بررسی مبانی وجود گرایی بر اساس پوچی قهرمانان در رمان «الحی اللّاتینی» سهیل إدریس

زبان و ادبیات عربی

مقاله 6، دوره 8، شماره 14، اسفند 1395، صفحه 150-181   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v8i14.47122

نویسندگان

مجید محمدی بایزیدی^{* 1}؛ خلیل پروینی¹؛ کبری روشنفکر²

¹دانشگاه تربیت مدرس

²تربیت مدرس

چکیده

با آنکه فلسفه وجودگرایی در برگیرنده برخی اصول مثبت نظیر آزادی، اختیار، مسؤولیت پذیری و تعهد است، ولی این فلسفه با تکیه بر برخی مسائل چون انکار خداوند و عقاید و معیارهای متعارف، درافکندگی انسان، غربت و سرگردانی او، و نگاه منفی اش نسبت به مرگ، با نوعی دلهره و پوچی و نومیدی عجین گشته است. سهیل ادریس به‌عنوان یکی از پیشگامان ترویج وجودگرایی در دنیای عرب، تلاش کرده است با توجه به فضای حاکم بر جهان عرب، با انتخاب گزینشی اصول مثبت این فلسفه، تصویری خوشبینانه و نجات‌بخش از آن به جامعه خود ارائه دهد. مقاله حاضر در نظر دارد با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی، مبتنی بر تحلیل متن به واکاوی نمود مبانی وجودگرایی در رمان الحی اللاتینی بپردازد. این رمان نویس برای کارآمد جلوه دادن این فلسفه، با تکیه بر تقابل شخصیت قهرمانان، قهرمان عربی خود را از همان ابتدا فردی پوچ و گمگشته به تصویر می کشد که اصول وجودگرایی همچون آزادی، اختیار، مسؤولیت و تعهد، رهایی بخش او از این گمگشتگی هستند. درحالی‌که قهرمان زن با فاصله گرفتن از اصول وجودگرایی به تباهی کشیده می شود و به آزادی نامسؤولانه – که برداشتی ناصحیح از مفهوم آزادی مطلق در این فلسفه است- تن در می دهد.

کلیدواژه‌ها

وجودگرایی؛ پوچی؛ سهیل ادریس؛ الحی اللاتینی

مراجع

الف) منابع فارسی

داد، سیما. (1375هـ.ش). فرهنگ اصطلاحات أدبی. تهران: انتشارات مروارید. چاپ دوم.

کامو، آلبر. (1982م). افسانه سیزیف. ترجمه: علی صدوقی و محمد علی سپانلو. تهران: نشر دنیای نو.

مک کواری، جان. ( 1377هـ.ش). فلسفه وجودی. ترجمه: محمد سعید حنایی کاشانی. تهران: انتشارات هرمس.

مهدوی صیقلانی حسین و پنجه وند محمدرضا. (1389هـ.ش). عصر دلتنگی و انسان از خود بیگانه. تهران: انتشارات کوله پشتی. چاپ اول.

ورنو، روژه ودیگران. ( 1372). نگاهی به پدیدار شناسی و فلسفه‌های هست بودن. ترجمه یحیی مهدوی. تهران: انتشارات خوارزمی.

ب)منابع عربی

_______. (2006م). الحی اللاتینی. بیروت: دار الآداب. الطبعة الرابعة عشرة.

________. (1966م). الوجود والعدم. مترجم: عبدالرحمن بدوی. بیروت: منشورات دار الآداب. الطبعة الأولی.

إبراهیم، زکریا. (د.ت). مشکلة الحریة . مصر: دار الطباعة الحدیثة. الطبعة الأولی.

أبونضال، نزیه. (2006م). التحوّلات فی الروایة العربیة. بیروت: المؤسسة العربیة للدرسات والنشر. الطبعة الأولی.

إدریس، سهیل. (1983م). فی معترک الحریة. بیروت: دار الآداب.

أزوط، جورج. (1989م). سهیل إدریس فی قصصه ومواقفه. بیروت: دار الآداب. الطبعة الأولی.

الأمیر، یسری. (2000م). سهیل إدریس: تجدید الرسالة والأحلام. مجلة الآداب. العدد10/9. (از ص4تا ص17).

بدوی، عبدالرحمن. (1980م). دراسات فی الفلسفة الوجودیة. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر. الطبعة الأولی.

الخطیب، حسام. (1991م). سبل المؤثرات الأجنبیة وأشکالها فی القصة السوریة. دمشق: مطابع الإدارة السیاسیة. الطبعة الخامسة.

دی بوفوار، سیمون. (د،ت). الجنس الآخر. ترجمة لجنة من الأساتذة.

الدیدی، عبدالفتاح. (1985م). الإتجاهات المعاصرة فی الفلسفة. القاهرة: هیئة المصریة العامة للکتاب. الطبعة الثانیة.

سارتر، جان بول. (1964م). الوجودیة مذهب إنسانی. مترجم: عبدالمنعم الحفنی.الطبعة الأولی.

سرور، نجیب.(1955م). رأی جدید فی الحی اللاتینی نرجس... فی الحی اللاتینی. مجلة الآداب. السنة الثالثة. العدد الثانی. ( ص 26 تا ص30).

السعافین، إبراهیم. (1987م). تطوّر الروایة العربیة الحدثیة فی بلاد الشا م1870-1967م. بیروت: دار المناهل. الطبعة الأولی.

سویدان، سامی. (2006م). المتاهة والتمویه فی الروایة العربیة. بیروت: دار آلاداب. الطبعة الأولی.

السید، غسان. (2001م). الحریة الوجودیة بین الفکر والواقع دراسة فی الأدب المقارن. بیروت: دار الرحاب الطبعة الثانیة.

الشملی، سهیل. (1998م). البطل فی ثلاثیة سهیل إدریس. بیروت: دار الآداب.

طرابیشی، جورج. (1997م). شرق وغرب: رجولة وأنوثة. بیروت: دار الطلیعة للطباعة والنشر. الطبعة الرابعة.

عباس، إحسان. (1962م). الاتجاهات الفلسفیة فی الأدب العربی المعاصر. مجلة الآداب. العدد الثالث. ( ص 143تاص142، ص88 تا ص81.ص12تاص7)

عصمت، ریاض. (2010م). حداثة و أصالة. دمشق: دار الفکر. الطبعة الأولی.

عید، رجاء. (1988م). فلسفة الالتزام فی النقد الأدبی بین النظریة والتطبیق. الاسکندریة: منشأة المعارف.

کامو، ألبیر. (1983م). الإنسان المتمرد. ترجمة: نهاد رضا. بیروت- باریس: منشورات عویجات. الطبعة الثالثة.

الکومی، محمد شبل. (2010م). الوجودیة والحریة بین الفلسفة والأدب. القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب. الطبعة الأولی.

المنصوری، علی جابر. (2000م). النقد الأدبی الحدیث. عمان: دار عمار. الطبعة الأولی.

الیسوعی، روبرت ب.کامبل. (1996م). أعلام الادب العربی المعاصر. ج1. بیروت: مرکز الدراسات للعالم العربی المعاصر. الطبعة الأولی.