اشعار تی.‌ اس. الیوت در زبان فارسی: بررسی موردی ترجمه کهن‌الگوها در شعر سرزمینِ بی‌حاصل

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 4، دوره 53، شماره 1، فروردین 1399، صفحه 101-128   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.v53i1.73524

نویسندگان

سید بختیار سجادی^{* 1}؛ سید شجاع نی‌نوا²

¹گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

²گروه زبان انگلیسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات سنندج، ایران

چکیده

مقالة حاضر بر آن است که ترجمه‌های فارسیِ بخش چهارم شعرِ سرزمینِ بی‌حاصل اثر تی.‌ اس. الیوت را با به‌کارگیری مبانی نظریة جهانی‌های ترجمه و با توجه ویژه به مفهوم «ناخودآگاه جمعی» بررسی و مقایسه کند. منابع فراوانی در باب تعاریف، انواع و کارکردهای مفهوم کهن‌الگو در دسترس است، اما بررسی بازنمایی کهن‌الگوها در آثار ادبی از منظر ترجمه‌پژوهی تلاشی نو به‌شمار می‌رود. با توجه به اینکه کهن‌الگوها مفاهیمی جهان‌شمول و ثابت هستند، ابراز آن‌ها در زبان‌های مختلف به شیوه‌ای تا حدی یکسان صورت پذیرفته است. از سوی دیگر، کاربست نظریة جهانی‌های ترجمه در بررسی معادل‌گزینی کهن‌الگوها در ترجمه‌های گوناگون فارسی نشان می‌دهد ترجمة این بخش از شعر در مقایسه با دیگر بخش‌ها کمتر چالش‌برانگیز بوده است. بسامد بالای کهن‌الگوها در بخش چهارم شعر سرزمینِ بی‌حاصل با عنوان «مرگ در آب»، باعث شده ترجمه‌های فارسیِ صورت‌گرفته از این بخش، در مقایسه با دیگر بخش‌های شعر که کمتر به کهن‌الگو پرداخته‌اند، دارای کمترین اختلاف در ترجمه باشند. بخش چهارم شعر دارای فضایی مذهبی، اسطوره‌ای و حاوی بیشترین تعداد کهن‌الگوی به‌کاررفته نسبت به دیگر بخش‌های این شعر بوده و از این رو از زبانی آرکائیک برخوردار است. یافته‌های پژوهش حاضر، به‌دنبال تحلیل هفت ترجمة متمایز فارسی از بخش چهارم شعر مذکور، نشان‌دهندة این است که از لحاظ تراکم واژگانی، تنوع واژگانی و میانگین طول عبارات و جمله‌ها شباهت‌های بسیاری در متن‌های ترجمه شده وجود دارد و جملگی حول نقطه‌میانی یک گستره قرار دارند.

کلیدواژه‌ها

سرزمینِ بی‌حاصل؛ اسطوره؛ ناخودآگاه جمعی؛ کهن‌الگو،؛ جهانی‌های ترجمه

مراجع

احمدگلی، ک.، و منبری، س. (1390). اشعار تی. اس. الیوت در زبان فارسی: بررسی موردی ترجمة تلمیحات. پژوهش ادبیات معاصر جهان، 16(63)، 5-23.

احمدی‌چناری، ع. (1392). بررسی تطبیقی مفهوم مرگ در چکامة «سرزمین ویرانِ» الیوت و اشعار سیّاب بر مبنای نظریة کهن‌الگوها. زبان و ادبیات عربی، 5(8)، 1-28.

حری، ا. (1388). کارکرد کهن‌الگوها در شعر کلاسیک و معاصر فارسی در پرتو رویکرد ساختاری به اشعار شاملو. ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد، 5(15)، 1-17.

داوودی، م.، و پاک‌نیا، خ. (1386). سرزمین ویران. استکهلم، سوئد: سی‌ودو حرف.

ستاری، ج. (1389). جهان اسطوره‌شناسی آیین و اسطوره. تهران: مرکز.

سجادی، ب.، و رستمی، ن. (1393). اشعار تی. اس. الیوت در زبان فارسی: بررسی موردی ترجمة استعاره‌ها در «سرزمین بی‌حاصل». مطالعات زبان و ترجمه، 47(1)، 19-36.

شعله‌ور، ب. (1386). سرزمین هرز. تهران: چشمه.

شمیسا، س. (1386). بیان و معانی. ویرایش دوم. تهران: میترا.

شمیسا، س. (1389). انواع ادبی. تهران: میترا.

شهباز، ح. (1357). منظومة سرزمینِ بی‌حاصل. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

شهیدی، ش. (1377). دشت سترون. تهران: هما.

علافچی، ج. (1383). سرزمین بی‌حاصل. تهران: نیلوفر.

فرحزاد، ف. (1394). فرهنگ جامع مطالعات ترجمه. تهران: علمی.

لشکری، پ. (1350). دشت سترون و اشعار دیگر. تهران: نیل.

مسعودی، م. (1388). ارض باطله. استکهلم، سوئد: سی‌ودو حرف.

نیکوبخت، ن.، بزرگ‌بیگدلی، س.، قبادی، ح.، و سلمانی‌نژاد مهرآبادی، ص. (1388). بررسی کهن‌الگوی آب و درخت در شعر طاهره صفارزاده. پژوهش‌های ادبی، ۶(24)، 145-167.

 

Abrams, M. H., & Harpham, G. G. (2009). A glossary of literary terms (9th ed.). Boston, Massachusetts: Wadsworth Cengage Learning.

Baker, M. (1993). Corpus linguistics and translation studies: Implications and applications. In M. Baker, G. Francis, & E. Tognini-Bonelli (Eds.), Text and technology (pp. 233-250). Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.

Baker, M. (1997). Corpus-based translation studies: The challenges that lie ahead. In H. Somers (Ed.), Technology, LSP and translation: Studies in language engineering (pp. 175-86). Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.

Guerin, W. L., Labor, E., Morgan, L., Reesman, J. C., & Willingham, J. R. (2005). A handbook of critical approaches to literature. Oxford, England: Oxford University Press.

Jung, C. G., & Franz, M. L. (1964). Man and his symbols. New York, NY: Doubleday.

Leppihalme, R. (1997). Culture bumps: An empirical approach to the translation of allusions. Clevedon, England: Multilingual Matters.

Maddrey, J. (2009). The making of T. S. Eliot: A study of the literary influences. Jefferson, NC: McFarland.

Newmark, P. (1998). A textbook of translation. New York, NY: Prentice Hall.

Palumbo, G. (2009). Key terms in translation studies. London, England: Continuum.

Samuels, A., Shorter, B., & Plaut, F. (1992). A critical dictionary of Jungian analysis. London, England: Routledge & Kegan Paul.

Shuttleworth, M., & Cowie, M. (2014). Dictionary of translation studies. Abingdon, England: Routledge.

Toury, G. (1980). In search of a theory of translation. Tel Aviv, Israle: The Porter Institute for Poetics and Semiotics.

Walker, S. F. (2002). Jung and the Jungians on myth. London, England: Routledge.

Wheelwright, P. E. (1994). Metaphor and reality. Ann Arbor, MI: U.M.I. Books.