بررسی تغییرات زمانی و مکانی شاخص‌های گرد‌و‌غبار در شرق خراسان بر پایۀ داده‌های ماهواره‌ای

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 1، دوره 6، شماره 3 - شماره پیاپی 23، آبان 1396، صفحه 1-20   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v6i3.54464

نویسندگان

پروین میری؛ علیرضا راشکی^* ؛ عادل سپهر

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

ذرات معلق در هوا نقش مهمی در توازن انرژی زمین و جو ایفا می‌کنند و به عنوان یک عامل مهم در تعیین تغییرات آب‌وهوایی شناخته می‌شوند. هرساله طوفان‌های گرد‌و‌غبار اثرات مخربی بر روی سلامت، مزارع، تأسیسات و اکوسیستم‌ها می‌گذارند. خراسان ازجمله مناطقی است که به‌شدت تحت تأثیر این پدیده قرار دارد و بادهای 120 روزه سیستان از عوامل تشدید‌‌کننده این پدیده بخصوص در مناطق شرقی است. یکی از راه‌های مطالعۀ این پدیده روش‌های سنجش‌ازدوری است. این تحقیق با هدف بررسی تغییرات زمانی و مکانی شاخص‌های گرد‌و‌غبار بر پایه داده‌های ماهواره‌ای در منطقۀ شرق خراسان انجام پذیرفته‌ است. در این پژوهش جهت مطالعۀ ذرات معلق جو، از شاخص‌های UVAI،AAOD و AOD استفاده شده است. برای این منظور از داده‌های سنجندۀ TOMS بر روی ماهوارۀ Nimbus 7 در سال‌های 1978 تا 1993 و بر روی ماهوارۀ Earth probe در سال‌های 1996 تا 2005 و از داده‌های سنجنده OMI بر روی ماهوارۀ Aura از سال 2004 تا 2014 استفاده شده است. نتایج این پژوهش روند صعودی این شاخص‌ها را در طی سال‌های‌ 2014-1978 نشان می‌دهد.‌ همین‌طور شاخص UVAI بیشترین میزان ذرات معلق را در سال‌های 2002، 2008 و 2014 و شاخص‌های AAOD و AOD بیشترین میزان ذرات معلق را در سال‌های 2008 و 2014 نشان می‌دهند.

کلیدواژه‌ها

شاخص‌های گرد‌و‌غبار؛ شرق خراسان؛ سنجنده‌ی TOMS؛ سنجنده‌ی OMI

مراجع

احمدی، زهره؛ 1392. شناسایی الگوهای همدیدی منجر به وقوع پدیده گرد‌و‌غبار در استان خراسان جنوبی (بهار، تابستان). پایان‌نامه کارشناسی ‌ارشد رشتۀ جغرافیا (گرایش اقلیم‌شناسی)، دانشگاه ‌فردوسی ‌مشهد، استاد راهنما: رضا دوستان.

شاهسونی، عباس و همکاران؛ 1391. تحلیل روند گرد‌و‌غبار ورودی به ایران با تاکید بر استان خوزستان. مجله پژوهشی حکیم دوره ‌15 شماره 3، صص 202-192. وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی.

طائی سمیرمی، سیاوش و همکاران؛ 1392. شناخت و بررسی عوامل مؤثر بر پدیدۀ گرد‌و‌غباردر غرب ایران. فصلنامه انسان و محیط‌زیست شماره 27، صص 1-10. دانشگاه آزاد اسلامی-واحد علوم و تحقیقات تهران

علیجانی، بهلول؛ رئیس پور، کوهزاد؛ 1390. تحلیل آماری، همدیدی طوفان‌های گرد‌و‌خاک در جنوب شرق ایران (مطالعۀ موردی: منطقۀ سیستان). مطالعات جغرافیایی مناطق خشک سال دوم، شماره پنجم، صفحۀ 130-107. دانشگاه تربیت معلم سبزوار

فرج زاده اصل، منوچهر؛ علیزاده، خاطره؛ 1390. تحلیل زمانی و مکانی طوفان‌های گرد‌و‌خاک در ایران. برنامه‌ریزی و آمایش فضا دوره 15، شماره 1، صفحه 65-84. دانشگاه تربیت مدرس.

کارکن سیستانی، مرضیه؛ 1390. بررسی آماری و پهنه‌بندی طوفان‌های گرد‌و‌غبار در استان خراسان رضوی. اولین همایش ملی بیابان.

