مطالعه‌ای در مورد الگوی ارائه خدمات برون‌کتابخانه‌ای از سوی کتابخانه‌های عمومی به بازنشستگان اداره آموزش‌ و پرورش شهرستان بجنورد

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 5، دوره 6، شماره 1، آذر 1395، صفحه 223-242   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v6i1.48193

نویسندگان

فاطمه وحدانی؛ اعظم صنعت جو؛ معصومه تجعفری^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هدف: هدف این پژوهش، ارائه الگویی به‌منظور تأمین خدمات برون‌کتابخانه‌ای برای بازنشستگان اداره آموزش و پرورش شهرستان بجنورد است.
روش: این پژوهش از نوع کاربردی است که به روش پیمایشی انجام شد. جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه بازنشستگان اداره آموزش و پرورش شهرستان بجنورد تا سال 1392 تشکیل دادند. 130 نفر به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب شدند. گردآوری داده‌ها از طریق پرسشنامه محقق‌ساخته و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، با کمک نرم‌افزار اس. پی. اس. اس. در دو سطح توصیفی و استنباطی انجام شد.
یافته‌ها: تجزیه‌وتحلیل داده‌ها نشان داد، بیش‌ترین منابع درخواستی از نظر بازنشستگان روزنامه‌ها بود. از نظر بازنشستگان در میان چهار گروه خدمات کتابخانه، بیش‌ترین تمایل به استفاده از خدمات به ترتیب خدمات امانت، خدمات جنبی، خدمات مرجع و پژوهشی و خدمات اطلاع‌رسانی بود. به‌طورکلی برنامه‌های مذهبی (از خدمات جنبی) بیش‌ترین و تشکیل گروه‌های نمایش (از خدمات جنبی) کم‌ترین تمایل به استفاده بازنشستگان در میان چهار گروه خدمات کتابخانه بود. بیش‌تر بازنشستگان تمایل داشتند، شیوه ارائه خدمات از سوی کتابخانه‌ها غیر از خدمات جنبی کتابخانه، به‌صورت غیرحضوری باشد. از نظر آنان بهترین زمان برای ارائه خدمات کتابخانه‌ای در طول ایام هفته و به‌طور ویژه هنگام عصر بود. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده از تحلیل داده‌ها در راستای بهینه‌سازی وضعیت آزمودنی‌های مورد مطالعه از نظر دسترسی به اطلاعات، الگویی محقق‌ساخته در راستای ارائه خدمات برون‌کتابخانه‌ای (از جنبه منابع اطلاعاتی درخواستی، نوع خدمات، شیوه ارائه خدمات و زمان های مناسب ارائه خدمات) به بازنشستگان ارائه شد.

کلیدواژه‌ها

خدمات برون‌کتابخانه‌ای؛ بازنشستگان؛ اداره آموزش‌ و پرورش؛ بجنورد؛ کتابخانه عمومی

مراجع

امید خدا، مریم؛ سپهر، فرشته (1387). نیازسنجی اطلاعاتی اعضای جوان کتابخانه های عمومی شهر تهران. فصلنامه دانش شناسی، 1(2)، 18-30.

حافظ نیا، محمد رضا (1389). مقدمه ای در روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: سمت.

حسینی، سید جواد (1390). شیوه های پژوهش و آمار با تأکید بر علوم تربیتی و اجتماعی. سبزوار: بیهق.

دلاور، علی (1388). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: رشد.

عماد‌خراسانی، نسرین دخت. (1384). خدمات عمومی کتابخانه و شیوه‌های آن. تهران: نشر کتابدار.

عمید، حسن (1363). فرهنگ عمید. تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.

صمدی،‌ ثریا (1380). خدمات عمومی (رشته کتابداری). دانشگاه پیام نور.

فتاحی، رحمت الله (1381). برنامه ریزی و مدیریت توسعه خدمات در کتابخانه ها، فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 5 (1)، 3- 14.

فهیم نیا، فاطمه؛ مظفری، طاهره (1390). بررسی ضرورت ایجاد خدمات مرجع الکترونیکی در کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران با دیدگاه کاربر محور. تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، 54، 13- 34.

کیانپور قهفرخی، فاطمه؛ زندیان، خدامراد. (1389). بررسی شاخص سلامتی بازنشستگان ساکن اهواز. مجله علمی پزشکی، 9 (5)، 427- 434.

