کاربرد کلینوپیروکسن در تعیین پتروژنز سنگهای آتشفشانی همراه با گنبدهای نمکی شوراب (جنوب شرق قم)

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 2، دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 14، تیر 1395، صفحه 21-38   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v8i1.29480

نویسندگان

سمیه فلاحتی^* ؛ موسی نقره ئیان؛ مرتضی شریفی؛ قدرت ترابی؛ همایون صفایی؛ محمد علی مکی زاده

اصفهان

چکیده

سنگهای آتشفشانی شوراب با سن الیگوسن زیرین و با ترکیب بازالت، همراه واحدهای مارنی و نمکی سازند قرمز زیرین در 50 کیلومتری جنوب شرق شهرستان قم قرار گرفته‌اند. کانیهای اصلی سازنده این سنگها شامل الیوین، کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز و کانیهای فرعی شامل کانی تیره، اسفن و آپاتیت است. آنالیز نقطه ای کلینوپیروکسن‌های موجود در این سنگها، نشان‌دهنده ترکیب دیوپسید برای این کانیهاست. ترکیب شیمیایی کلینوپیروکسن‌های سنگهای مورد بررسی، دمای حدود 1200 درجه سانتی گراد و فشار کمتر از 10 کیلو بار را برای تشکیل این کانی نشان می دهد و همچنین با توجه به ترکیب شیمیایی این کانیها، سرشت ماگمای سازنده سنگهای منطقه مورد بررسی کالک‌آلکالن، فوگاسیته اکسیژن آنها در طی تبلور، زیاد و جایگاه تکتونیکی تشکیل آنها، در ارتباط با فرورانش است.

کلیدواژه‌ها

کلینوپیروکسن؛ دما- فشارسنجی؛ تکتونوماگمایی؛ شوراب؛ قم

مراجع

Abbassi, N. and Okhravi, R., 1997. Ichnofossils of Scolicia group of b member of Qum formation (Shurab area) and their utility of sedimentary. interpretation. Journal of Science of University of Tehran, 23(1): 10- 26 (in Persian).

Adams, G.E. and Bishop, F.C., 1986. The olivine- clinopyroxene geobar- ometer: experimental results in the CaO- FeO- MgO- SiO2 system. Contributions to Mineralogy and Petrology, 94(2): 230-237.

Agard, P., Omrani, J., Jolivet, L., Whitechurch, H., Vrielynck, B., Spakman, W., Monie, P., Meyer, B. and Wortel, R., 2011. Zagros orogeny: a subduction-dominated process. Geological Magazine, 34(5-6): 1-34.

Alavi, M., 1980. Tectonostratigraphic evolution of Zagrosides of Iran. Geology, 8(3): 144-149.

Amini, B. and Emami, M.H., 1996. Geology map of aran, scale 1:100,000. Geological Survey of Iran.

Berberian, M., Quraish, M., Arjang Ravesh, B. and Ashjaei, M., 1989. New in-depth investigation of tectonic, seismic, build-faulting in Tehran and surrounding area (research and study of earthquakes and tectonics of the Earth (Part V). Geological Survey of Iran, Tehran, 316 pp (in Persian).

Bertrand, P., Sotin, C., Mercier, J.C. and Takahashi, E., 1986. From the simplest chemical system to natural one: garnet peridotite barometry, Contributions to Mineralogy and Petrology, 93(2): 168-178.

Droop, G.T.R., 1987. A general equation for estimating Fe3+ in ferromagnesian silicates and oxides from microprobe analysis, using stoichiometric criteria. Mineralogical Magazine, 51(361): 431-437.

France, L., Ildefonse, B., Koepke, J. and Bech, F., 2010. A new method to estimate the oxidation state of basaltic series from microprobe analyses. Journal of Volcanology and Geothermal Research, 189(3-4): 340-346.

Gibb, F.G.F., 1973. The zoned pyroxenes of the Shiant Isles Sill, Scotland. Journal of Petrology, 14(2): 203-230.

