رویکرد دستور زایشی و برخی دستورهای منشعب از آن به واژه و مدخلهای واژگانی و مقایسه آن با مدخلهای واژگانیدر برخی فرهنگهای دو زبانه انگلیسی- فارسی

جستارهای نوین ادبی

مقاله 5، دوره 40، شماره 2 - شماره پیاپی 157، شهریور 1386، صفحه 91-114   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v40i4.13172

نویسنده

شریفی شریفی^*

چکیده

در این مقاله به نحوة نگرش دستور زایشی و همچنین برخی دستورهای منشعب از دستور زایشی به واژه و مدخلهای واژگانی، از آغاز شکل گیری تا دهه نود میلادی، پرداخته شده است. دستور زایشی بیشتر به یک نظریه نحو- محور معروف است و ممکن است سایر جنبه‌های زبانی که در این نظریّه مورد توجّه قرار گرفته‌اند از دیده‌ها مخفی مانده یا کمتر مورد توجه قرار گرفته باشد. این مقاله نشان می‌دهد که اهمیت واژه و مدخلهای واژگانی در نظریّه زایشی همپای دیگر نظریه‌ها از دهه پنجاه میلادی تا اواخر دهه نود به مرور رو به ازدیاد بوده است. شاید بتوان ادعا کرد که در حال حاضر اطلاعاتی که در صورتهای متأخّرتر نظریّة زایشی و برخی رویکردهای منشعب از آن در مدخلهای واژگانی ارائه می‌شود کاملترین اطّلاعاتی است که می‌توان در مدخلهای واژگانی لحاظ کرد. در ادامة مقاله با بررسی یک مدخل واژگانی در سه فرهنگ لغت دو زبانه انگلیسی - فارسی نشان داده شده که در این فرهنگها اطّلاعات متفاوتی، چه به لحاظ کمیّت و چه کیفیّت، در مدخلهای واژگانی ارائه شده که در عین حال حتی در کاملترین فرهنگ نیز این میزان اطلاعات کمتر از اطلاعاتی است که در صورتهای متأخّرتر دستور زایشی و برخی رویکردهای منشعب از آن برای مدخلهای واژگانی در نظر گرفته شده است. نتیجه آنکه: باوجودآن که به دلیل محدودیت فضای فرهنگهای غیر الکترونیکی و فراوانی و حجم زیاد مدخلهای واژگانی در نظریه‌های یاد شده، ممکن است امکان ارائه مدخلهای واژگانی به صورتی که در این نظریه‌ها آمده وجود نداشته باشد اما این بدان معنا نیست که با الهام از این نظریّه‌ها نمی‌توان به غنای مدخلهای واژگانی در فرهنگهای لغت افزود. بنابراین راه گرچه دشوار اما پیمودنی است.
کلید واژه‌ها: مدخل واژگانی، شاخص، مشخصه، ارزش، وراثت.