گل پرور، محسن؛ بزرگمهری، خاطره؛ کاظمی، ملیحه سادات (13890). رابطه ترکیبی مؤلفه های نشانگان بازنشستگان با نشانه های سلامت عمومی در سالمندان بازنشسته، مجله سالمندی ایران، 6 (20)، 15-25.

مزینانی، علی (1385). کتابخانه و کتابداری. تهران: سمت.

مهراد،‌ جعفر؛ نعمت اللهی، سارا (1385). امکان سنجی ارائه خدمات اشاعه اطلاعات گزینشی به اعضای هیئت علمی دانشگاه شیراز در کتابخانه منطقه‌ای علوم و تکنولوژی از طریق پست الکترونیکی. کتابداری و اطلاع رسانی، 9 (2)، 110 - 120.

میرحسینی، زهره (1381). مدخل خدمات کتابخانه به گروه های خاص. دایره المعارف پیوسته کتابداری و اطلاع-رسانی (نسخه آزمایشی). دریافت در 6/3/1392 از: http://portal.nlai.ir/daka/Wiki%20 pages/20 خدمات%20 کتابخانه‌ای%20 به%20 گروه‌های%20 خاص.aspx

میرحسینی، زهره؛ بهرامی، محمد (1390). بررسی میزان تأثیر کتابخانه تلفنی رنگین‌کمان شهرداری سمنان و افزایش فرهنگ مطالعه کودکان و نوجوانان. تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی، 18(1)، 101- 115.

میرحسینی، زهره؛ خالدیان، دلیخا (1390). امکان‌سنجی ارائه خدمات مرجع الکترونیکی در کتابخانه های دانشگاهی شهر همدان. فصلنامه دانش شناسی (علوم کتابداری و اطلاع رسانی و فناوری اطلاعات)، 4 (13)، 52- 64.

American Library Association. (2008). Guidelines for Library and Information Services to Older Adults. Library Services to an Aging Population Committee, Reference Services Section, Reference and User Services Association of the American Library Association 1987. Revised 1999, Approved in 2008. Retrieved Aug. 5, 2013 from: http://www.ala.org/rusa/resources/guidelines/libraryservices.

Boyce, J.I., & Boyce, B.R. (1995). Library outreach programs in rural areas. Library trends, 44(1), 112-128.

Brumfield, E.J. (2008). Library Outreach to Juvenile Offenders in Intensive Supervision Probation Programs (Community Centered House Arrest). Online Submission.Retrieved July. 2, 2013 from: http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED502892.pdf.

Joseph, M. (2006). Active, Engaged, Valued: Older People and Public Libraries in New South Wales. Aplis (Australasian Public Libraries and Information Services), 19(3).

Lai, S. (2003). Library services And Programming For Older Adults: A Survey Of Public Libraries Durham, Orange And Wake Counties, North Carolina. Thesis of Master of Science in Library Science. Chapel Hill, North Carolina.

MacKenzie, H; Mancini, S; Murray, E; Poplawski, A; Slemin, C; Thexton, H. (2008). Service to Older Adults: A Plan for Halifax Public Libraries 2007-2008.Retrieved Aug. 3, 2013 from: http://www.halifaxpubliclibraries.ca/assets/files/reports/service_to_older_adults.pdf.

Miller, C. (2011). How Can Public Librarians Engage With Homeless People Through Outreach Activity.Retrieved Aug. 1, 2013 from: http://dagda.shef.ac.uk/dispub/dissertations/2010-11/External/CMiller_100140453.pdf.

Piper, D., Palmer, S., & Xie, B. (2009). Services to older adults: preliminary findings from three Maryland public libraries. Journal of Education for Library and Information Science, 107-118.

Rait, S.K. (1993). Reading and information needs of elderly Punjabis (Doctoral dissertation, ©SK Rait).

Swift, J. (2011). Older Adults Strategic Framework 2011- 2016. Yarra Plenty Regional Library. Retrieved July. 12, 2013 from: http://filestore.yprl.vic.gov.au/StrategicFrameworks/Older%20Adults%20Strategic%20Framework%202011-2016.pdf.

Willett, P., & Broadley, R. (2011). Effective public library outreach to homeless people. Library Review, 60(8), 658-670.