بداهت علم حصولی به وجود خدا از دیدگاه علامه طباطبایی (ره)

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 6، دوره 51، شماره 2 - شماره پیاپی 103، آذر 1398، صفحه 127-148   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v51i2.80435

نویسنده

محمد مهدی ستوده^*

دانشگاه تهران

چکیده

با توجه به اهمیت خدا شناسی در عقلانیتِ باورهای دینی، علامه طباطبایی در بحث اثبات وجود خدا، با تکیه بر تقریری از برهان صدیقین، مدعی بداهت علم حصولی به وجود خداوند است. لذا ضرورت دارد با تبیین این مسأله علاوه بر فطری بودن شناخت خداوند، بر بداهت وجود خدا نیز تأکید شود. بر این اساس کوشیده‌ایم نخست با تکیه بر اصلِ واقعیتِ مطلقِ ضروریِ ازلی، ثابت کنیم اصل مذکور فقط بر واجب تعالی منطبق است. و بعد با ذکر مبادی تصوری و تصدیقیِ بداهت وجود خدا و بیان پذیرش بداهت علم حضوری به خداوند از سوی برخی، تلاش کرده‌ایم بداهت علم حصولی به خداوند را از نگاه مرحوم علامه طباطبایی به اثبات برسانیم. که در صورت اثبات بداهت مذکور، واجب تعالی به عنوان بدیهی اولی و اولین مسئله فلسفی ثابت می‌شود. بنابرین هدف از تحقیق، اثبات بداهت علم حصولی به خدا از رهگذر تقریر علامه طباطبایی در برهان صدیقین است.

کلیدواژه‌ها

علامه طباطبایی؛ برهان صدیقین؛ بداهت وجود خدا؛ ملاک بداهت در تصورات و تصدیقات؛ فطری؛ اصل واقعیت

مراجع

ابن سینا، حسین بن عبدالله، الشفاء، البرهان، شرح و ترجمه محمد تقی مصباح یزدی، تهران: انتشارات امیر کبیر، 1373.

ابن سینا، حسین بن عبدالله، الشفاء، الهیات، شرح و ترجمه محمد تقی مصباح یزدی، قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1391.

جوادی آملی، عبدالله، تبیین براهین اثبات خدا، قم: نشر إسراء، 1394.

جوادی آملی، عبدالله، عین نضاخ تحریر تمهید القواعد، قم: نشر إسراء، 1393.

جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح – تاج اللغه و صحاح العربیه، بیروت: دار العلم للملایین، چاپ اول، 1410 ق.

شمس، حسین، توحید ناب، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1379.

طباطبایی، محمد حسین، اصول فلسفه رئالیسم، قم: موسسه بوستان کتاب، چاپ اول، 1387.

طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هفدهم، 1382.

طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، ذوی القربی، چاپ اول، 1430 ق.

طباطبایی، محمد حسین، حواشی علی الحکمه المتعالیه، بیروت: دار الحیاء للتراث العربی، 1378 ق.

طباطبایی، محمد حسین، نهایه الحکمه، قم: دفتر نشر اسلامی، چاپ هجدهم، 1424 ق.

فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، قم: نشر هجرت، چاپ دوم، 1410 ق.

مطهری، مرتضی، مجموعه آثار شهید مطهری، تهران: انتشارات صدرا، چاپ چهاردهم، 1391.

مطهری، مرتضی، مجموعه آثار شهید مطهری، تهران: انتشارات صدرا، چاپ سیزدهم، 1388.