بررسی و تحلیل ویژگی های حماسی در حماسۀ اُزریه

زبان و ادبیات عربی

مقاله 7، دوره 8، شماره 14، اسفند 1395، صفحه 183-211   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v8i14.51221

نویسنده

سید مهدی نوری کیذقانی^*

دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

منظومه بلند ازریه، سروده شاعر توانمند عراقی شیخ کاظم ازری، از جایگاه ادبی و دینی والایی برخوردار است. این منظومه که قسمت اعظم آن در مدح امام علی (ع) و توصیف رشادت‌های ایشان می باشد، دارای سبکی فخیم و حماسی است؛ به‌گونه‌ای که نام حماسه بزرگ (الملحمة الکبرَی) را بر آن نهاده اند. ازری سعی نموده با هنر شاعری و تصاویر حماسی رشادت ها و دلاوری های حضرت امیر (ع) را هرچه بهتر و مؤثرتر برای مخاطبان ترسیم نماید. در این مقاله سعی بر آن است با روش توصیفی-تحلیلی مهم‌ترین ویژگی های حماسی ازریه بیان گردد و مواردی مانند: واژگان حماسی و فخیم، موسیقی و بحر حماسی، پرورش حریف و اغراق حماسی بررسی و تحلیل شود. در یک نگاه کلی می توان گفت این حماسه از ویژگی-های متعدد حماسی برخوردار است و مواردی مانند: توصیف حماسی قهرمانان، پرورش حریف، حوادث شگفت و خارق العاده، تغزّل و مفاهیم حکمی بر جنبۀ ادبی و حماسی آن افزوده اند

کلیدواژه‌ها

حماسه؛ چکامۀ ازریه؛ تحلیل عناصر حماسی

مراجع

---------، -------. (1352ش). انواع ادبی و شعر فارسی. مجله خرد و کوشش. بهار و تابستان شماره 11 و 12. ص96-119.

ـــــــــ؛ (بی تا). العصر الجاهلی؛ الطبعه الثامنه. مصر. دار المعارف .

احتشامی هوگانی، خسرو. (تابستان 1373ش.). «تعزل در شاهنامه». فصلنامة «هستی». شماره‌ی 2.

ارسطو (1381 ش.). فن شعر. ترجمه‌ عبدالحسین زرین کوب. تهران : امیرکبیر.

أمین، محسن. (بی تا.) أعیان الشیعة. بیروت: دار التعارف للمطبوعات‏.

البقاعی، شفیق. (1985 م). الانواع الادبیّه. الطبعه الاولی. بیروت : مؤسسه عزّالدین للطباعه و النشر.

تفتازانی، سعدالدین. (1385 هـ. ش.). شرح المختصر. الطبعه الثانیه. قم: اسماعیلیان.

ثاقب فر، مرتضی. (1377 هـ. ش.). شاهنامه فردوسی و فلسفۀ تاریخ. چاپ اول. تهران: قطره ـ معین.

جناب زاده، محمد. «شاهنامه کتاب تعلیم وتربیت واخلاق است». مجله ارمغان. دوره سی ونهم. شماره9.

حمیدیان، سعید. (1383 هـ. ش.). درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی. چاپ دوّم. تهران: ناهید.

خزعلی، انسیه. (1383 هـ. ش.). امام حسین (ع) در شعر معاصر عرب. چاپ اوّل. تهران: امیرکبیر.

رزمجو، حسین. (1385ش) انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. مشهد: دانشگاه فردوسی.

رنجبر، احمد. (1369 هـ. ش.). جاذبه‌های فکری فردوسی. چاپ دوّم. تهران: امیرکبیر.

سلامه، بولس. (1961م.). عیدالغدیر. الطبعه الثانیه. بیروت: دارالاندلس .

شفیعی کدکنی، محمد رضا. (1381 هـ. ش.). صورخیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.

شکر، هادی شکر. دیوان شیخ کاظم ازری. القسم الأول. مجلة المورد. المجلد الرابع. العدد الثانی. 1395هـ/1975م. ص125-166.

شکور، جورج. (2007م.). ملحمة الإمام علی (ع). بیروت.

شمیسا، سیروس. (1383 هـ. ش.). انواع ادبی. ویرایش چهارم. چاپ اوّل. تهران. میترا.

صفا، ذبیح الله. (1384ش.). حماسه سرایی در ایران. چاپ هفتم تهران: امیرکبیر.

الصمیلی، یوسف. (1980م). الشعراللبنانی اتجاهات و مذاهب. بیروت: دارالوحده.

ضیف، شوقی. (بی تا). دراسات فی الشعر العربی المعاصر. الطبعه العاشره. القاهره : دارالمعارف .

طهرانی، شیخ آقا بزرگ. الذریعة إلى تصانیف الشیعة. قم: اسماعیلیان و تهران: کتابخانه اسلامیه.

علوی مقدم، محمد. (1356ش). اندیشه‌های اخلاقی درشاهنامه فردوسی. نشریه دانشکده الهیات ومعارف اسلامی مشهد. شماره 25.

فردوسی، ابوالقاسم. (1361 هـ. ش.). شاهنامه. به کوشش سیدمحمّد دبیر سیاقی. چاپ سوّم. تهران: علمی.

فردوسی، ابوالقاسم. (ج1. 1380ش و ج3 1385ش). شاهنامه، گزارش واژگان دشوار و...: عزیز الله جوینی. تهران. انتشارات دانشگاه تهران.

فردوسی، شاهنامه. (1385ش). به اهتمام سبحانی. ج1. تهران: روزنه.

کحاله، عمر رضا. (بی تا). معجم المؤلفین. ج8. بیروت: مکتبة المثنی و دار إحیاء التراث العربی.

کفافی، محمّد عبدالسلام. (1971 م.). فی الأدب المقارن. بیروت: دارالنهضه العربیّه.

موسوی بجنوردی، محمد کاظم. دایرة المعارف بزرگ اسلامی. ج8. نشر مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی. مقاله ازری از ایران ناز کاشیان.

نهچیری، اصغر. (1383ش). خصال رستم در شاهنامه. مجله علمی پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان. دوره دوم. شماره 38. ص175-212.

نوری کیذقانی. (1389). بررسی و تحلیل و مقایسۀ منظومۀ حماسی «عید الغدیر» از بولس سلامة و «ملحمة الإمام علی (ع)» از عبد المسیح الأنطاکی. پایان‌نامه دکتری دانشگاه تهران. رشته زبان و ادبیات عربی.

هاشمی، احمد. (1379 هـ. ش). جواهر البلاغه. اشراف: صدقی جمیل. چاپ دوّم. تهران. الهام.

هومر، ایلیاد. (1384 هـ. ش.). ترجمۀ سعید نفیسی. تصحیح میترا مهرآبادی. چاپ دوّم. تهران: دنیای کتاب.

یونس، علی. (1993م). نظرة جدیدة فی موسیقی الشعر العربی. الهیئتة المصریة العامة للکتاب.