Helz, R.T., 1973. Phase relations of basalts in their melting range at PH2O= 5 kb as a function of oxygen fugacity. Journal of Petrolology, 17(2): 139-193.

Jackson, M.P.A., Cornelius, R.R., Craig, C.H., Gansser, A., Stocklin, J. and Talbot, J.C., 1990. Salt Diapirs of the Great Kavir, Central Iran. Member Geology Society American, 177)5): 1-139.

Kasmin, V.G. and Tikhonova, N. F., 2008. Cretaceous–Paleogene Back-Arc Basins in the Iran–Afghanistan–Pamirs Segment of the Eurasian active margin. Doklady Earth Sciences, 422(1): 1018-1020.

Kretz, R., 1983. Symbols for rock - forming minerals. American Mineralogists, 68(1-2): 277- 279.

Kretz, R., 1994. Metamorphic Crystallization. Chichester and New York, New York, 530 pp.

Kushiro, I., 1960. Si- AI relation in clinopyroxenes from igneous rocks. American Journal of Science, 258(5): 548-554.

Lebas, N.J., 1962. The role of aluminous in igneous clinopyroxenes with relation to their parentage. American Journal of Science, 260(4): 267-88.

Leterrier, J., Maury, R.C., Thonon, P., Girard, D. and Marchal, M., 1982. Clinopyroxene composition as a method of identification of the magmatic affinities of paleo- volcanic series. Earth and Planetary Science Letters, 59(1): 139-154.

Moretti, R., 2005. Polymerization, basicity, oxidation state and their role in ionic modelling of silicate melts. Geophysics, 48(4-5): 583-608.

Morimoto, N., 1988. Nomenclature of pyroxenes. Fortschr mineral, 66: 237-252.

Morley, C., Kongwung, B., Julapour, A., Abdolghafourian, M., Mahmoud, H., Waples, D., Warren, J., Otterdoom, H., Srisuriyon, K. and Kazemi, H., 2009. Structural development of a major late Cenozoic basin and transpressional belt in central Iran: The Central Basin in the Qom-Saveh area. Geosphere, 5(4):1-38.

Nimis, P. and Taylor, W.R., 2000. Single clinopyroxene thermobarometery for garnet peridotites. Part I: Calibration and testing of the Cr-in-Cpx barometer and an enstitite-in-Cpx thermometer. Contributions to Mineralogy and Petrology, 139)2): 541-554.

Nisbet, E.G. and Pearce, J.A., 1977. Clinopyroxene composition of mafic lavas from different tectonic settings. Contributions to Mineralogy and Petrology, 63(2): 161-173.

Patirka, K.D., Mikaelian, H., Ryerson, F. and Shaw, H., 2003. New clinopyroxene- liquid thermobarometers for mafic, evolved, and volatile- bearing lava compositions, with application to lavas from Tibet and Snake River PLANE, Idaho. American Mineralogist, 88(10):1542-1554.

Rahami, Z., Mohajjel, M. and Shabani, F., 2011. Effect of surface condensation and separation of the thick folds of local shear brine syncline, south east of Qom. Iranian Journal of Earth Sciences, 82)6): 16-11 (in Persian).

Schweitzer, E.L., Papike, J.J. and bence, A. E., 1979. Statitical analysis of clinopyroxenes from deep sea basalts. American Mineralogist, 64)2): 501-513.

Shahriari, S., Safaei, H. and Sharifi, M., 1999. Determine the tectono-magmatic setting basalts salt domes along the Alborz (GARMSAR area). 3th Conference of the Geological Society, University of Shiraz, Shiraz, Iran (in Persian).

Soesoo, A., 1997. A multivariate statistical analysis of clinopyroxene composition: empirical coordinates for the crystallisation PT-estimations. Geological Society of Sweden (Geologiska Föreningen), 119(1): 55-60.

Verhooge, J., 1962. Distribution of titanium between silicates and oxydes in igneous rocks. American Journal of Science, 260(2): 211-220.