ام. ال. و کاربرد آن در بازیابی اطلاعات. فصلنامه کتاب، 60، صص 81-87.

دستغیب، محمدباقر (1389). بازیابی اطلاعات در مدارک XML. وب. 124، صص 47-49.

رهادوست، فاطمه (بهار) (1386). فلسفه کتابداری و اطلاع‌رسانی. تهران: کتابدار.

زاهدی، شمس السادات و اسدپور، امین و حاجی نوری، خاطره (1390). رابطه سیبرنتیک و مدیریت دانش در سازمان. فصلنامه مطالعات مدیریت بهبود و تحول. 63، صص 1-25.

ساراسویک، تفکو (1389). ربط در علم اطلاع‌رسانی. ترجمه حیدر مختاری، عباس میرزایی. ویراسته اعظم صنعت جو. تهران: چاپار.

سیبرنتیک و حافظه. (1350) (بی‌نا) ترجمه غلامرضا جلالی. تهران: انتشارات رز.

شریفی، شهرزاد، شعبان زاد، مریم، فیاض، سیما. (1390). نقش وب معنایی در بازیابی اطلاعات. فصلنامه دانش‌شناسی. 3(12)، صص 41-52.

صنعت‌جو، اعظم و فتحیان، اکرم (1390). مقایسه کارآمدی اصطلاحنامه و هستی‌شناسی در بازیابی مفاهیم موضوعی (مطالعه موردی اصطلاحنامه اصفا). پژوهش‌نامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 1(2)، صص 135-156.

طبری، احسان (1360) دانش و بینش: درباره تئوری سیستم‌ها، سمیوتیک، سیبرنتیک، هوریستیک و ارزش فلسفی و اسلوبی آنها. تهران: انتشارات حزب توده ایران.

فرج پهلو، عبدالحسین (1388) تعادل در مدیریت و نقش اطلاعات. قابل دسترس در: http://librarymanagers.blogfa.com/post-2.aspx بازیابی شده در 2/3/1393

فقیه، نظام‌الدین (1383). سیستم‌های پویا: اصول و تعیین هویت. قم: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).

کشاورز، حمیدرضا (1386). دگرگون ساختن وب معنایی رساندن وب به ظرفیت نهایی‌اش. کتاب ماه کلیات،118، صص 88-91.

لرنر، آلکساندر یاکوولیویچ (1366). مبانی سیبرنتیک. ترجمه کیومرث پریانی. تهران: دانش‌پژوه.

گراسمن، دیوید، فرایدر، افیر. (1384). بازیابی اطلاعات، الگوریتم‌ها و روش‌های اکتشافی. (ترجمه مهراد، ج و کلینی، س.) شیراز: کتابخانه منطقه‌ای علوم و تکنولوژی.

نوکاریزی، محسن، قاسمی، علی حسین (1381). چشم‌اندازی بر ارتباطات و سیبرنتیک. فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 5(2)، صص 25-40.

Ashby, W. R. (1957) An introduction to Cybernetics. London: Chapman&Hall LTD.

Broadhurst, A.R. & Darnell, D. K. (1965) An introduction to cybernetics and information theory. Quarterly Journal of Speech. 51(4):442-453.

Communication theory. (n.d.) In Wikipedia. Retrieved August 23, 2015, from https://en.wikipedia.org/wiki/Communication_theory

Demirci, M. F. (2012) Graph-based shape indexing. Machine Vision and Applications. 23:541–555.

Duffy, P. R. Cybernetics. (1984). The Journal of Business Communication. 21(1): 33-41.

Wellisch, H. H. (1980). The Cybernetics of Bibliographic Control:Toward a Theory of Document Retrieval Systems. Journal of the American Society for Information Science.31(1): 41-50.