بررسی ادراک اعضاء هیأت علمی در استفاده از خدمات کتابخانه‌های دانشگاهی از دیدگاه نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده آجزن

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 4، دوره 6، شماره 1، آذر 1395، صفحه 167-185   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v6i1.43892

نویسندگان

مجتبی کفاشان^* ؛ یاسر آسمان دره؛ محمد لگزیان؛ تورج غلامشاهی؛ مریم نیکوکار؛ نازنین زهرا محمدیان

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هدف: مطالعه حاضر به‌منظور بررسی کاربرد نظریه مدل رفتار برنامه‌ریزی شده آجزن در پیش‌بینی چگونگی استفاده اعضا هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد در استفاده از خدمات کتابخانه دانشگاه انجام شده است.
روش: این پژوهش با روش «توصیفی- پیمایشی» و بر مبنای نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده آجزن، به بررسی رفتار و ادراک اعضاء هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد در استفاده از خدمات کتابخانه مرکزی این دانشگاه پرداخت. برای این منظور پس از تعیین روایی و پایایی پرسشنامه، با استفاده از روش نمونه‌برداری تصادفی طبقه‌ای، تعداد 320 پرسشنامه توزیع شد که 278 پرسشنامه مبنای تحلیل داده‌ها قرار گرفت. برای تحلیل داده‌ها از روش تحلیل مسیر استفاده شد و سپس مدل با استفاده از نرم‌افزار لیزرل آزمون شد.
یافته‌ها: نتایج تحلیل مسیر نشان داد که باورهای کنترل شده و قصد به‌طور مستقیم بر رفتار تأثیر گذاشته و باورهای کنترل شده، هنجارهای ذهنی و کنترل رفتاری نیز بر نگرش تأثیر می‌گذارند. نگرش به‌صورت غیرمستقیم و از طریق قصد بر رفتار تأثیر گذاشته و باورهای رفتاری و باورهای هنجاری به ترتیب بر کنترل رفتاری و هنجارهای ذهنی تأثیرگذارند. این یافته‌ها زمینه طراحی و برنامه‌ریزی بهتر را برای ارائه خدمات مورد نیاز در کتابخانه های دانشگاهی فراهم سازد.

کلیدواژه‌ها

ادراک؛ رفتار برنامه ریزی شده؛ کتابخانه های دانشگاهی

مراجع

داورپناه، محمدرضا (1383). پارادایم و بازیابی اطلاعات، فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی، 7 (3)، 2-14.

شیخ شعاعی، فاطمه و طاهره علومی (1386). بررسی عوامل موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات توسط کتابداران کتابخانه های دانشکده های فنی دانشگاههای دولتی شهر تهران. فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی، 10 (3)، 9-34.

قاسمی تیتکانلو، کبری (1389). بررسی جایگاه آموزشی و پژوهشی کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد و سنجش تأثیر دو عامل فاصله مکانی و آگاهی بر میزان استفاده دانشجویان از آن کتابخانه. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد.

کفاشان، مجتبی (1389). کاربرد نظریه های پذیرش فناوری در ارزیابی فناوری‌های اطلاعاتی کتابخانه ها: رویکردی متن پژوهانه. فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی، 13 (4)، 193-218.

لگزیان، محمد؛ حدادیان، علیرضا، کفاشان، مجتبی و یاسر آسمان دره (1392). بررسی ادراک دانشجویان از خدمات الکترونیکی کتابخانه‌های دانشگاهی: پژوهشی بر مبنای نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده آجزن. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 29 (2)، 333-350.

هومن، حیدر علی (1390). تحلیل چند متغیره. تهران: پیک فرهنگ.

Ajzen, I (1985). From intentions to actions: A theory of planned behavior. In J. Kuhl & J. Beckman (Eds.), Action-control: From cognition to behavior (pp. 11-39). Heidelberg: Springer.

Armitage, C. J., & Conner, M. (2001). Efficacy of the theory of planned behaviour: A meta-analytic review. The British Journal of Social Psychology, 40, 471–499.

Armitage CJ, Conner M (2001). Efficacy of the theory of planned behaviour: A meta‐analytic review. British Journal of Social Psychology. 40(4), 471-99.

Bamberg, S, I. Ajzen, &P. Schmidt (2003).Choice of travel mode in the theory of planned behavior : The roles of past behavior, habit, and reasoned action. Basic and Applied Social Psychology, 25, 175-188.

Chang, Kuochung and Chang, Chiao-Chen (2009). Library self-service: Predicting user intentions related to self-issue and return systems. The Electronic Library. 27 (6), 938- 949.

Condiotte MM, Lichtenstein E (1981). Self-efficacy and relapse in smoking cessation programs. Journal of Consulting and Clinical psychology. 49(5), 648.