گلریز ضیائی، زهرا و همکاران؛ 1390. پیش‌بینی، ارزش‌گذاری، و ترسیم نقشۀ آلودگی هوای شهر مشهد: مطالعۀ موردی گاز مونوکسید کربن، اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران

لشکری، حسن؛ کیخسروی، قاسم؛ 1387. تحلیل آماری سینوپیکی طوفان‌های گرد‌و‌غبار استان خراسان رضوی در فاصله زمانی (2005-1993)، پژوهش‌های جغرافیایی طبیعی شماره 65، صص 33-17. دانشگاه تهران.

لیتی، جولی؛ بیابان‌ها و زیست بوم‌های بیابانی. 1390. مترجمان: زهتابیان، غلامرضا؛ کریم پور ریحان، مجید؛ دماوندی، علی اکبر؛ کیانیان، محمدکیا؛ شیرازی، میترا؛ صالح پور جم، امین؛ چاپ. تهران: موسسه انتشارات دانشگاه تهران

مهرشاهی، داریوش؛ نکونام، زری؛ 1388. بررسی آماری پدیدۀ گرد‌و‌غبار و تحلیل الگوی وزش بادهای گرد و غبارزا در شهرستان سبزوار، جغرافیا (نشریۀ علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران) سال هفتم، شماره،22 صص83.

Alam, K., Qureshi, S., & Blaschke, T. (2011). Monitoring spatio-temporal aerosol patterns over Pakistan based on MODIS, TOMS, and MISR satellite data and a HYSPLIT model. Atmospheric Environment, 45(27), 4641-4651.

Hickey, B., & Goudie, A. S. (2007). The use of TOMS and MODIS to identify dust storm source areas: The Tokar delta (Sudan) and the Seistan basin (south west Asia). In A. S. Goudie & J. Kalvoda (Eds.), Geomorphological variations (pp.17-43). Prague: P3K.

Kaskaoutis, D., Kambezidis, H., Hatzianastassiou, N., Kosmopoulos, P., & Badarinath, K. (2007). Aerosol climatology: On the discrimination of aerosol types over four AERONET sites. Atmospheric Chemistry and Physics Discussions, 7(3), 6357-6411.

Kaskaoutis, D., Rashki, A., Houssos, E., Mofidi, A., Goto, D., Bartzokas, A., Legrand, M. (2014). Meteorological aspects associated with dust storms in the Sistan region, southeastern Iran. Climate Dynamics, 45(1-2), 407-424.

Kokhanovsky, A. A. (2008). Aerosol optics: Light absorption and scattering by particles in the atmosphere. Springer press, 118 pages

McCormick, B. T., Edmonds, M., Mather, T. A., Campion, R., Hayer, C. S., Thomas, H. E., & Carn, S. A. (2013). Volcano monitoring applications of the Ozone monitoring instrument. Geological Society, London, Special Publications, 380(1), 259-291.

Menon, S., Hansen, J., Nazarenko, L., & Luo, Y. (2002). Climate effects of black carbon aerosols in China and India. Science, 297(5590), 2250-2253.

Orlovsky, L., Orlovsky, N., & Durdyev, A. (2005). Dust storms in Turkmenistan. Journal of Arid Environments, 60(1), 83-97.

Otto, S., Reus, M. D., Trautmann, T., Thomas, A., Wendisch, M., & Borrmann, S. (2007). Atmospheric radiative effects of an in situ measured Saharan dust plume and the role of large particles. Atmospheric Chemistry and Physics, 7(18), 4887-4903.

Tanskanen, A., Maatta, A., Kaurola, J., Krotkov, N., Karpetchko, A., Bernhard, G., & Fioletov, V. (2005). Validation of the OMI surface UV data. The AGU Fall Meeting. 5-9 Dec, McKenzie / NIWA Y. Kondo / University of Tokyo, Japan

Torres, O., Ahn, C., & Chen, Z. (2013). Improvements to the OMI near-UV aerosol algorithm using A-train CALIOP and AIRS observations. Atmospheric Measurement Techniques, 6(11), 3257-3270.

Vadrevu, P. K., Lasko, K., & Justice, C. (2015). Vegetation fires and smoke plume characteristics in Asia. Environmental Research Letters, Vol 10, Number 10