بازجستی در مبانی فقهی و حقوقی بازگشت حیات فرد اعدامی

فقه و اصول

مقاله 4، دوره 48، شماره 4 - شماره پیاپی 107، بهمن 1395، صفحه 65-86   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v48i27.42507

نویسندگان

علیرضا عابدی سر آسیا؛ ثمانه علوی^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

ماده 438 قانون مجازات اسلامی حکم بازگشت حیات فرد اعدام شده را در بحث قصاص به دلیل رعایت شرط مماثلت و در صورت درخواست ولی دم قابل تجدید دانسته ولی در مورد مجازات‌های حدی و تعزیری نظیر جرائم مواد مخدر سکوت اختیار کرده است. مقاله حاضر می‌کوشد ضمن طرح دیدگاه‌ها و نقد و بررسی ادله موافقان و مخالفان تجدید حکم اعدام، به پرسش اصلی مطرح در این بحث پاسخ دهد که آیا از نظر قانون‌گذار بین مجازات اعدام که هدف از آن قاعدتا بایستی مرگ یا همان سلب حیات باشد با مفهوم سلب حیات یا مرگ تفاوتی وجود دارد یا خیر؛ و سرانجام نظر مختار این خواهد بود که چنانچه قائل شویم اعدام نیز مانند صلب، قسیم قتل است و قسیم شیء نمی‌تواند نفس شیء باشد، حکم مذکور را می‌توان به مورد اعدام نیز تعمیم داد و در حدود و تعزیرات به جز موارد عمدی به عدم اجرای حکم مجدد اعدام قائل شد.

کلیدواژه‌ها

سلب حیات؛ تجدید اعدام؛ قصاص؛ حدود؛ تعزیرات؛ سکوت قانون

مراجع

قرآن کریم، با ترجمه ناصر مکارم شیرازی.

ابن ابی جمهور، محمد بن زین‌الدین، عوالی اللئالی، قم، انتشارات سید الشهداء، چاپ اول، 1405 ق.

ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی، قم، موسسه النشر الاسلامی، 1411 ق.

ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، انتشارات حوزه علمیه قم، چاپ سوم، 1413 ق.

ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر، جواهر الفقه، چاپ سنگی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.

ابن حمزه، محمد بن علی، الوسیله الی نیل الفضیله، منشورات مکتبه آیه الله المرعشی الصاحب جواهر، 1408 ق.

امامی کاشانی، محمد، «نقد و بررسی نظریات فقهی شورای نگهبان»، رهنمون، مدرسه عالی شهید مطهری، تهران، شماره اول، تابستان 1371.

انصاری، مرتضی بن محمد امین، فرائد الاصول، چاپ سنگی، بی‌تا.

بجنوردی، محمدحسن، القواعد الفقهیه، قم، نشر الهادی، چاپ دوم، 1377.

بهجت، محمد تقی، جامع المسائل، قم، دفتر معظم‌له، چاپ دوم، 1426 ق

جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران، گنج دانش، 1372.

حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، چاپ اول، 1409 ق.

حکیم، محسن، مسائل معاصره فی فقه القضا، نجف، الطبعه العلمیه، بی‌تا.

خامنه‌ای، علی، اجوبة الاستفتاءات، بیروت، دار الوسیله، چاپ دوم، 1387 ق.

خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، نجف، مطبعه الاداب، بی‌تا.

خوئی، أبوالقاسم، مبانی تکمله المنهاج، نجف اشرف، مطبعه الاداب، بی‌تا.

ساکی، محمد رضا، جرایم مواد مخدر از دیدگاه حقوق داخلی و حقوق بین الملل، تهران، نشر خط سوم، چاپ اول، 1380.

سلمانپور، محمد جواد، «مبانی فقهی حرمت استعمال و قاچاق مواد مخدر و جرایم مربوط به آن»، مجله فقه اهل بیت، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، بی‌تا.

شمس ناتری، محمد ابراهیم، بررسی تطبیقی مجازات اعدام، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1378.

شهید اول، محمد بن مکی، اللمعه الدمشقیه، قم، انتشارات دار الفکر، 1368.

شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، بیروت، دار العالم الاسلامی بی‌تا.

شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، قم، دار الهدی للطباعة و النشر، بی‌تا.

شیرازی، محمد، الفقه، قم، مطبعه الخیام، بی‌تا.

صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بی‌تا.

صافی گلپایگانی، لطف الله، جامع الاحکام، انتشارات حضرت معصومه (س)، قم، 1419 ق.

صانعی، یوسف، استفتائات یوسف صانعی، بی‌جا، نشر میزان، چاپ دوم، 1384.

طباطبائی کربلایی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل، قم، موسسه آل البیت، 1404 ق.

طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم، انتشارات قدس محمدی، بی‌تا.

طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، قم، مکتبه المرتضویه، بی‌تا.

طوسی، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دار الاندلس، بی‌تا.

علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم، 1381.

علی آبادی، عبدالحسین، حقوق جنائی، تهران، چاپخانه بانک ملی، 1352.

عوده، عبدالقادر، التشریع الجنائی، بیروت، موسسه الرساله، 1413 ق.

فاضل موحدی لنکرانی، محمد، جامع المسائل، بی‌جا، نشر المیزان، چاپ دوم، 1375.

فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام، انتشارات فراهانی، چاپ سنگی، 1391 ق.

فیض، علیرضا، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای اسلام، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، 1368.

کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1365.

محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، بیروت، چاپ دوم، 1409 ق.

محقق داماد، مصطفی، قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوازدهم، 1406 ق.

مفید، محمد بن محمد، المقنعه، قم، منشورات الشریف الرضی، 1391 ق.

مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائده و البرهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403 ق.

مکارم شیرازی، ناصر، مجموعه استفتائات جدید، گردآورنده: ابوالقاسم علیان‌نژادی، قم، انتشارات مدرسه الامام علی بن ابیطالب (ع)، 1375.

موسوی اردبیلی، عبدالکریم، فقه الحدود والتعزیرات، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1413 ق.

موسوی خوانساری، احمد، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، تهران، مکتبه الصدوق، 1402 ق.

مومن قمی، محمد، «پیوند اعضاء»، مجله فقه اهل بیت(ع)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، بی‌تا.

میر هاشمی، سرور، «مبانی مشروعیت پیوند اعضا»، ندای صادق، 1385، شماره 44.

نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بی‌جا، موسسه آل البیت، چاپ اول، 1408ق.

هاشمی شاهرودی، محمود، «پیوند عضو پس از قصاص»، مجله فقه اهل بیت، شماره 16، قم، 1377.

http://www.khabarpu.com/pu/site-pu/news

http://www.eshia.ir/feqh/archive/text/moghtadaei/feqh/89/891222

http://dadazmoon.ir/?p=3976

http://anarpress.ir/social/7069/1392/07/28

http://fs-citylaw.blogfa.com/post/32

http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/899222

http://hoghooghban.blogfa.com/post/183.

http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13920725000249

http://www.scoda.ir/?p=3140