Davis, F. D (1993). "User acceptance of information technology: system characteristics, user perceptions and behavioral impacts", International Journal of Man- Machine Studies, 38, 475-487.

Deci, E and Ryan, R (2000). The “What” and “Why” of Goal Pursuits: Human Needs and the Self-Determination of Behavior. Psychological Inquiry. 11 (4), 227–268.

Fishbein, M &Ajzen, I (1975). Belief, attitude, intention, and behavior: An introduction to theory and research. Reading, MA: Addison-Wesley.

Godin G, Kok G (1996). The theory of planned behavior: a review of its applications to health-related behaviors. American journal of health promotion. 11 (2), 87-98.

Grandon, E. E (2005). Extension and Validation of the Theory of Planned Behavior: The Case of Electronic Commerce Adoption in Small and Medium Sized Businesses in Chile, PhD Dissertation, Department of Management in the Graduate School, Southern Illinois University Carbondale. Available at: http://proquest.umi.com/login.

Hansen, T; Jensen, J. M and Solgaard, H. S (2004)."Predicting online grocery buying intention: a comparison of the theory of reasoned action and the theory of planned behavior", Journal of Information Management, 24, 539-550.

Harakeh Z, Scholte R, Vermulst A, de Vries H, Engels R.(2004). Parental factors and adolescents' smoking behavior: An extension of the theory of planned behavior. Preventive medicine , 39(5), 951-61.

Harrison, D., Mykytyn, P, Riemenschneider, C. (1997) Executive decisions about adoption of information technology in small business: theory and empirical tests. Information Systems Research, (8)2. 171-195.

Hernandez, J. M. C and Mazzon, J.A (2007).Adoption of internet banking: proposition and implementation of an integrated methodology approach. International Journal of Bank Marketing, 25(2), 72-88.

Hoglund, l and Olsson, P (2008).The Impact on University Libraries of Changes in Information Behavior Among Academic Researchers: A Multiple Case Study.The Journal of Academic Librarianship, 34 (1), 52-59.

Hu, P. J; Chan, Y. K; Sheng, L. R and Tam, K. Y (1999). Examining the technology acceptance model usingphysician acceptance of telemedicine technology. Journal of Management Information Systems , 16 (2), 91–112.

Kang, H; Hahn, M; Fortin, D. R; Hyun, Y. J and Eom, Y. (2006)."Effects of perceived behavioral control on the consumer usage intention of e-coupons", Psychology & Marketing, 23 (10), 841-864.

Klobas, J. E and Clyde, L. A (2010). Beliefs, attitudes and perceptions about research and practice in a professional field. Library & Information Science Research. 32 (4), 237-245.

Knabe, Ann (2009). Applying Ajzen's Theory of Planned Behavior to a Study of Online Course Adoption in Public Relations Education. PhD Dissertation, Marquette University.

Lipkus IM, Lyna PR, Rimer BK (1999). Using tailored interventions to enhance smoking cessation among African-Americans at a community health center. Nicotine & Tobacco Research. 1(1),77-85.

Mathieson, K (1991). Predicting user intentions: Comparing the technology acceptance model with theory of planned behavior. Information Systems Research, 2 (3):173-191.

Rhodes, R. E, Courneya, K. S, Jones, L. W (2004). Personality and social cognitive influences on exercise behavior: Adding the activity trait to the Theory of planned Behavior. Psychology of Sport and Exercise. 5(3), 243-254.

Rogers, E. M (1983). Diffusion of Innovations, Free Press, New York, NY. Pp211.

Sami, Lalitha K and Pangannaiah, N. B (2006). ‘‘Techno stress’’: A literature survey on the effect of information technology on library users. Library Review. 55 (7), 429-439.

Smarkola, C. (2008). Efficacy of a planned behavior model: Beliefs that contribute to computer usage intentions of student teachers and experienced teachers. Computers in Human Behavior, 24 (3), 1196-1215.

Sparks, P., Shepherd, R., and Frewer, L.J. (1995). Assessing and Structuring Attitudes Toward the Use of Gene Technology in Food Production: The Role of Perceived Ethical Obligation. Basic and Applied Social Psychology. 16(4), 267-85.

Taylor, S and Todd, P (1995).Understanding Information Technology Usage: A Test of Competing Models. Information Systems Research, 6(2), 144-176.

Triandis, H. C (1980)."Beliefs, attitudes and values", University of Nebraska Press, Lincoln, NE, Pp195-295.

Wang, M. S; Chen, C. C; Chang, S. C and Yang, Y. H (2007). "Effects of online shopping attitudes, subjective norm and control beliefs on online shopping intention: a test of the theory of planned behavior", International Journal of Management, 24 (2), 296-302.

Wilkinson D, Abraham C (2004). Constructing an integrated model of the antecedents of adolescent smoking. British Journal of Health Psychology. 9(3), 315-33.