پهنه بندی بیشینۀمتوسّط و بیشینۀ مطلق دما در ایران

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 3، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 25، اسفند 1394، صفحه 67-88   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v13i2.34974

نویسندگان

مصطفی کرمپور^* ؛ الهام یاراحمدی

دانشگاه لرستان

چکیده

اهداف: دما اثرات انکارناپذیری بر فعالیّت های طبیعی و انسانی بر جای می گذارد. هدف این تحقیق تعیین تغییرات دماهای حداکثر، پهنه بندی و مطالعة تغییرات زمانی و مکانی دماهای میانگین حداکثر ده ساله و فصلی و تعیین نقطۀ معنی دار افزایش یا کاهش دماهای حداکثر در ایران در فاصلۀ سال های 2005- 1966 است؛ بنابراین ضرورت دارد تا متغیرهای دمای میانگین حداکثر و بالاترین دماها (دماهای مطلق) در ایران بررسی شود.
روش: در این تحقیق دو متغیر فوق در 40 ایتگاه بررسی شد. برای ترسیم نقشه های هم ارزش از روش میانیابی عکس مربع فاصله (IDW) استفاده شد.
یافته ها/نتایج: بررسی ها نشان داد که دمای حداکثر مطلق از دهۀ اوّل به چهارم دچار افزایش شده است، امّا به طور کلّی در سطح کشور کاهش یافته است. بررسی تغییرات دمای میانگین حداکثر نشان داد که دمای مناطق مختلف دچار افزایش شده است که این سیر در مناطق کوهستانی شمال و شمال غرب کشور کمتر از نواحی پست پهنه های مذکور بوده است.
نتیجه گیری: نکتۀ قابل توجّه در بررسی تغییرات دمای حداکثر در فصل های مختلف این است که تقریباً شرایط دمایی دهة اوّل و سوم شبیه است و دهۀ دوم و چهارم نسبت به دهه های قبلی افزایش دما داشته اند. همچنین روند افزایشی دمای میانگین حداکثر در ایران در زمستان بیشتر و در پاییز کمتر ازسه فصل دیگر بوده که این امر می تواند یکی از راهکارهای شناسایی وقوع موج گرمایی در فصل سرد سال باشد .

کلیدواژه‌ها

دمای میانگین حداکثر؛ پهنه بندی؛ دمای حداکثر مطلق؛ ایران

مراجع

1. جهادی طرقی، م. (1378). تعیین روند تغییرات دما و بارش شهر مشهد طی دورة آماری 1994-1951 . فصل‌نامة تحقیقات جغرافیای، 3 و 4، ( 55-54)، 165-151

2. جهانبخش، س.، ترابی، س. (1383). بررسی و پیش‌بینی تغییرات دما و بارش در ایران. فصل‌نامة تحقیقات جغرافیایی، 74، 125-104

3. جهانبخش، س.، خورشیددوست، ع. م.، دین‌پژوه، ی.، سرافروزه، ف. (1392). تحلیل روند و تخمین دوره‌های بازگشت دما و بارش حدی در تبریز. نشریة جغرافیا و برنامه‌ریزی دانشگاه تبریز، 18(50)، 133-107

4. حجازی زاده، ز.، پروین، ن. (1388). بررسی تغییرات دما و بارش تهران طی نیم قرن اخیر. مجلة جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 3 (2)، 56-43

5. ذوالفقاری، ح. (1383).فرهنگ آب و هواشناسی. چاپ اوّل. تهران. انتشاراتیادواره کتاب

6. رحیم زاده، ف.، عسکری، ا. (1383). نگرشی بر تفاوت نرخ افزایش دمای حداقل و حداکثر و کاهش دامنة شبانه‌روزی دما در کشور. فصل‌نامة تحقیقات جغرافیایی، 73، 171- 155

7. رحیمی، ن. (1383). تغییر آب وهوا و اثرات زیست محیطی آن. تهران: نشر اخوان

8. زارع ابیانه، ح.، بیات ورکشی، م. (1391). تأثیر پدیدة انسو بر تغییرات دمای ماهانه و فصلی نیمة جنوبی کشور. مجلة پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، 44 (2)، 84-67

9. صحراییان، ف.، رحیم زاده، ف.، پدرام، م. (1383). روند میانگین سالانة پوشش ابری آسمان و کاهش میانگین سالانة دمای حداکثر در تعدادی از ایستگاه‌های کشور. مجلة نیوا، 54 و 55 ، 19-7

10. عباسی، ف.، اثمری، م. (1390). پیش‌بینی و ارزیابی تغییرات دما و بارش ایران در دهه‌های آینده با الگوی MAGICC-SCENGEN. نشریة آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی)، 25 (1) ، 83-70

11. عساکره، ح. (1383). تحلیل آماری بر تغییرات میانگین سالانة دمای شهر زنجان طی دهه‌های اخیر. مجلة نیوار، 54 و 55، 30-9

12. کاویانی، م ر.، علیجانی، ب. (1374). مبانی آب وهوا شناسی. چاپ چهارم. تهران: انتشارات سمت. مسعودیان، ا. (1383). بررسی روند دمای ایران در نیم‌سدة گذشته. مجلة جغرافیا و توسعه، 37 (54)، 106-89.

13. موحدی، س.، کاویانی، م ر.، مسعودیان، ا. (1384). تغییرات زمانی و مکانی دمای مارون. مجلة پژوهشی دانشگاه اصفهان، 18، 28-13

14. موسوی، ش. (1384). بررسی ویژگی‌ها و علل تغییرات آب وهوایی دوره‌های گرم افراطی ایران در فصل سرد. (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد اقلیم‌شناسی)، دانشگاه رازی، ایران

15. عساکره، ح. (1380). تجزیه و تحلیل آماری – اقلیمی سری‌های زمانی دما در ایران. (رسالة منتشرنشدة دکتری اقلیم‌شناسی)، دانشگاه اصفهان، ایران

16. عطایی، ه. (1383). پهنه‌بندی آماری نواحی بارشی ایران.(رسالة منتشرنشدة دکتری اقلیم‌شناسی)، دانشگاه اصفهان، ایران

17. David, R.. E. (1997). Maximum and minimum temperature trend for the Glob. Science, 227(5324), 123-203

18. Gadgil, A., & Dhorde, A. (2004). Temperature trends in the twentieth Century at PUNE India . Atmospheric Environment, 39(35), 6550-6556

19. Karl, T. R., Knight, R. W., Gallo, K. P., Peterson, T. C., Jones, P. D., Kukla, G., ... & Charlson, R. J. (1993). A new perspective on recent global warming: asymmetric trends of daily maximum and minimum temperature. Bulletin of the American Meteorological Society, 74(6), 1007-1023

20. Romesbuurg, H. C. (1984). Cluster analysis for researchers:Lifetime learning . California: Belmont Publications