نقش گردشگری در تحوّلات اقتصادی و اجتماعی روستاهای هدف استان گلستان

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 2، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 25، اسفند 1394، صفحه 1-28   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v13i2.17903

نویسندگان

مهدی مودودی ارخودی^{* 1}؛ خدیجه بوزرجمهری¹؛ حمید شایان¹؛ محمود ضیایی²

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

اهداف: با توجّه به ناکامی برنامه‌های توسعة روستایی و روند روزافزون تخلیّة جمعیّت روستایی، گردشگری روستایی به عنوان رویکردی مکمّل در کنار سایر فعالیّت‌های اقتصادی مطرح شده است. گردشگری آثار مثبت اقتصادی و اجتماعی به همراه دارد. هدف مقاله، بررسی نقش گردشگری در تغییرات اقتصادی و اجتماعی روستاهای نمونه است.
روش: روش تحقیق، توصیفی و تحلیلی با استفاده از مطالعات میدانی و کتابخانه‌ای است. حجم نمونة تحقیق، 384 سرپرست خانوار روستاهای هدف گردشگری استان گلستان است. داده‌های جمع‌آوری شده با استفاده از نرم‌افزارهای آماری و آزمون‌های کی دو، فیشر، کروسکال والیس و آزمون تی تجزیه و تحلیل شدند.
یافته ها/ نتایج: یافته ها بیانگر نقش متوسّط به بالای گردشگری در ایجاد اشتغال با میانگین (77/2)، افزایش درآمد (89/2) و بهبود وضعیّت جاده (5/3) و توسعة سرمایه‌گذاری (5/3) در روستاهای هدف است. رونق گردشگری منجر به تغییر ترکیب شغلی از کشاورزی به خدمات و صنعت شده است، به طوری که در قبل از انتخاب روستا به عنوان هدف شاغلین بخش های کشاورزی، خدمات و صنعت به ترتیب 51، 9/10 و 6/15 درصد بوده است که در بعد از انتخاب به 36/26 و 4/22 درصد رسیده است. وجود تفاوت ها در دو مقطع زمانی به وسیلة آزمون تی زوجی نیز به اثبات رسیده است. همچنین گردشگری باعث افزایش تعامل با میانگین (56/3)، آگاهی (51/3) و مشارکت (4/3) شده است. افزایش میزان حضور زنان در فعالیّت‌های اقتصادی و اجتماعی(51/3) از اثرات فرهنگی گردشگری بوده است. براساس رویکرد تفکیکی، شاغلین بخش های خدمات و صنعت، نقش گردشگری را در ایجاد تحوّلات اقتصادی و اجتماعی مثبت تر از سایر گروه‌های شغلی ارزیابی کرده‌اند که بر اساس آزمون تحلیل واریانس fدر سطح بالایی از درجة اطمینان به اثبات رسیده است.

کلیدواژه‌ها

گردشگری روستایی؛ اثرات اقتصادی و اجتماعی؛ رویکرد تفکیکی؛ روستاهای هدف گردشگری؛ استان گلستان

مراجع

1. احمدی، ش. (1389). بررسی تأثیرات گردشگری بر معیشت پایدار، مطالعة موردی روستای برغان. (پایان‌نامه منتشر‌نشدة کارشناسی ارشد مدیریت جهانگردی)، دانشگاه علامه طباطبایی، ایران

2. امین بیدختی، ع. 1. (1388). نقش بنگاه‌های کوچک و متوسّط (SME`s) صنعتی در خلق فرصت‌های کارآفرینی. کاوش های مدیریت بازرگانی، 1(2)، 1901-171

3. بدری، س. ع.، مطیعی لنگرودی، ح.، سلمانی، م.، علیقلی فیروزجایی، ن. (1388). اثرات اقتصادی گردشگری بر نواحی روستایی، مطالعة موردی نواحی روستایی بخش مرکزی نوشهر. مجلة جغرافیا و توسعة ناحیه‌ای، 13، 35-12

4. جمعه‌‌پور، م.، احمدی، ش. (1390). تأثیر گردشگری بر معیشت پایدار روستایی (مطالعة موردی روستای برغان، شهرستان ساوجبلاغ). پژوهش‌های روستایی، 5، 62-33

5. جمعه‌پور، محمود. (1384). برنامه‌ریزی توسعة روستایی: دیدگاه‌ها و روش‌ها. تهران: انتشارات سمت.

6. جوان، ج.، سقایی، م. (1383). نقش گردشگری در توسعة منطقه‌ای با تأکید بر مدیریت روستایی. مجلة جغرافیا و توسعة ناحیه‌ای، 2، 124-109

7. خانی، ف.، وسمه‌جانی، ا.، قنبری نسب، ع. ( 1388). بررسی اثرات گردشگری ساحلی با تکیه بر نظرسنجی از خانوارهای روستایی (مطالعة موردی: روستای چمخاله، شهرستان لنگرود). فصل-نامة جغرافیای انسانی، 1 (4)، 64-51

8. خوشرو، ر. (1388). بررسی قابلیت‌ها و تنگناهای توسعة گردشگری روستایی با تأکید بر روستاهای هدف (نمونة موردی: دهستان شیرین‌دره، شهرستان قوچان). (پایان‌نامة منتشر‌نشدة کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی)، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

9. درویشی، ح. (1390). نقش گردشگری در توسعة روستایی (مطالعة موردی: منطقة دشت ارژن فارس). (پایان‌نامة منتشر‌نشدة کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی)، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

10. رضوانی، م. ر. (1387). توسعة گردشگری روستایی (با رویکرد گردشگری پایدار). تهران: انتشارات دانشگاه تهران

11. رضوانی، ع. 1. (1374). روابط متقابل شهر و روستا با تأکید بر‌ ایران. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور

12. رکن‌الدین افتخاری، ع. ر.، مهدوی، د.، پورطاهری، م. (1389). فرآیند بومی‌سازی شاخص‌های توسعة پایدار گردشگری روستایی در ایران. پژوهش‌های روستایی، 1(4)، 41-1

13. زاهدی، ش. (1385). مبانی توریسم و اکوتوریسم پایدار. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی

14. سرلک، ا. (1380). جهانگردی و رفاه اقتصادی. ماه‌نامة اطّلاعات سیاسی- اقتصادی، 6، 27-41

15. شهیدی، م. ش.، اردستانی، ز.، گودرزی، م. م. (1388). بررسی تأثیرات توریسم در برنامه‌ریزی نواحی روستایی. فصل‌نامة پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 67، 113-99

16. علی‌اکبریان، م. (1386). بررسی قابلیت‌هاو تنگناهای توسعة گردشگری در مناطق روستایی در بخش مرکزی شهرستان اسفراین، (پایان‌نامة منتشر‌نشدة کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی)، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

17. علیقلی فیروز جایی، ن .، بدری، س. ع.، فرجی سبکبار، ح. ع. (1386). نگرش جامعة میزبان به اثرات محیطی و اقتصادی گردشگری در نواحی روستایی ( مطالعة موردی: بخش مرکزی شهرستان نوشهر). روستا و توسعه، 10(1)، 22-1

18. علیقلی فیروز جایی، ن.، قدمی، م.، رمضان‌زاده لسبویی، م. (1389). نگرش و گرایش جامعة میزبان به توسعة گردشگری در نواحی روستایی (نمونة مورد مطالعه: دهستان گلیجان، شهرستان تنکابن). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 71، 48-35

19. قرخلو، م. (1386). جغرافیای جهانگردی و برنامه‌ریزی اوقات فراغت. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی

20. مدهوشی، م.، ناصرپور، ن. (1382). ارزیابی موانع توسعة صنعت گردشگری در استان لرستان. پژوهش‌نامة بازرگانی، 7 (28)، 58-25

21. مرکز آمار ایران. (1385). فرهنگ آبادی‌های استان گلستان

22. منشی زاده، ر. (1384). اندر مقولة گردشگری. تهران: انتشارات منش

23. مهدوی حاجیلویی، م.، قدیری معصوم، م.، قهرمانی، ن. (1387). اثرات گردشگری بر توسعة روستایی با نظرسنجی از روستاییان درة کن و سولقان. روستا و توسعه، 11، 60-39

24. میسون، پ. (1387). گردشگری، اثرات، برنامه‌ریزی و مدیریت. (ر. میرزایی؛ پ. ترابیان، مترجمان). تهران: انتشارات ترمه

25. هزارجریبی، ج.، نجفی، م. م. (1389). اعتماد اجتماعی و توسعة گردشگری. مطالعات و پژوهش‌های شهری منطقه‌ای، 2 (7)، 70-53

26. ویلیامز، ا. (1388). جغرافیای گردشگری. (م. ضیایی، مترجم) تهران:. انتشارات پیام نور

27. Aref, F. (2011). The effects of tourism on quality of life: A case study of Shiraz, Iran. Life Science Journal, 8(2), 26-30

28. Canoves, G., Villarino, M., Priestley, G. K., & Blanco, A. (2004). Rural tourism in Spain: An analysis of recent evolution. Geoforum, 35(6), 755-769

29. George, E. W., Mair, H., & Reid, D. G. (2009). Rural tourism development: Localism and cultural change. Bristol, England: Multilingual-Matters

30. Hall, C. M., & Page, S. J. (2009). Progress in tourism management: From the geography of tourism to geographies of tourism:A review. Tourism Management, 30(1), 3-16

31. Kim, K. (2002). The effects of tourism impacts upon quality of life of residents in the community (Unpublished doctoral dissertation). Virginia Polytechnic Institute and State University Blacksburg, Virginia

32. Kreag, G. (2001). The impacts of tourism. Minneapolis. MN: University of Minnesota

33. Liu, A., & Wall, G. (2006). Planning tourism employment: A developing country perspective. Tourism Management, 27(1), 159-170

34. MacDonald, R., & Jolliffe, L. (2003). Cultural rural tourism: Evidence from Canada. Annals of Tourism Research, 30(2), 307-322

35. McGehee, N. G., & Andereck, K. L. (2004). Factors predicting rural residents’ support of tourism. Journal of Travel Research, 43(2), 131-140

36. Pina, I. P. A., & Delfa, M. T. D. (2005). Rural tourism demand by type of accommodation. Tourism Management, 26(6), 951-959

37. Reid, D. G., Mair, H., & George, W. (2004). Community tourism planning: A self-assessment instrument. Annals of Tourism Research, 31(3), 623-639

38. Su, B. (2011). Rural tourism in China. Tourism Management, 32(6), 1438-1441

39. Szabo, B. (2005). Rural tourism as alternative income source for rural areas along the Hortobagy. Journal of Agricultural Economics, 20(11), 179-190

40. Tao, T. C. H., & Wall, G. (2009). Tourism as a sustainable livelihood strategy. Tourism Management, 30(1), 90-98

41. Wang, Y. (2006). Rural community participation in tourism development: Case from Hainan Province. Waterloo, China: University of Waterloo Press

42. Williams, A. M., & Shaw, G. (2011). Internationalization and innovation in tourism. Annals of Tourism Research, 38(1), 27-51

43. Zhao, W. (2009). Small tourism business development: A developing country perspective (Unpublished doctoral dissertation). University of Hong Kong, Pokfulam, Hong Kong